DEVAM: 26- KUR'AN VE
(DİNİ) İLMİN GİDİP YOK OLMASI BABI
حدّثنا
أَبُو بَكْرٍ.
حدّثنا
عَبْدُ
الأَعِلَى
عَنْ
مُعْمَرٍ،
عَنِ
الزُّهْرِيِّ،
عَنْ سَعِيدٍ
بْنِ
الْمُسَيَّبِ،
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ،
يَرْفَعُهُ
قَالَ:
((يَتَقَاربُ
الزَّمَانُ،
وَيَنْقُصُ
الْعِلْمُ.
وَيُلْقَى
الشُّحُّ،
وَتَظْهَرُ
الْفِتَنُ،
وَيَكْثُرُ
الْهَرْجُ))
قَالُوا: يَا
رَسُولَ
اللهِ! وَمَا
الْهَرْجُ؟ قَالَ
((الْقَتْلُ)).
Ebu Hureyre
(r.a.)'den rivayet edildiğine göre; Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem): «Zaman
yaklaşır, ilim noksanlaşır, şiddetli cimrilik kalblere konulur, fitneler
meydana çıkar ve herc çoğalır,» buyurdu. Sahabiler: Y4 Resulallah! herc nedir?
diye sordular. «O : Katildir (insan öldürmektir),» buyurdu.
Diğer tahric:
Abdullah ve Ebu Musa (r.a.)'ın hadisleri aynı mealdedir. Buhari ve Tirmizi,
müellifimiz gibi Fitneler bölümünde, Müslim de İlim bölümünde rivayet
etmişlerdir. Bazı rivayetlerde bir tek senedIe Ebu Musa ile İbni Mes'üd'dan
müşterek nakil yapılmıştır.
AÇIKLAMA: Bu iki hadiste geçen ''ilmin kaldırılması ve
cehaletin inmesi'' ile ilgili cümlelerin izahında el-Hafız: Bu iki cümlenin
manası şöyledir: tüm alimlerin ölmesiyle kalkar. Her alimin ölümüyle ilimde bir
noksanlık meydana gelir. Çünkü ölen alimin yeri boş kalır ve onun bilip de
diğer alimlerin bilmediği bilgiler açısından bir cehalet meydana gelir,
demiştir.
Ebu Hureyre
(r.a.)'ın hadisini Buhari, el-Edeb bölümünde ve Ayrıca Fitneler bölümünde
rivayet etmiştir. Müslim de Kader bölümünde rivayet etmiştir. Ebu Davud ise
müellifimiz gibi Fitneler bölümünde rivayet etmiştir.
Bu hadisin
''Zaman yaklaşır'' mealindeki cümlesi değişik şekillerde yorumlanmıştır.
Avnü'l-Mabüd yazarı bu yorumlan şöyle sıralamaktadır :
1. Bundan
maksad kıyametin yaklaşması olabilir.
2. Zamanm
insanlarının şer ve fitne bakımından birbirine yakın karekterde olması, yani
biribirine benzemesidir.
3. Zamanın
insanlarının ömürlerinin kısalmasıdır.
4. Gündüzlerin
ve gecelerin sürelerinin birbirine yakın olmasıdır. Hattabi: Bunun manası
ömürlerin kısa ve bereketsiz olmasıdır. Bir kavle göre manası, kıyametin kopma
zamanının yaklaşmasıdır. Diğer bir kavle göre manası zamanın çarçabuk geçmesi,
yılın ay gibi, ayın hafta gibi ve haftanın gün gibi hızlı geçip gitmesidir,
der.
Beyzavi: Bunun
maksad devletlerin ömürlerinin kısa sürmesi, kuşakların çabuk tükenmesi
olabilir, demiştir.
İbni Battal da:
Bunun manası şöyle olabilir: Dinin zayıflığı bakımından zamanın insanlarının
durum ve hallerinin birbirine yakın olmasıdır. Halkın çoğunun fasık ve günahkar
olması sebebiyle içlerinde iyi şeyleri emreden ve kötülüklerle mücadele eden
kimse bulunmaz, demiştir.
Hadiste haber
verilen ilmin noksanlığı, seçkin din alimlerinin ölmesiyle meydana gelir.
Hadiste geçen
"Şuhh" hakları ödemede cimrilik göstermek ve haksız kazanç için
ihtiraslı olmak demektir. Bu hastalığın kalbIere girip iyice yer etmesi çeşitli
meslek sahibIerinde kendini gösterir. İlim adamları ilimIerini ve bilgilerini
saklamakla cimrilik eder, san'atkar bildiği san'at dalında cimrilik eder ve
varlıklı kimseler de mal bakımından cimrilik eder. Bütün bunlar aşırı ihtiras
ve cimriliğe kapılarak yükümlülüklerinin gereğini yapmazlar.