DEVAM: 6- CUM'A GÜNÜ
SABAH NAMAZINDAKİ KIRAAT BABI
حَدَّثَنَا
إِسْحَاق بْن
منصور. أنبأنا
إِسْحَاق بْن
سليمان.
أنبأنا عمرو
بْن أبي قيس،
عَن أبي فروة،
عَن أبي
الأحوص، عَن
عَبْدُ اللَّه
بْن مسعود؛ - أن
رَسُول
اللَّهِ
صَلَى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسلَّمْ كان
يقرأ في صلاة
الصبح، يوم
الجمعة: آلم
تنزيل، وهل
أتى على
الإنسان. قال
إِسْحَاق
هكذا
حَدَّثَنَا
عمرو، عَن عَبْدُ
اللَّه. لا شك
فيه.
فِي
الزَوائِد:
إسناده
صَحِيْح
ورجاله ثقات.
Abdullah bin
Mes'ud (r.a.)'den şöyle demiştir:
Resulullah
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem) Cum'a günü sabah namazın ('ın ilk rek'atın)de:
Secde ve (ikinci rek'atinde): İnsan surelerini okurdu.
İshak demiştir
ki: Amr, bize Abdullah'tan böylece tahdis etti. Bunda şüphem yoktur."
Not: Bu hadisin
isnadının sahih ve ricalinin sika olduğu Zevaid'de bıldirilmiştir.
Bu Hadis’i: İbn-i Mace'den başka Kütüb-i Sitte sahiplerinden
rivayet eden yoktur, Beyhaki ve Taberani de rivayet etmişlerdir.
AÇIKLAMA (821, 822, 823 ve 824) Müteaddit senedlerle ve müteaddit sahabilerden
rivayet olunan bu hadisler, Nebi (s.a.v.)'in Cum'a günü sabah namazının ilk
rek'atinde Secde suresini ve ikinci rek'atinde , El-İnsan suresini okuduğuna delildirler.
Ebu Davud'un, süneninde buradaki başlığa benzer bir ifadeyle açtığı bab'ta
rivayet ettiği İbn-i Abbas (r.a.)'ın hadisini açıklayan EI-Menhel yazarı şu
bilgiyi verir:
«Hadis, Cuma günü sabah namazında bu iki sure'nin
okunmasının meşruluğuna delildir. Hadisin zahirine göre Nebi (s.a.v.), Cuma
günü sabah namazında daima bu iki sureyi okuyormuş, Taberani'nin İbn-i Mes'ud
(r.a.)'dan rivayet ettigi hadisin sonunda İbn-i Mes'ud
(r.a.)'ın: ..... "Nebi (s.a.v.) Cuma günü
sabah namazında bu iki sureyi okumayı devam ettirirdi.» cümlesi bunu te'yid
eder.
Yine hadisin zahirine göre Nebi (s.a.v.) bu iki
sure'nin tamamını okurdu: Bazı adamların, Cuma günü sabah namazında anılan
surelerin birer parçasını okumaları, hadisin zahirine ters düşer.
Nevevi. 'Er-Ravda' adlı kitabında: 'Eğer kişi,
içinde secde ayetinin bulunduğu bir iki ayeti sırf tilavet secdesini yapmak
maksadıyla okumak isterse, bunun hükmü hakkında arkadaşlarımızın her hangi bir
sözüne rastlamadım. Selef alimleri, bu adamın kıraatı hakkında ihtilaf
etmişlerdir, Şeyh bin Abdi's-Selam, bunu yapmanın yasaklığına ve namazın
bozulmasına sebep olduğuna fetva vermiştir,
İbn-i Ebi Şeybe, Ebu'l-Aliye ile Şa'bi'nin secdeyi
ihtisar etmenin mekruh olduğunu söylediklerini rivayet etmiştir. Şa'bi şunu da
söylemiştir: Alimler namazda secde ayetini okudukları zaman tilavet secdesini
etmeden, o ayeti takib eden ayetlere geçmekten hoşlanmazlardı. İbn-i Sirin ve el-Hasan da secde ihtisarını
mekruh görmüşlerdir. İbrahim en-Nehai de, alimlerin, secde ihtisarını mekruh
gördüklerini nakletmiştir
Said bin el-Müseyyeb ve Sehl bin Havşeb'den
rivayet edildiğine göre secde ihtisarı, halkın ihdas ettiği bir şeydir.
Secde ihtisarı şudur: Secde ayetlerini toplayıp
onları okumak ve tilavet secdesini yapmaktır Bir kavle göre secde ihtisarı,
Kur'an okuyup secde ayetlerini anlamaktır. Her iki hareket de mekruhtur. Çünkü,
selef'ten böyle bir şey varid olmamıştır,' demiştir.
