DEVAM: 43- (BİR ŞEYİ)
UĞURLU SAYMAKTAN HOŞLANAN VE (BİR ŞEYİ) UĞURSUZ SAYMAKTAN HOŞLANMAYANIN BABI
حدّثنا
أَبُو بَكْرِ
بْنُ أَبِي
شَيْبَةَ. حدّثنا
وَكِيعٌ عَنْ
سُفْيَانَ،
عَنْ سَلَمَةَ،
عَنْ عِيسى
ابْنِ
عَاصِمٍ،
عَنْ زِرٍّ،
عَنْ عَبْدِ اللهِ؛
قَالَ: قَالَ
رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم: ((الطِّيَرَةُ
شِرْكٌ. وَمَا
مِنَّا إِلاَّ.
وَلكِنَّ
اللهَ
يُذْهِبُهُ
بِالتَّوَكُّلِ)).
Abdullah (bin
Mes'ud) (r.a.)'den rivayet edildiğine göre: Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem): Tıyere (yâni bir şeyi uğursuz saymak) bir nevî şirktir, buyurdu.
Halbuki bâzı
şeyleri uğursuz sayma duygusu az da olsa kalbinde geçmeyenimiz yoktur. Lâkin
Allah bu duyguyu tevekkül ile giderin demiştir.
AÇIKLAMA: Bu babın ilk hadisi Zevaid nevindendir. İkinci hadis, Buhari, Müslim,
Tirmizi ve Ebu Davud tarafından da rivayet edilmiştir. Bazı rivayetlerde;
"ve yararlı tefeüüı. güzel kelimedir" ilavesi vardır. Üçüncü hadis,
yani ıbn-i Mes'ud (r.a.)'ın hadisi Ebu Davud ve Tirmizi tarafından da rivayet
edilmiştir. Hattabi bu hadisin; .... cümlesinden sonraki kısmın İbn-i Mes'ud
(r.a.)'ın sözü olduğunu söylemiştir. Avnü'l-Mabüd yazarı da doğrusunun bu
olduğunu söylemiştir. Çünkü herhangi şeyin uğursuz olduğu duygusunun Resul-i
Ekrem (s.a.v.)'in pak ve nezih kalbine gelmesini düşünemeyiz. Bu nedenle
tercemeyi böyle yaptım.
Fe'l-i Hasan ve
Fe'l-i Salih güzel ve uygun bir kelimeyi uğurlu ve hayırlı saymaktır. Dilimizde
buna yom tutmak denilir. Bunun bir çok misali verilebilir. Mesela; bir kız
istemeye giden kimse yolda bir adamın başka bir adama: Mes'ud. diye
seslendiğini işitince bu kelimeyi uğurlu sayarak: İnşaallah bu işte saadet ve
mutluluk vardır, der. Çünkü Mes'ud kelimesi mutluluk anlamını taşır. Keza bir
yolculuğa çıkan kimsenin Salim diye birisinin çağırtldığını işitince bu
kelimeyi uğurlu sayarak yolculuğunun selametle sonuçlanacağına yom tutması da
bir örnektir.
Tıyere ise;
teşeüüm, şom tutmak, bir şeyi uğursuz ve hayırsız saymaktır. Bunun da bir çok
örnekleri vardır. Mesela, bir iş için evinden çıkan yolcunun önünden bir kuş
veya bir hayvanın geçmesını uğursuz sayarak yolculuğundan vazgeçmesi ve evine
dönmesi bun-
. dandır.
Cahiliyet devri insanları bu ve ,benzeri bir takım durumları uğursuzluk sayarak
etkisine inanıyorlardı. Halbuki her türlü yararlar ve zararlar ancak Allah'ın
takdiri iledir. Bir kuşun uçması veyA tavşan gibi bir hayvanın yolcunun önünden
geçmesi hiç kimseye zarar veremez. Allah'tan başka herhangi bir varlığın
kimseye bizatihi zarar veya yarar sağlamasına inanmak Allah'a ortak koşmak
sayılır. Son hadiste geçen "Tıyere bir nevi şirktir" cümlesi ile bu
mana kasdedilmiştir. Çünkü cahiliyet devri insanları şom tutmanın onlara bir
yarar veya zarar sağladığına inanıyorlardı. Onlar şam tutma gereğini yapınca
Allah'a ortak koşmak gibi olurlar ki buna Şirkoi Han, yani gizli şirk denilir.
Bir kimse Allah'tan başka herhangi bir varlığın bizahiti ve kendi başına zarar
veya yarar verdiğine inanırsa bu batıl inançla Şirkoi Celi, yani açıkça Allah'a
ortak koşmak sapıklığına düşmüş olur.
Avnü'l-Mabüd
yazarının beyanına göre el-Kadı şöyle demiştir: Şom tutmanın Allah'a ortak
koşmak ve küfür sayılmasının sebebi şudur: Cahiliyet devri insanları şom
tuttuklan şeylerin, hoşlanılmayan durumların meydana gelmesinde etkili olduğuna
inanıyorlardı. Başa gelen zararları doğrudan doğruya sebebIere bağlamak gizli
şirk sayılır. Buna cehalet ve yanlış inanç da eklenince varılan sonuç gayet
tabii kötü olur.
İkinci hadiste
geçen "Hastalığın (bizatihi> bulaşıcılığı yoktur" mealindeki cümle
ile ilgili izah bundan sonra gelen hadislerin açıklaması bölümünde
verilecektir.