119- DuA EDERKEN
ELLERİNİ KALDIRAN VE (SONUNDA) ELLERİNİ YÜZÜNE SÜRENİN BABl
حَدَّثَنَا
أبو كريب،
ومُحَمَّد
بْنُ الصَّبَّاح.
قالا:
حَدَّثَنَا
عائذ بْن
حبيب، عَن صالح
بْن حسان
الأنصاري،
عَن مُحَمَّد
بْن كعب
القرظي، عَن
ابن عباس؛
قَالَ:
-
قال رَسُول
اللَّهِ
صَلَى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسلَّمْ
((إذا دعوت
فادع اللَّه
بباطن كفيك.
ولا تدع
بظهورهما.
فإذا فرغت
فامسح بهما
وجهك)).
فِي
الزَوائِد:
إسناده ضعيف
لاتفاقهم على
ضعف صالح بْن
حسان.
(Abdullah) bin Abbas
(r.a.)'dan rivayet edildiğine göre Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)
şöyle buyurdu, demiştir :
«Sen dua ettiğin
zaman avuçlarının içini havaya kaldırmak) ile dua et. Avuçlarının dışları (nı
havaya kaldırmak) ile dua etme. Duaya son verdiğin zaman avuçlarının içlerini,
yüzüne sür.»
Not; Ravi Salih
bin Hassan'ın zayıflığı dolayısıyla isnadının zayıflığı Zevaid'de
belirtilmiştir.
AÇIKLAMA: Zevaid yazarı bunu zevaid türünden saymış ise de
bu türden değildir. Çünkü Ebu Davud bunu 'Dua' babında rivayet etmiştir.
Lafızları farklı olmakla bernber manaları aynıdır. Ebu Davud'un rivciyeti
şöyledir:
''Duvarları
(süslemek üzere kumaşlar, halılar ve benzerleri ile) örtmeyiniz. (Din)
kardeşinin kitabına izin almadan bakan kimse cehennem ateşine bakmış (buna
müstahak olmuş) olur. Avuçlarınızın içleri (ni havaya kaldırmak) ile Allah'a
dua ediniz. Avuçlarınızın dışları ile Allah'a dua etmeyiniz. Duanıza son
verdiğiniz zaman avuçlarınızın içlerini yüzlerinize sürünüz."
Hadis, dua
edilirken avuçların içlerini semaya doğru açmanın, elleri havaya kaldırmanın
meşruluğuna ve dua ederken avuçların içi yere dönük olacak şekilde elleri
havaya kaldırmanın yasaklığına delalet eder. Bunun hikmeti, avuç açmanın
Allah'a muhtaçlığın, tavazuun ve dilemenin bir ifadesi oluşudur. Ellerin
tersini havaya kaldırmak ise, dilenen şeye rağbet etmemek ve buna önem vermemek
anlamını ifade eder.
Hadisin
zahirine gö,o, hayırlı bir şeyin istenmesi veya bir şerrin defedilmesi için dua
edilirken avuçların içini havaya doğru açmak meşrudur. Tıybi böyle demiştir.
İbn-i Hacer ise
hadisteki emri, bir hayırlı şeyin verilmesi yolunda yapılacak duaya hamlederek
şöyle demiştir: Çünkü bir şeyi kazanmak için istekte bulunan kimseye uygun o
olanı, baş vurduğu zat'a doğru elini açması ve gönül alçaklığı ile ellerini
uzatıp bol ihsanla doldurulmasına çalışmasıdır. Kişi bir şerrin def'i için dua
edeceği zaman ellerinin tersini semaya dogru kaldırması ve avuçlarının içini
yere çevirmesi sünnettir. Nebi (s.a.v.) böyle yapmıştır.
Bunun hikmeti
bir şeyin verilmesi dilenirken bunun alınmasının umulduğunu avuç açmakla
belirtmektir. Bir şerrin defi için elin ters çevirilmesi, o şerrin kovulmakta
olduğunun ilamı olduğunu ifade eder.
Dua bitince ellerin
yüze sürülmesinin hikmeti de şudur: Dua edilirken, rahmet-i ilahi ellerin
üzerine iner. Bu rahmet en şerefli uzuv olan yüz'e de ulaşsın diye eller, yüze
sürülür.
HADİSLERİN
ARASINI BULMAK :
Bu hadis, dua
edilirken Qvuçların içi göğe bakacak tarzda elleri havaya kaldırmanın
meşruluğuna delalet eder.
Bundan önceki
babta ,goeçen Enes (r.a.)'in hadisinin zahirine göre yağmur duası hariç Nebi
(s.a.v.) dua ederken ellerini havaya kaldırmazdl.
Dua ederken
Nebi (s.a.v.)'in ellerini havaya kaldırdığı bir çok hadisle sabittir. Bu
hadislerle Enes (r.a.)'in hadisi arasında görülen zahiri çelişkinin bertaraf
edilmesi yolunda el-Menhel yazarı şu yorumu yapmıştır:
Enes (r.a.)'ın
gayesi Nebi (s.a.v.)'in yağmur duasında ellerini havaya çok kaldırdığını, diğer
dualarda bu kadar kaldırmadığını ve normal bir şekilde kaldırdığını ifade
etmektir.
Veyahut Enes
(r.a.)'ın gayesi yağmur duasındaki ellerin kaldırılışı diğer zamanlardaki
kaldırılışından tamamen farklıdır. Yani yağm ur duasında ellerin tersi semaya
doğru ve avuçların içi yere doğru tutulurdu. Bu tür kaldırış yağmur duasından
başka dualarda olmazdı. Çünkü diğer dualarda avuçların içi semaya doğru
tutulurdu.
Hadislerin
arasını bulmanın mümküm olmadığı düşünülse bile Nebi (s.a.v.)'in dua ederken
ellerini kaldırdığına dair hadisler, kaldırmadığına dair hadislere tercih
edilir. Çünkü müsbit (bir olayın olduğunu beyan eden) hadisler, nafi (o olayın
olmadığını açıklayan) hadislere tercih edilir.
HADİSİN FIKIH
YÖNÜ :
1- Dua ederken
elleri havaya kaldırmak meşrudur
2- Avuçların
içini semaya doğru tutmak meşrudur. Avuç içini yere doğru çevirmek yasaktır.
3- Duanın
bitiminde elleri yüz'e sürmek meşrudur.
KUNUT'TA EL
KALDIRIP KALDIRMAMAK HUSUSUNDAKİ ALİMLERİN GÖRÜŞLERİ
Ahmed, Reyehli
ve İshak: Kunut'ta ellerin kaldırılması sünnettir, demişlerdir Nevevi'nin
dediğine göre Şafiiler'in sahih kavli de budur.
Malik ve
Evzai'nin dahil olduğu bir ilim cemaatine göre Kunut'ta el kaldırmak yoktur