DEVAM: 27- TEŞEHHÜD'DE
(PARMAKLA) İŞARET BABI
حَدَّثَنَا
مُحَمَّد بْن
يحيى، والحسن
بْن علي،
وإِسْحَاق
بْن منصور.
قالوا:
حَدَّثَنَا
عَبْدُ
الرزاق.
حَدَّثَنَا
معمر، عَن
عبيد اللَّه،
عَن نافع، عَن
ابن عمر؛ - أن
النَّبِي
صَلَى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمْ
كان إذا جلس
في الصلاة وضع
يديه على
ركبتيه ورفع
إصبعه اليمنى
التي تلي
الإبهام،
فيدعو بها.
واليسرى على
ركبته،
باسطها عليها.
(Abdullah) bin
Ömer (r.a.)'den şöyle demiştir :
Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)
namazda (teşehhüd için) oturduğu zaman ellerini
dizlerinin üzerine koyardı ve başparmaktan sonra gelen sağ (şahadet) parmağını
kaldırıp onunla dua ederdi. Sol elini de dizi üzerine yayarak koyardı."
AÇIKLAMA (911, 912, 913): Ebu Davud'un ''Elleri kaldırmak
babı"nda rivayet olunan 912 nodaki Vail (r.a.)'ın uzunca hadisinde
şu parça vardır:
''...ve Nebi
(s.a.v.) sol elini sol uyluğunun üzerine koydu. Sağ dirseğinin de sağ uyluğuna
değmesine mani oldu. (Uzak tuttu.) İki parmağını (serçe parmağı ile ondan sonra
gelen parmağı) yumdu. (Beş parmağı ile orta parmağının başlarını birleştirerek)
halka yaptı ve ben O'nu şöyle yaparken gördüm. Ravi Bişr baş parmağı ile orta parmağı
halka yaptı şehadet parmağı ile de işaret etti."
EI-Menhel yazarının bildirdiğine göre Ahmed,
Nesai, İbn-i Huzeyme ve Buhari de bu hadisi
rivayet etmişlerdir.
İbn-i Ömer (r.a.)'in hadisini Müslim, Ahmed, Ebu Davud
ve Nesai de az lafız farkıyla rivayet etmişlerdir. Nesai'nin bir rivayeti ile Taberani'
nin rivayeti buradaki rivayete benzer.
EI-Menhel yazarı parmakları yummak, halka yapmak ve parmakla
işaret etmek hakkında şu bilgiyi verir:
''Baş parmagın yumulması iki türlü olabilir: Baş
parmak şehadet parmağının yanına konulur. Şehadet parmağı açık tutulur. Ve diğer parmaklar yumulur.
Bu şekil, arapların bir hesap usü!üne göre 53 sayısını
ifade eder.
İkinci tür'e
göre baş parmak orta parmagın
yanına konularak yumulur. Diğer parmaklar da yumulur. Yalnız şehadet parmağı yumulmaz. Bu şekil ise, arapların
mezkur hesap usulüne göre 23 sayısını ifade eder.
Sağ elin
parmakları başka şekillerde de yumulabilir. Örneğin; Baş
parmak ile şehadet parmağı salınır, diğer
parmaklar yumulur.
(Vail bin Hucr (r.a.)'in hadisinde
bildirilen tahlik de iki şekilde olabilir; Birisine
göre baş parmak ile orta parmağın uçları
birleştirilir. Diğer şekle göre orta parmağın ucu baş parmağın iki bogumu ara.sına konulur.
Şehadet parmağı ile kıbleye işaret etmek şekli hakkında
da ihtilaf vardır; Şöyle ki ;
1- Maliki alimlerine göre şehadet parmağı
ile işaret edilir. Ve selam verilinceye kadar sağa sola oynatılır. Bunun
hikmeti ise parmak sinirlerinin kalbe bağlı oluşu ve parmağın hareket
ettirilmesi ile kalbin uyarılması ve namaz hallerinin hatırlatılmasının
sağlanmasıdır.
2- Şafiiler'e göre kelime-i şehadet
getirilirken ''İlleIlah'' denildiği zaman kaldırılır
ve birinci teşehhüd'den kalkılıncaya, son teşehhüdde selam verilinceye kadar indirilmez. Parmak
işareti ile tevhid ve ihlas
niyeti edilir.
3- Hanefi alimlerine göre parmak ''La ilahe'' denilince kaldırılır ve
''İlleIlah'' denilince indirilir. (Hanefi alimlerinden Muhammed'e göre sağ elin baş parmağı ile orta
parmağı halka edilir, diğer parmaklar yumulur. Ve şehadet
parmağı kaldırılarak işaret edilir. Bazılarına göre diğer parmaklar yumulmadan şehadet parmağı ile işaret edilir. Bir kısım alimlere göre ise baş parmak diğer parmaklarına getirilerek şehadet parmağı kaldırılır.)
4- Hanbeliler'e göre ''Allah'' lafzı geçtikçe şehadet parmağı tevhid'e işaret
olmak üzere kaldırılır. Ve hareket ettirilmez.''
Numeyr (r.a.)'in hadisinde Nebi (s.a.v.)'in ellerini
uylukları üzerine koyduğuna delalet eder. İbn-i Ömer
(r.a.)'in hadisine göre ellerini dizleri üzerine koymuştur. İki şekil
yapıldığına dair başka rivayetler de vardır. Bu rivayetler arasında bir ihtilaf
söz konusu değildir. Her iki şeklin caizliğini bildirmek için Nebi (s.a.v.) gah böyle gah şöyle yapmıştır.
Sağ elin
parmaklarının ne zaman yumulacağı hususuna gelince, Şafii, Maliki ve Hanbeli mezhebIerine göre teşehhüd'e oturulduğu zaman parmaklar yumulur. Yalnız şehadet parmağı salınır. Hanefi mezhebinin muhtar kavline göre
sağ avuç olarak sağ uyluk üzerine konulur. Şehadet
parmağı ile işaret edildiği zaman parmaklar yukarda anlatıldıgı
gibi yumulur.
Vail (r.a.)'ın hadisinde:
''Nebi (s.a.v.) şehadet parmağı ile dua.ederek... '' buyurulmuştur.
Sindi diyor ki:
Şehadet parmağı ile tevhid'e
işaret ediliyor. Tevhid'e işaret ise bir nevi dua
sayılır. Çünkü tevhid sayesinde kazanılan ilahi
nimetler dua etmekle elde edilen nimetlerden üstündür.
HADİSLERİN
FIKIH YÖNÜ:
1- Teşehhüd için oturulurken elleri dizler üzerine koymak müstahaptır.
2- Sol avueun açık olarak konulması müstahabtır.
3- Sağ elin şehadet parmağı ile işaret etmek müstahabtır.