DEVAM: 1- MÜDEBBER BABI
حدثنا
عثثْمَانُ
بْنُ أَبي
شَيْبَةض. ثنا
عَلِيُ بْنُ
ظَبْيَانَ،
عَن~ عُبَيْدِ
اللهِ، عَنْ
نَافِعِ،
عَنِ ابْنِ
عُمَرَ؛
أَنَّ النَّبِيَّ
صلى الله عليه
وسلم قَالَ:
((المُدَبَّرُ
مِنَ
الثُّلُثِ))
قالَ اْنُ
مَاجَةَ:
سَمِعْتُ
عُثْمَانَ،
يَعْنِي
ابْنَ أبِي
شَيْبَةَ،
يَقٌولُ: هذا
خَطَأٌ.
يَعْنِي
حَدِيثَ ((
المُدَبَّرُ
مِنَ الثُّلثُ)). قَالَ
أَبُو عَبْدِ
اللهِ: بَيْسَ
لَهُ أَصْلٌ.
في الزوائد:
في إسناده
عليّ بْنُ
ظبيان، ضعفه ابن
معين وأبو
هاشم وغير
واحد. وكذبه
ابن معين
أيضا. وقال
المزّيّ: رواه
الشافعيّ
عَنْ عليّ
بْنُ ظبيان:
كنت أحدّث به
مرفوعا، فقال
أصحابنا ليس
بمرفوع، بل
موقوف علىلين
عمر، فوقفته.
قَالَ
الشافعيّ:
الحفّاظ
الذين حدثوه
يوقفونه على
ابن عمر.
(Abdullah)
bin Ömer (r.a.)'dan rivayet edildiğine göre; Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)
şöyle buyurmuştur: «Müdebber köle sülüs (yâni sahibinin terekesinin üçte birin)
den (olmak üzere geçerli) dir.»
Not: Zevaid'de
şöyle denilmiştir: Bunun senedinde Ali bin Zabyan vardır. Bu raviyi İbn-i Main,
Ebü Haşim ve başkası zayıf saymışlardır. İbn-i Main aynı zamanda onu
yalanlamıştır. EI-Müzzi de: Şafii bu hadisi Ali bin Zabyan'dan, mevkuf olarak
rivayet ederek şöyle demiştir, der: Ali bin Zebyan dedi ki: Ben bu hadisi merfu
olarak rivayet ederdim. Sonra arkadaşlarımız: Bu hadis merfu değil, bilakis
İbn-i Ömer (r.a.) üzerinde mevkuf'tur, dediler. Ben de bunu mevkuf ettim.
Şafii dedi ki:
Bu hadisi rivayet eden hafızlar bunu İbn-i Ömer (r.a.) üzerinde durduruyarlar.
AÇIKLAMA: Zevaid türünden olan bu hadisin sened durumu yukarıdaki notta belirtildi.
Hadis'ten
çıkarılan hüküm şudur: Bir kimse kölesinin azadIanmasını ölümüne talik edip
mesela, ben öldüğüm zaman sen hürsün, derse ve sonra ölürse bakılır. Eğer
adamın geride bıraktığı malın üçte birisi bu kölenin değerini karşılıyor ise
köle azadIanmış olur. Sülüs yani terekenin üçte birisi karşılamıyor ise
karşıladığı değer nisbetinde azadIanmış olur. Kalan kısmının azadIanması için
kölenin çalıştırılıp bu meblağı kazanmasına imkan verilir. Malik. Şafii ve
cumhürun görüşü budur. El-Leys bin Sa'd ve Züfer'e göre müdebber köle,
sahibinin terekesinin tümünden azadIanmış olur. Yani terekenin üçte biri bunun
değerini karşılamaz da terekenin tamamı karşılarsa yine azadIanmış olur.
el-Ayni'nin
beyanına göre Hanefi mezhebinin görüşü şöyledir: Köle sahibinin başka malı yok
ise kölenin üçte biri azadIanmış olur ve kalan üçte ikisinin değerini kazanması
için çalışmasına imkan verilir. Şayet köle sahibi borçlu ölüp borcunun tutarı
kölenin değerinin tamamına denk veya daha fazla ise köleye değerinin tamamını
çalışarak kazanması için fırsat verilir ve böylece değeri kadar para kazanınca
azadIanır .