DEVAM: 14 - İYİ VEYA
KÖTÜ ÇIĞIR AÇANLARIN BEYANI BABl
حَدَّثنَا
أَبُو بَكْر
بْن أَبِي
شَيْبَةَ. حَدَّثنَا
أَبُو
معاوية، عَنْ
الليث، عَنْ بشير
بْن نهيك،
عَنْ أَبِي
هريرة؛ قَالَ:
-
قَالَ رَسُول
اللَّه صَلى
اللَّه
عَلَيْهِ
وَسَلمْ:
((مامن داع
يدعو إِلَى
شيء إِلاَّ
وقف يوم
القيامة لازماً
لدعوته، مَا
دعا إليه. وإن
دعا رجل
رجلاً)).
فِيْ
الْزَوَائِدِ:
إِسْنَادُهُ
ضعيف.
Ebu Hureyre
r.a.’den rivayet edildiğine göre, Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle
buyurmuştur:
'' Her hangi bir
şeye çağıran her davetçi kıyamet günü durdurularak (dünyada) davet ettiği şeye
olan çağrısını sürdürecektir. Yalnız bir adamı davet etmiş olsa bile kişinin
durumu böyle olacaktır. ''
Not: Zevaid de:
‘’Bu isnad zayıftır.’’ Deniyor.
AÇIKLAMA:
BU (yani 14.)
BABDAKİ 203 - 207. HADİSLERİN AÇIKLAMASI:
Bu babda geçen
ilk beş hadisin sened ve metinleri ayrı ise de manaları bir birini teyid eder
mahiyettedir. Nitekim Sindi şöyle diyor:
«Ravilerinden
Sa'd bin Sinan'ın zayıflığı nedeni ile (205 nolu) hadise ait senedin, keza ravi
İsraiI'in zayıflığı dolayısı ile (207 nolu) hadisin senedinin zayıf olduğu,
Zevaid'de bildirilmiş ise de aynı manayı ifade eden sahih hadisler, senedIeri
zayıf olan hadislerin metinlerinin kuvvetli olduğuna delalet ederler.»
Müslim, «İlim»
kitabının bir babında, buradaki 206 nolu hadisi yine Ebu Hureyre'den ve kısmen
değişik bir sened ile rivayet etmiştir. Ayrıca ravi Cerir bin AbdiIIah'tan ri
vayet ettiği hadisin metni burada rivayet edilen 203 nolu metinden dana
geniştir. Mana bakımından da 203, 204 ve 207 nolu hadislerin metinlerini teyid
ediyor.
Hadislerde
geçen «İyi çığır ve «Kötu çığır»ın, tesbit ve tayini husmundaki ölçü İslami esaslardır.
Başka bir, ölçü düşünülemez. Şer-i Şerifin iyi saydığı şeyler iyi kabul
edildiği gibi kötü saydığı şeyler de kötü kabul edilir.
Müslim'in
Şarihi Nevevi: «Bu hadisler, iyi işleri, yapıp güzel çığır açmanın müstehab
olduğunu ve kötü işler yapıp fena çığır açmanın da yasak ve haram olduğunu
açıkça belirtmektedirler. Keza iyi bir çığır açan kimsenin, kıyamet gününe
kadar o. çığırda yürüyen bütün insanların kazanacakları sevabın bir mislini
alacağını ve kötü bir çığır açan kişinin de, kıyamet gününe kadar o yolda giden
bütün insanların boyladıkları günahların bir katını sırtlıyacağını açıkça
bildiriyor. Keza hidayete çağıran adam, kendisine uyan insanların elde
ettikleri sevabın bir mislini kazanır. Dalalete davet eden şahıs da, kendisine
uyan insanların yüklendikleri günahların bir katını yüklenmiş olur. Kişinin
kılavuzluk ettiği hidayet veya dalalet yolu ister daha önce açılmış olsun ister
ilk olarak o kişi tarafından açılmış olsun fark etmez. Kişi, ettiği kılavuzluk
dolayısı ile anılan büyük sevab veya büyük günahı almış olur.
Hadislerde
bahsedilen çığır açma veya kılavuzluk etme mes'elesi muayyen bir sahaya mahsus
değildir. Bu durum iman, ibadet, ahlak, eğitim, öğretim ve sair alanlarda da
olabilir», demiştir.
208 nolu
hadisin metninde «Her hangi bir şeye çağıran ... » tabirinin zahirine göre;
çağrılan yol iyi de olabilir fena da olabilir. Fakat cümlenin son kısmı olan
«Kıyamet günü durdurulacak. .. » tabiri bu hadisin fena yola davet edenlere ait
.olduğuna işaret eder, kanaatındayım. Çünkü kıyamet günü durdurmak, tevkif
etmek, hapsetrnek işlemi sorguya çekilenler hakkında uygulanır. Nitekim bu
hadiste durdurma manasını ifade eden ... fiilinin masdarından alınma fiillerin
kullanıldığı ve aşağıya mealleri yazılı ayetler kafirler hakkındadır:
"Ye -
onları - ateşin üzerinde durdurulup da: «Eyvah bize ne olurdu bir geriye
çevrilseydik ki, Rabbimizin ayetlerini tekzib etmeseydik ve mü'minlerden
olsaydık» dedikleri zaman bir görecek olsan." (En'am 27)
«Ye kafir
olanlar dediler ki: Elbette biz ne Kur'an'a inanırız ve ne de O'nun önündekine.
Eğer o zalimleri, Rablerinin huzurunda tevkif edilmiş oldiıkları zaman görecek
olsan ... » (Sebe' süresi, ayet 31)
"Ye o
müşrikleri tevkif ediniz (durdurunuz). Şüphesiz onlar sorguya çekilecek
kimselerdir.» (Saffat süresi, ayet 24)
Bu ayetlerde
geçen: ....... = durduruldular, .....= durdurulmuş olanlar, ...... = onları
durdurunuz,. fiillerin hadisde geçen ........ = "durduruldu» fiili gibi
........ = «durdurmak» masdarından alınmadır.
Saffat
suresinin 24'üncü ayetinin açıklaması bahsinde Hazin tefsirinde Tirmizi'den
naklen bu hadis alınırken, Tirmizi'nin Enes'ten olan rivayetine göre,
Resulullah'ın, hadisi buyurduktan sonra bu ayeti okuduğu da ifade ediliyor. Bu
rivayette hadisin, kötü yola çağıranlar hakkında olduğu görüşünü teyid ediyar.
Mamafih hadisin iyi yola davet edenlere şümulü de muhtemeldir. Böyle olunca iyi
yola davet eden kimselerin ise; bu yüce ve şerefli hizmetlerinden dolayı mahşer
halkına tanıtılmaları ve ulvi çalışmalarını temsil etmeleri maksadı ile
durmalarına ve davetlerini tekrarlamalanna izin verilecek şeklinde hadisin
yorumlanması akıldan uzak değildir.
Kötü yola davet
edenlerin durdurulmaları mahşerde olabildiği gibi Cehennemde de olabilir. Ancak
yukarıda belirttiğimiz Tirmizi'nin Enes'ten olan rivayetine göre hadisin
bitiminde Resulullah s.a.v. Saffat suresinin 24'üncü ayetini okumuştur. Bu ayet
mahşerdeki durdurmaya ait olduğuna göre hadisteki durdurma ile mahşerdeki
durdurma kasdediImiş olur.
YUKARIDA BAHSİ GEÇEN TİRMİZİ HADİSİ İÇİN BURAYA TIKLAYIN