Sahabilerden Cuma günü sabah namazında hadiste
geçen Secde ve El-İnsan surelerini okuyan zatlar, Ömer bin el-Hattab, İbn-i
Abbas, İbn-i Mes'ud, İbn-i Ömer ve İbn-i Zübeyr (r.a.)'dur.
Tabiilerden de İbrahim bin Abdirrahman bin
Avf'tır. Allah hepsinden razı olsun.
MEZHEBLERİN BU KONUDAKİ GÖRÜŞLERİ:
1 Hanefi alimlerine göre, sünnete uymak maksadı
olduğu zaman Cuma sabah namazında bu iki sureyi okumak müstahabtır. Ama bu
maksad olmaksızın, daima Kur'an'ın belirli bir yerini okumak mekruhtur. Çünkü
böyle bir davranış, Kur'an'ın diğer yerlerini terketmeye ve Onun bir kısmını
diger bir kısmına tercih etmek zannına yol açar.
2- Şafii'ye ve Ahmed bin HanbeI'e göre mezkur
sureleri, Cuma'nın sabah namazında okumak sünnettir. Fakat Hanbeliler'e göre
bunu devamlı yapmak mekruhtur.
3- Malikiler'e göre içinde secde ayeti bulunan her
hangi bir sureyi kasden farz namazda okumak mekruhtur İbn-i Kasım'ın Malik'ten
rivayeti böyledir. Eşheb'in Malik'ten rivayetine göre imam'ın arkasında az bir
cemaat bulunup namazı şaşırmalarından korkulmadığı zaman, içinde secde ayeti
bulunan bir sureyi farz namazda okumak caizdir. İbn-i Habib ise şöyle bir
ayırım yapmıştır: Gizli namazlarda secde ayeti bulunan sure'yi okumak caiz
değildir. Çünkü cemaati şaşırtır. Fakat cehri namazlarda caizdir. Çünkü
cemaatın şaşırmasından emin olunur.
Maliki alimlerinin bahsettikleri şaşırma şudur:
İmam, zammi surede secde ayetini okuyunca hemen tilavet secdesine varıp bir
defa secde ettikten sonra tekrar ayağa kalkar ve müteakip ayetlerle kıraatına
devam eder. Kıraatını tamamlayınca, normal rüku' ve secdeye varır. Secde ayeti
dolayısıyla varılan tilavet secdesi, durumdan haberdar olmayan kişileri
şaşırtabilir.!
El-Fetih yazarı: 'Nebi (s.a.v.)'in, namazda Secde
suresini okurken secde ayetine vardıgı zaman hemen tilavet secdesini yaptığına
dair herhangi bir açıklamaya, mevcut tariklerde rastlamadım. Yalnız İbn-i Ebi
Davud'un eş-Şeria adlı kitabında İbn-i Abbas (r.a.)'dan şöyle bir rivayete
rastladım:
«Ben Cuma günü sabah namazında Nebi (s.a.v.)'in
yanına vardım. İçinde secde ayeti bulunan bir sure okudu da secdc etti.» Bu
hadisin isnadında, hali incelenecek ravi vardır. Bir de Taberani'nin M.
Sağirinde Ali (r.a.)'den rivayet edilen şu mealdeki bir hadisi gördüm:
«Nebi (s.a.v.) sabah namazında ''Secde suresini
okuduğunda tilavet secdesi etti.'' Lakin bu hadisin isnaclında zayıflık vardır,'
der.
Nebi (s.a.v.)'in Cuma'nın sabah namazında mczkur
sureleri okumasının hikmeti şudur: Bu iki sure, Cuma günü vuku bulmuş ve vuku
bulacak rnühim olaylardan bahseder Çünkü bu ikı sure'de Adem (a.s.)'ın
yaradılışı, öldükten sonra dirilme ve kulların mahşer'e sevkinden bahsedilir.
Bu olaylar, Cuma günü vuku bulur Cuma günü bu surelerin okunması ile mezkur
olaylar, muslümanlara hatırlatılmış olur. Amaç bu olunca. kıraat esnasında
tilavet secdesi dolaylı olarak yapılır. Yani sure, tilavet secdesi yapmak içın
okunmuş olmaz.
El-Huda yazarı Nebi (s.a.v.), Cuma günü sabah
namazında ''Secde ve el-İnsan''.. surelerini okurdu. Bir çok
cahillerzannediyorlar ki, maksad, o günkü sabah ..... namazla bir secde ilave etmektir
Ve o bilgisizler o secdeye Cuma secdesi ismini verirler. Onlardan birisi bu
sureyi okumadığı zaman içinde secde ayeti bulunan başka bir sureyi okumaktan
hoşlanır. Ta ki tilavet secdesi yapabilsin. Bunun içindir ki cahillerin yanlış
anlamalarını önlemek maksadıyla bazı imamlar, Cuma günü sabah namazında Secde
suresini devamlı okumayı mekruh görmüşlerdir.
.