DEVAM: 33- NEBİ
(S.A.V.)'İN ADINI VE KÜNYESİ (SOY ADI) NI BERABER TAKMAK (YANİ BİR KİMSEYE AD
OLARAK VERMEK) BABI
حدّثنا
أَبُو بَكْرِ
بْنُ أَبِي
شَيْبَةَ. حدّثنا
عَبْدُ
الْوَثَّابِ
الثَّقَفِيُّ
عَنْ
حُمَيْدٍ،
عَنْ أَنَسٍ؛
قَالَ: كَانَ
رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم
بِالْبَقِيعِ.
فَنَادَى
رَجُلٌ
رَجُلاً: يَا
أَبَا الْقَاسِمِ!
فَالْتَفَتَ
إِلَيْهِ
رَسُولُ اللهِ
صلى الله عليه
وسلم.
فَقَالَ:
إِنِّي لَمْ
أَعْنِكَ. فَقَالَ
رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم
((تَسَمَّوْا
بِاسْمِي،
وَلاَ تَكَنَّوْا
بِكُنْيَتِي)).
Enes (r.a.)'dea
rivayet edildiğine göre: Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) Baki'de idi.
(Orada) bir adam, bir adamı Yâ Ebe'I-Kasım diye çağırdı. Bunun üzerine
Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) (Zâtı Nebevilerinin çağırıldığını
sanarak) seslenen adam'a dönüp baktı. Adam da: Ben, Zâtınızı kasdetmedim (şu
adamı çağırdım), dedi. Bunun üzerine Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)
şöyle buyurdu: Benim adımla adlanınız. Fakat künyemle künyelenmeyiniz.»
AÇIKLAMA: Bu babın hadisleri Buhari ve Müslim' de de rivayet olunmuştur. Ayrıca ilk
hadis Ebü Davud, son hadis Tirmizi tarafından da rivayet olunmuştur.
Bu babtaki
hadislerin zahirine göre Nebi (s.a.v.)'in adını bir kimseye vermek caizdir.
Fakat onun Ebü'l-Kasım künyesini. yani soyadını bir kimseye vermek caiz
değildir. Sebebi ise son hadiste belirtilmiştir. Şöyle ki; başkası da
Ebü'l-Kasım soyadını aldığı takdirde, Ya Ebe'i-Kasım diye seslenildiği zaman
Nebi (s.a.v.)'a mı, başkasına mı seslenildiği bilinmez. Bu karışıklığı önlemek
için O'nun soyadını almak yasak kılınmıştır. Bu karışıklık O'nun isminde olmaz.
Çünkü herhangi bir kimsenin Resül-i Ekrem (s.a.v.)'a, Ya Muhammed diye
seslenmesi; ......... ayeti ile yasaklanmıştır. Hatta Allah Teala, Resül-i
Ekrem (s.a.v.)'e sesleniş şeklini kullarına öğretmek üzere Kur'an-ı Kerim'de:
"Ey Nebi" gibi tabirlerle O'na hitabda bulunmuştur.
Avnü'l-Mabud
yazarının beyanına göre el-Meşarik'ın şerhi el-Mebarık'ta şöyle denilmiştir:
Nebi (s.a.v.)'in soyadını almanın yasaklığı hükmü tenzihen mekruhluk içindir.
Bunun haramlık için olduğunu söyleyenler de var. Hadisin zahirine göre yasaklık
umümidir. Yani adı Muhammed olsun olmasın hiç kimse bu soyadını alamaz. Bir
görüşe göre bu yasaklık Nebi (s.a.v.)'in adını alanlara mahsustur. Yani adı
Muhammed olan bir kimse Ebü'l-Kasım soyadını alamaz. Fakat adı anılan isimden
başka olan bir kimse bu soyadını alabilir. Hadisin şöyle yorumlanması da
mümkündür: O'nun soyadını almak mekruhtur. Hem adını hem de soyadını almak ise
daha şiddetli biçimde mekruhtur. Malik, bu yasağın O'nun hayatta olduğu döneme
mahsus olduğunu söylemiştir. Şafii ise, bu yasağın O'nun vefatından sonraya da
şümullü olduğunu söylemiştir
Nevevi de bu
konuda şöyle der: Alimler bu mesele hakkında çok ihtilM etmişlerdir. Kadı ve
başkası bu görüşlerin hepsini nakletmiştir. Görüşler şunlardır:
1. Şafii ve
Zahiriyye mezhebine göre Ebü'l-Kasım künyesini, yani soyadını almak hiç bir
kimse için helal değildir. Adı Muhammed veya Ahmed ohin kimse ile, adı başka
olan arasında bu hüküm bakımından bir fark yoktur.
