86- HUTBEYİ DİNLEMEK VE
ONUN İÇİN SUSMAK HAKKINDA GELEN {HADİSLER} BABI
حَدَّثَنَا
أَبُو بَكْر
بْنُ أَبِي
شَيْبَة.
حَدَّثَنَا
شبابة بْن
سوار، عَن ابن
أبي ذئب، عَن
الزهري، عَن
سعيد بْن
المسيب، عَن
أبي
هُرَيْرَة؛
-
أن النَّبِي
صَلَى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمْ
قال ((إذا قلت
لصاحبك: أنصت،
يوم الجمعة،
والإمام
يخطب، فقد
لغوت)).
Ebu Hureyre
(r.a.)'den rivayet edildiğine göre Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) çöylc
buyurdu, demiştir:
«Cum'a günü imam
hutbe okurken sen arkadaşına (sadece) 'sus' dediğin zaman (yine) lağv (=: Abes ile iştigal) etmiş olursun.»
Tahric: Kütüb-i
Sitte sahipIeri, Malik, Ahmed ve Beyhaki de bunu rivayet etmişlerdir.
AÇIKLAMA: Lağv Faydasız sözdür. Bir kavle göre günah işlemektir.
Diğer bir kavle göre doğru işten sapmaktır. Burada lağv'dan maksat, cuma'nın
fazilet ve sevabını giderici harekettir.
Hadis, cuma
hutbesi okunurken irşad dahil, her tür konuşmanın yasak olduğuna delalet eder.
Bu husustaki Alimlerin görüşleri şöyledir:
1- Malik,
Evzai, Ebu Yusuf, Muhammed, Ahmed ve bir çok alim, hutbe okunurken her tür
konuşmanın haramlığına hükmetmişlerdir.
2- Şafii
alimlerinin meşhur kaviine göre hutbe esnasında kcnuşmak haram değil mekruhtur.
Bu ve benzeri hadisleri faziletin kemalini giderici olarak yorumlamışlardır.
Yani konuşma, fazilet derecesini düşürür.
3- Ebu Hanife:
İmam minbere çıktığı zamandan hutbeyi btirinceye kadar geçen sürece konuşmak
haram ve susmak vacibtir, diyerek Nebi (s.a.v.)'in; ''İmam (minbere) çıktığı
zaman artık hiç bir namaz ve hiçbir konuşma yoktur,. hadisini delil
göstermiştir.
Kemal
İbnü'l-Humam: Bu hadisin merfu' oluşu gariptir. Malum olanı, bu sözün Zühri'ye
ait olduğudur. Malik, El-Muvatta'da bunu rivayet etmiştir. İbn-i Ebi Şeybe,
kendi kitabında " Ali, İbn-i Abbas ve İbn-i Ömer (r.a.)'den yaptığı
rivayete göre bu üç sahabi, imam'ın minbere çıkmasından sonra namaz kılmayı ve
konuşmayı mekruh görmüşlerdir. Sahabinin sözü hüccet değildir. Onun aksine Nebi
(s.a.v.)'in bir hadisi bulunmadıkça sahabinin sözünü taklid etmek bizce
vacibtir, demiştir.
EI-Menhel
yazarı bunu naklettikten sonra: Sahabi bu gibi sözleri, ictihada dayalı
söylemez. Bu nedenle merfu' hükmündedir, demiştir.
İbn-i
Abdi'l-Berr, Zühri'nin: 'İmam'ın minbere çıkması namaz kılmayı, hutbeye
başlaması da konuşmayı keser: sözünü naklederken: Bu söz, susma ve namazı kesme
emrinin bir ictihad mahiyetinde olmayıp hadise dayalı olduğunu gösterir. Çünkü
Zühri kesin bildiği bir bilgiyi aktarmış olarak delil göstermiştir. Şahsi
ictihadı olarak göstermemiştir. Ömer (r.a.) ve başkalannın zamanında yapılan
bir uygulamayı yansıtır, der.
4- Ebu Yusuf ve
Muhammed: İmam minbere çıktığı ve henüz hutbeye başlamadığı süre içinde; keza
hutbeyi bitirdikten sonra ve henüz namaza başlamadığı süre içinde konuşmakta
sakınca yoktur, demişlerdir. Alimlerin ekserisi tu görüştedirler.
Şafii: İmam
minber üzerindeyken hutbeye başlamadıkça konuşmakta beis yoktur. İmam hutbeye
başladığı zamandan hutbeyi bitirinceye kadar konuşmayı hoş görmem: Hutbe ile
namaz arasındaki zamanda konuşmakta beis yoktur. Edebe en uygun olanı, hutbenin
başlangıcından namazın bitimine kadar hiç konuşmamaktır. Hele imam hutbe
okurken bir adamın konuşmasını hiç sevmem, demiştir.
El- Hafız:
Hutbe esnasında her türlü konuşmayı yasaklıyanlar. bu hadisi delil
göstermişlerdir. Hutbeyi işitenler hakkında cumhurun hükmü budur, demiştir .