DEVAM: 2- KURBAN
BAYRAMINDA KESİLEN KURBANLAR VACİB Mİ - DEĞİL Mİ. BABI
حدّثنا
أَبُو بَكْرِ
بْنُ أَبِي
شَيْبَةَ. حدّثنا
مُعَاذُ بْنُ
مُعَاذٍ عَنِ
ابْنِ عَوْنٍ.
قَالَ:
أَنْبَأَنَا
أَبُو
رَمْلَةَ عَنْ
مِخْنَفِ
بْنِ
سُلَيْمٍ،
قَالَ: كُنَّا
وُقُوفاً
عِنْدَ
النَّبِيِّ
صلى الله عليه
وسلم
بِعَرَفَةَ فَقَالَ
((يَا
أَيُّهَا
النَّاسُ! إِنَّ
عَلَى كُلِّ
أَهْلِ
بَيْتٍ، فِي
كمُلِّ عَامٍ،
أُضَّحِيَّةٍ
وَعَتِيرَةً)). أَتَدْرُونَ
مَا
الْعَتِيرَةُ؟
هِيَ الَّتِي يُسَمِّيهَا
النَّاسُ
الرَّجَبِيَّةَ.
Mihnef bin Süleym
(r.a.)'den; Şöyle demiştir: Biz (Veda haccında) Arafat'ta Nebi (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem)'in yanında duruyorduk. Şöyle buyurdu: «Ey insanlar! Şüphesiz,
her yıl her ev halkı üzerinde bir udhiyye (Kurban bayramı günü kesilen kurban)
ve bir atîre vardır. Atîre'nin ne olduğunu bilir misiniz? Atîre, halkın
Recebiyye ismini verdikleri (kurban) dır.»
AÇIKLAMA: Ebü Hureyre (r.a.)'ın hadisini Ahmed, Darimi ve Hakim de rivayet
etmişlerdir. Sindi bu hadisin izahı bölümünde: 'Bir kavle göre hadis, zekat
nisabına malik olanlar hakkındadır. Yani şer'an zengin sayılan bir kimse Kurban
bayramında kurban kesmezse bizim namazgahımıza yaklaşmasın, buyurulmak
istenmiştir. Bu hadis, böyle bir kimsenin namazının sıhhatli sayılabilmesi için
kurban kesmesinin şart olduğu hükmünü ifade etmez. Hadis, böyle bir kimsenin
iyi insanların meclislerinden kovulmaya müstehak olduğunu ifade eder. Bu
itibarla kurban kesmenin böyle kimselere vacibliği hükmü çıkarılır' demiştir.
Kurban kesmenin
vacibliğine hükmeden alimler bu hadisi delil gösterirler.
Tuhfe yazarının
beyanına göre Tahavi: Bu hadisin ravileri sıka, yani güvenilir zatlardır. Ancak
hadisin merfü veya mevküf olduğu husüsunda ihtila! vardır. Yani Nebi
(s.a.v.)'in sözü mü, Ebu Hureyre (r.a.)'ın sözü mü? yolunda iki görüş vardır.
Mevküf olduğu görüşü daha isabetli gibi görülür, demiştir. El-Hafız da:
Tahavi'nin beyan ettiği durumla beraber bu hadis, kurban kesmenin vacibliğini
açıkça ifade etmez, demiştir.
Müellifimizin
iki senedie rivayet ettiği ikinci hadisi Tirmizi , Cebele bin Sühaym (r.a.)'den
rivayet etmiş ve: Bu, hasen bir hadistir. İlim adamları bu hadisle am el ederek
demişler ki, bayram günü kurban kesmek vacib değil ve lakin Resül-i Ekrem
(s.a.v.)'in sünnetlerindendir. Kurban kesmek müstehabtır. Süfyan-i Sevri ve
İbnü'l-Mübarek'in kavli budur, demiştir.
Tuhfe yazarı da
bu hadisin izahı bölümünde özetle: "Bu hadisin açık durumu şunu gösterir:
Kurban kesmenin vacibliği İbn-i Omer (r.a.) tarafından sabit görülmemiştir.