2. Malik'e göre
bu yasaklık mensuhtur. Çünkü konulan yasaklık Enes (r.a.)'ın hadisinde
belirtilen karışıklık sebebiyle idi. Nebi (s.a.v.)'in vefatından sonra söz
konusu karışıklık olmaz. Durum bu olunca; artık adı. Muhammed veya Ahmed. ya da
başka olan herkes Ebü'I-Kasım soyadını alabilir.
Kadı iyaz
demiştir ki, selefin cumhüru, alimlerin cum-
hüru ve tüm
memleketlerin fıkıhçıları bu görüşü tutarak: Gerek .-birinci yüzyılda ve
gerekse daha sonraki dönemlerde birçok kimse 'Ebü'l-Kasım künyesini almış ve
ilim adamları buna karşı çıkmamıştır, demişler.
3. İbn-i
Cerir'e göre yasaklık tenzihen mekruhluk ve saygı içindir, haramlık anlamında
değildir.
4. Yasaklık hükmü;
adı Muhammed veya Ahmed olan kimselere mahsustur. Adı Muhammed veya Ahmed
olmayan bir kimsenin bu künyeyi almasında bir sakınca yoktur. Selef
alimlerinden bir grup böyle demiştir. Bu grubun delili Cabir (r.a.)'den rivayet
olunan merfü bir hadistir.
5. Ebü'l-Kasım
soyadını almak, adı Muhammed veya Ahmed olmayan kimseler için de yasaktır.
Hatta bir kimseye Kasım ismini vermek de yasaktır. Çünkü bu isim verildiği
zaman babasına Kasım'ın babası anlamını ifade eden Ebü'I-Kasım soyadı
verilebilir. Nitekim Emevi. halifelerinden Mervan bin el-Hakem bu hadisi
duyunca oğluna daha önce verdiği Kasım adını Abdüimelik adı ile değiştirmiştir.
Ensari Kiram'dan da böyle yapanlar olmuştur.
6. Bir kimseye
Muhammed adını vermek yasaktır. İster o kimsenin künyesi bulunsun veya
bulunmasın. Bu hususta şu mealde bir hadis de vardır: Siz oğlan çocuklarınıza
Muhammed adını veriyorsunuz. Sonra da onlara lanet ediyorsunuz.- Hatta Omer
(r.a.) Küfe'ye bir talimat göndererek kimseye bir Nebi'in adinı takmamalarını
istemiş ve Medine-i Münevvere'de çocuklarına Muhammed adını takan bir grubtan
çocuklarının adını değiştirmelerini istemişti. Sonra bir cemaat, bu hususta
Nebi (s.a.v.)'in kendilerine izin verdiğini ve bazı kimselere bu ismi
taktığ'ını söylediler. Bunun üzerine Ömer (r.a.) bu teklifinden vazgeçti. Kadı
demiştir ki, bana öyle geliyor ki, Ömer (r.a.) bu isteğiyle Nebi (s.a.v.)'in
adının yüceliğini korumak istemiştir. Bir kavle göre Ömer (r.a.)'ın böyle
davranmasının sebebi şu idi: Bir gün Muhammed isimli bir adama bir beddua
edildigine şahid oldu. Bunun üzerine onu çağırarak: Senin yüzünden sanki Nebi
(s.a.v.) aleyhinde konuşuluyor gibi oluyor. Allah'a yemin ederim ki. bundan
sonra hayatta olduğun sürece sana Muhammed diye kimse seslenmeyecek, dedi ve
ona Abdurrahman adını verdi.