DEVAM: 127- BİNEK
DEVESİ ÜZERİNDE VİTİR NAMAZI KILMAK HAKKINDA GELEN (HADİSLER) BABI
حَدَّثَنَا
مُحَمَّد بْن
يزيد
الأسفاطي. حَدَّثَنَا
أبو داود.
حَدَّثَنَا
عباد بْن منصور،
عَن عكرمة،
عَن ابن عباس؛
-
أن النَّبِي
صَلَى
اللَّهُ
عَلَيْهِ وَ
سَلَّمْ كان
يوتر على
راحلته.
فِي
الزَوائِد: في
إسناده عباد
بْن منصور وهو
ضعيف.
(Abdullah) bin Abbas (r.a.)'dan; şöyle demiştir: Nebi (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem) vitir namazını devesi üstünde kılardı.
Not:
İsnadındaki Abbad bin Mansur'un zayıflığı Zevaid'de bildirilmiştir.
AÇIKLAMA: İbn-i Ömer (r.a.)'in hadisi Kütüb-i Sitte
sahipleri tarafından rivayet edilmiştir. Buhari'nin rivayetinde, söz konusu
yolculuğun Mekke'ye yapılan yolculuk olduğu belirtilmiştir. Hadisin:
فتخلفت
فأوترت cümleleri yerine oradaki cümleler
şöyledir: "Ben şafak'ın doğmasından korkunca (devemden) indim ve vitrimi
kıldım. Sonra ona (= İbn-i Ömer'e) iltihak ettim." İbn-i Ömer (r.a.) niçin
geride kaldığını sorunca Said (r.a.)'ın verdiği cevap orada şöyledir:
"Şafakın .doğmasından korktum da (devemden) indim ve vitrimi kıldım."
Rahile : Binek
devesi demektir.
Bu babtaki iki
hadis, Vitir namazının yolculuk halinde binek hayvanı üzerinde kılınmasının
caizliğine delildir. İçlerinde Malik, Şafii ve Ahmed'in bulunduğu cumhur'un
kavli budur.
Hanefi
alimleri, yolculukta Vitir namazının hayvan üstünde kılınmasını caiz
görmemişlerdir. Çünkü vitir, onlara göre vacibtir. Farz namaz hayvan sırtında
kılınmadığı gibi Vitir de kılınmaz. Ancak şer'i bir zaruret varsa farz namazlar
ve Vitir namazı hayvan üstünde kılınabilir, demişlerdir.
Hanefi alimleri
İbn-i Ömer (r.a.)'in yukarıda rivayet olunan hadisine şöyle cevap vermişlerdir:
İbn-i Ömer
(r.a.) Vitrin vacibliği görüşünde değildir. Bu nedenle onun yanında Vitir
namazı sair nafileler gibiydi. Yerde de hayvan sırtında da kılınması caizdi.
Nebi (s.a.v.)'in hayvan üstünde Vitir kılmasına gelince; Ya bu fiiI Ona mahsus
idi, veyahut Vitir namazının henüz fazla önem kazanmadığı zamanda olmuştu.
cumhur. Hanefiler'in bu cevabını uygun görmeyerek şöyle demiştir: 'Nebi
(sallallahu aleyhi ve sellem)'in hayvan üstünde Vitir namazı kılmasının, Vitrin
henüz pek önem kazanmadığı devreye mahsus olduğuna dair açık bir delil yoktur.
Bu tatbikatın Nebi (s.a.v.)'e mahsus olmaması asıldır. İbn-i Ömer (r.a.), deve
üstünde Vitir kıldığı gibi, Vitir için hayvandan inip yerde kılana itiraz
ederdi.'
Hanefiler'in
delillerinden ikisi de Tahavi'nin İbn-i Ömer (r.a.)'den rivayet ettiği şu
mealdeki hadislerdir: 'İbn-i Ömer (r.a.) yolculukta hayvan sırtında namaz kılardı.
Vitrini yerde kılardı ve Nebi (s.a.v.)'in böyle yaptığını söylerdi: 'İbn-r Ömer
(r.a.) yolculukta devesi hangi yöne yönelirse yönelsin (nafile) namaz kılardı.
Seher vakti olunca hayvandan inip Vitir kılardı.'
Cumhur: Bu
rivayetler, hayvan sırtında Vitir kılmanın caiz olmamasını gerektirmez,
demiştir.
HAYVAN ÜSTÜNDE
SÜNNET KILMAK :
Yolculuk
halinde hayvan sırtında sünnet kılmak alimlerin icmaı ile sabittir. Namaz
esnasında yol istikameti kıble'ye ters düşse bile zarar vermez: Şu var ki
Şafii, Malikiler'den İbn-i Habib ve bir rivayete göre Ahmed: Sünnete niyet
ederken kıble'ye doğru durmak gerekir, demişlerdir. Diğer alİmler: Gerekmez
demişlerdir. Yolculuğun uzunluğu ve kısalığı farketmez. Yalnız Malik'e göre
uzun yolculuk şarttır.
HAYVAN SIRTINDA
FARZ KILMAK :
EI-Menhel
yazarı, bu hususta aşağıdaki bilgiyi vermiştir:
1. Hanefiler'e
göre düşmın veya yırtıcı hayvan korkusu, fazla çamurun bulunması, arkadaşlardan
geride kalmak, hastalanmak gibi mazeretler dolayısıyla binek hayvanından inmenin
imkansız olduğu hallerde zaruret nedeniyle binek üstünde farz namaz kılmak
caizdir. Rüku' için kişi eğilir, secde için daha fazla eğilir. Kıblesi hayvanın
gittiği yöndür. Hayvanın veya binicinin altındaki palan ve benzerinin necaseti
zarar vermez.
2. Şafiiler'e
göre zaruret olmadıkça hayvan sırtında farz namaz kılınmaz. Ancak hayvan durmuş
iken üstünde namaz boyunca kıble'ye doğru durmak ve ayakta namaz kılmak, rüku'
ve secde yapmak mümkün ise farz namaz kılınabilir, aksi takdirde kılınmaz.
Hayvan yürürken farz kılmak sahih değildir. Zayıf bir kavle göre hayvan
yürürken farz kılmak sahihtir. Hayvan, gemi gibidir. Çünkü geminin . içinde
farz namaz kılmak, alimlerin icmaı ile sabittir. Şayet kişi bir kafile içinde
yolculuk ediyor ve farz için binek hayvanından indiği takdirde kafileden
ayrılacak ve zarara uğrayacak durumda ise, hayvan sırtında, imkan nisbetinde
farzını kılacak, bilahere o namazı iade edecektir.
3. Malikiler'e
göre hayvan sırtında kıble'ye doğru durulsa dahi farz namaz kılınamaz. Ancak savaş
veya yırtıcı, hayvan tehlikesi nedeniyle hayvan'dan inmek mümkün olmadığı
takdirde, hayvandan inmeden farz kılınabilir. Tehlike atlatıldıktan sonra o
namazın vakti henüz çıkmamış ise yerde tekrar kılınır. Yahut yer çamur olduğu
için yerde kılmak mümkün değilse hayvan sırtında kılınabilir. Bütün bu hallerde
namaz boyunca kıble'ye doğru durmak mümkün ise böyle durmak vacibtir. Şayet
mümkün değilse gidiş istikametinde kılınır.
4. Ahmed ve
İshak'a göre yerde kılmak mümkün olmadığı takdirde hayvan sırtında farz kılmak
caizdir. Aksi takdirde caiz değildir.'