Bunun içindir ki, İbn-i Ömer, "Kurban vacib midir?" sorusuna, 'Evet'
diye cevap vermeyerek, hadiste belirtilen şekilde cevablamıştır. Buhari de
kendi sahihinde: "İbn-i Ömer (r.a.), kurban kesmek sünnet ve marüftur,
demiştir, der.
El-Hafız da
el-Fetih 'te : Bana öyle geliyor ki, Tirmizi, İbn-i Omer (r.a.)'ın verdiği
cevabta, Evet vacibtir, demeyişini onun kurban kesmenin vacibliğine hüküm
vermeyişi manasında anlamıştır. Çünkü Resul-i Ekrem (s.a.v.)'in sırf fiili,
vaciblik anlamını ifade etmez. ıbn-i Ömer (r.a.), Resul-i Ekrem (s.a.v.)'in
fiil ve hareketlerine düşkün olduğu için kurban kesmenin vacib olmadığını da
açıkça söylememiştir, der."
Mıhnef bin
Süleym (r.a.)'ın hadisini sünen sahibIeri ile Ahmed rivayet etmişlerdir.
Tirmizi: Bu hadis garib - hasen'dir. Bunu ancak İbni Avn'den rivayet olunmuş
olarak biliriz, demiştir.
Bu hadiste
geçen "Udhiyye" kelimesi yukarda da belirttiğim gibi Kurban bayramı
günlerinde kesilen kurban manasını ifade eder.
"Atire"
kelimesini Resül-i Ekrem (s.a.v.) açıkllyarak: ''Halkın Recebiyye dedikleri
(kurban) dır", buyurmuştur. Bu kurban Receb ayının ilk on gününde
kesildiği için Recebiyye ismini almıştır. Bu kurban nevi İslelmiyet'in ilk
zamanlarında vardı. Sonra buna ait hüküm neshedildi. Ebü Davüd, bu hadisi
rivayet ettikten sonra; Atire mensühtur ve bu mensüh bir hadistir. der.
Atire ile
ilgili gerekli bilgi Zebaih kitabmın 2. babında verilecektir. Bu itibarla
burada ayrıca üzerinde durmaya gerek yoktur.
Bu hadisin
zahirine göre her yıl kurban kesmek her aile üzerine vAcibtir. Lakin bu hüküm
zenginlere mahsustur. 3123. nolu hadis bunun hükmünü hususileştirir durumdadır.
KURBAN KESMENİN
VACİB OLUP OLMADIĞI HUSUSUNDAKİ GÖRÜŞLER:
Alimler bu
husüsta ihtilaf etmişlerdir. Şöyle ki:
1. Ebü Hanife,
Muhammed bin el-Hasan ve Hasan bin Ziyad; zengin ve bayramı ikametgahında
geçiren kimseye vacibtir, demişlerdir. El-Leys bin Sa'd ve Evzai de böyle
hükmetmişler. Bu görüş Malik'den de rivayet olunmuştur.
Bunların
delilleri, bu babta geçen Mıhnef (r.a.)'ın hadisi ile 3152 nolu Cündüb
(r.a.)'ın hadisidir.
2. Şafii,
Ahmed, İshak, Davud ve Ebu Sevr'e göre kurban kesmek sünnettir. Bu görüş, Ebu
Yusuf 'tan ve Sahabiler ile Tabiilerden bir cemaattan da rivayet olunmuştur.
Tahavi, kurban kesmenin Ebü Hanife'ye göre vacib ve iki arkadaşına (Yani Ebu
Yusuf ile Muhammed'e) göre sünnet olduğunu söylemiştir. Malik'in meşhur kavli
de böyledir.
Bu grubun
delili ise Ümmü Seleme (r.anha)'nın 3149, 3150 nolu hadisleridir. Şafii bu
hadisle ilgili olarak: Çünkü bu hadislerde kurban kesme işi irade ve isteğe
bağlanmıştır. Bu ise kurban kesmenin vacib olmamasını gerektirir, demiştir. Bu
grubun diğer delilleri hadislerin şerh kitablannda anlatılmaktadır. İki grubun
gösterdikleri deliller ile bunlara karşı verilen cevablar Tekmile ve Tuhfe'de
etraflıca anlatılmaktadır.