DEVAM: 7- BAYRAMDA
KURBAN EDİLEN HAYVANLARIN ASGARİ YAŞ HADDİNİN BETANI BABI
حدّثنا
هَارُونُ
بْنُ
حَبَّانَ.
حدّثنا عَبْدُ
الرَّحْمنِ
بْنُ عَبْدِ
اللهِ.
أَنْبَأنَا
زُهَيْرٌ
عَنْ أَبِي
الزُّبَيْرِ،
عَنْ
جَابِرٍ؛
قَالَ:
قَالَ
رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه وسلم
((لاَ
تَذْبَحُوا
إِلاَّ
مُسِنَّةً.
إِلاَّ أَنْ
يَعْسُرَ
عَلَيْكُمْ،
فَتَذْبَحُوا
جَذَعَةً
مِنَ
الضَّأْنِ)).
Câbir (bin
Abdillah) (r.a.)'dân rivayet edildiğine göre; Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem) şöyle buyurdu, demiştir; «Siz (kurban olarak) yalnız müsinne (yâni
yaşça büyük hayvanı) kesiniz. Meğer ki, (bulamamaktan dolayı) bunu kesmek size
güç ola. O takdirde koyun nevinden cezaa (yâni altı ayını doldurup bir yılını
doldurandan farksız ve kuvvetli görülen kuzu) kesebilirsiniz.»
AÇIKLAMA: Ukbe (r.a.)'ın hadisini Buhari, Müslim, Tirmizi ve Nesai de rivayet
etmişlerdir. Bu hadiste geçen "Atüd" bir yaşını doldurmuş, kuvvetli
keçi oğlağıdır. Hadis bunun kurban olarak kesilebileceğine delalet eder. Ata,
Evzai ve Şafiiler'in bazısı bu görüştedir. Fakat halef ve selef'in cumhuruna
göre atud kurban olamaz. Çünkü onlara göre Atud, henüz bir yaşını doldurmamış
keçi oğlağına denilir.. Bir yaşını doldurunca alimlerin ekserisine göre buna
Müsinne ve Seniyye denilir. Hülasa alimlerin ekserisine göre bir yaşını
doldurup ikinci yaşına basmış keçinin erkek ve dişisi kurban olabilir.
Şafiiler'e göre ise Seniyye, iki yaşını bitirip üçüncü yaşına basmış keçidir.
Bundan küçük olanı kurban olamaz.
Bu babın ikinci
hadisi Zevaid nevindendir. Şafii ve Ahmed de rivayet etmişlerdir. Bu hadis altı
ayını doldurmuş ve bir yaşını doldurandan farksız, kuvvetli kuzunun kurban
olmasının caizliğine delalet eder.
Bu babın üçüncü
hadisini Ebu Davud da rivayet etmiştir. Bu da bir önceki hadisin hükmünü ifade
eder.
Cabir (r.a.)'ın
hadisini Müslim, Ebu Davud ve Ahmed de rivayet etmişlerdir. Bu hadisin zahiri
deve, sığır ve davar nevilerinden Müsinne denilen yaştaki hayvan bulunmadığı
takdirde Cezaa yani en az altı ayını doldurmuş, kuvvetli ve bir yaşındakinden
farksız kuzu yu kurban etmenin caizliğine delalet eder. Anılan vasfı taşıyan
kurbanlık hayvan bulunduğu takdirde ise hadisin zahirine göre kuzu kurban
olamaz. Lakin bu hadisin, zahiri manasının kasdedilmediği hususunda icma
vardır. Çünkü kuzunun yukarda anılan vasfı taşıması halinde kurban olmasının
caizliği müteaddid hadislerle sabittir. Bu babın bazı hadisleri de ayni hükmü
ifade etmektedir.
HADİSLERDE
GEÇEN BAZI KELİMELERİ AÇIKLAYALIM
Ganem: Davar,
manasınadır. Koyun ve keçi nevine şümullüdür. Atud: Keçi oğlağıdır. Ancak
alimlerin ekserisine göre henüz bir yaşını doldurmamış oğlak kurban olamaz.
3138. hadisteki müsaade yalnız Ukbe (r.a.) içindir.
Müsinne:
Altıncı yaşına basan deve, üçüncü yaşına basan sığır, Malik 'e göre dördüncü
yaşına basan sığır, ikinci yaşına basan koyun ve keçi, Şafii'ye göre üçüncü
yaşına basan keçi, demektir.
Yukardaki
yaşlarda bulunan hayvanlara Seniyye de denilir.
Cezaa : Beş yaşına
giren deve, iki yaşına basan sığır, Malik'e göre üç yaşına basan sığır, altı
ayının doldurup bir yaşını doldurandan farksız ve kuvvetli kuzu, Şafiiler'e
göre bir yaşını dolduran kuzu, ikinci yaşına henüz basmamış keçi, Şafiiler'e
göre henüz üç yaşına basmamış keçi, demektir.
Yukarda
anlatılan develerle ilgili yaş husüsunda alimler ittifak halindedir. İki yaşına
basmış koyuna Müsinne denilmesi husüsunda da ittifak vardır. Diğerlerindeki
ihtilaiın bir kısmı yukarda işaretlendi.
Şu noktayı da
belirteyim ki, selef ve halef alimleri; kurbanlar ancak deve, sığır, camus ve
daval'dan olabilir. Başka hayvanlardan olamaz, derler. Bu hususta ittifak
vardır.
Bu hayvanların
müsinnelerinden kurban olur. Deve, sığır ve keçinin Cezaa denileninden kurban
olmaz. Bu hususta da ittifak vardır.
İki yaşındaki
koyunun kurban edilmesinin caizliği husüsunda da ittifak vardır. Henüz bir
yaşını doldurmamış kuzunun kurban olması için fıkıh kitabIarında belirtilen
bazı şartlar noktasında mezhebler arasında bir farklılık vardır. Hanefi
mezhebine göre yukarda anlattığım gibi altı ayını doldurmuş, kuvvetli ve bir
yılını doldurmuştan farksız olan kuzuyu kurban kesmek cÜizdir. Şafiiler'in
görüşü de buna yakındır.
Yukarıda anılan
hayvanların dişisi ele erl,eği de kurban olabilir.
Ancak efdaliyet
bakımından farklılık vardır. Bu farklılık husüsunda mezhebIerin değişii,
görüşleri vardır. Tekmile yazarı efdaliyet husüsunda mezhebIerin görüşlerini
ayrıntılı olarak beyan etmektedir. Özeti şöyledir;
1. Hanefiler'e
göre yukarda anılan hayvanlar, et ve değer bakımından eşit olduğu takdirde eti
daha lezzetli olanı tercih edilir. Değer veya et bakımından birisi diğerinden
fazla ise fazla olanı tercih edilmelidir. Koç ile koyun değer ve et bakımından
eşit olduğu takdirde koç tercih edilir. Keçi, sığır ve devenin erkeği ile
dişisi değerce eşit oldUğu zaman dişisini tercih etmek efdaldır.
2. Şafii ve
Ahmed'e göre efdaliyet şu sıraya göredir: Deve, sığır, koyun ve en son keçi.
3. Malik'e göre
koyun diğer cinslerden üstündür. Sonra keçi, sığır ve deve sırayla gelir.
Bunların her nevinin erkeği dişisinden efdaldır.
Daha geniş
bilgi İçİn fıkıh kitablarına müracaat edilmelidir.