|
BAKARA 222 |
وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ
الْمَحِيضِ
قُلْ هُوَ
أَذًى
فَاعْتَزِلُواْ
النِّسَاء
فِي
الْمَحِيضِ وَلاَ
تَقْرَبُوهُنَّ
حَتَّىَ يَطْهُرْنَ
فَإِذَا
تَطَهَّرْنَ
فَأْتُوهُنَّ
مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمُ
اللّهُ
إِنَّ
اللّهَ
يُحِبُّ التَّوَّابِينَ
وَيُحِبُّ
الْمُتَطَهِّرِينَ |
222. Sana ay halinden
sorarlar. De ki: "O bir ezadır. Ay halinde kadınlardan uzak durun ve temizleninceye
kadar onlara yaklaşmayın. İyice temizlendiler mi o zaman Allah'ın size
emrettiği yerden onlara yaklaşın. Gerçekten Allah, çokça tevbe edenleri ve
çokça temizlenenleri sever."
Bu buyruğa dair
açıklamalarımızı ondört başlık halinde sunacağız:
1- Ayetin Nüzul Sebebi:
2- ''Ay Hali: Hayd" Kelimesi ile
ilgili Sözlük Açıklamaları:
3- Kadından Gelen Kanlar, Hükümleri ve
Ay Hali:
4- Ay Hali Süresi:
Nıfas (Lahusalık) Kanı:
istihaza Kanı:
5- Ay Hali Bir Rahatsızlıktır:
6- İstihaza Kanı Gören Kadın ile Cima
Etmek:
7- Ay Halinde Kadından Uzak Durmak:
8- Ay Hali iken Hanımı ile cima Edenin
Hükmü:
9- Temizleninceye Kadar Kadınlara
Yaklaşmamak:
10- Kadınlar Temizlenince ..
11- Kitap Ehli Kadın Gusletmeye Mecbur
Edilir mi?
12- Ay Halinden Yıkanma Şekli:
13- Temizlendikten Sonra Emredılen
Yerden Kadınlara Yaklaşmak:
14- Allah Tevbe Edenleri ve
Temizlenenleri Sever:
1- Ayetin Nüzul
Sebebi:
Yüce Allah'ın:
"Sana ay halinden sorarlar" buyruğu ile ilgili olarak Taberi es-Süddi'den
soranın Sabit b. ed-Dahdah olduğunu zikretmektedir. Soranın Huseyd b. Hudayf
ile Abbas b. Bişr olduğu da söylenmiştir. Çoğunluğun kabul ettiği görüş de
budur. Katade ve başkalarının belirttiklerine göre bu sorunun sebebi şudur:
Araplar Medine ve civarında ay hali olan kadınla birlikte yemek yemekten,
onunla aynı meskende bulunmaktan uzak durmak hususunda İsrailoğullarının yolunu
izliyorlardı. Bunun üzerine bu ayet-i kerime nazil oldu.
Mücahid de der ki: Ay
halinde kadınlardan uzak duruyor fakat ay hali süresinde de kadınlara arka
yoldan yaklaşıyorlardı. Bunun üzerine bu ayet-i kerime nazil oldu. Müslim'in
Sahih'inde Enes'ten gelen rivayete göre yahudiler aralarında bir kadın ay hali
oldu mu onunla birlikte yemek yemez ve evlerde onunla bir arada bulunmazlardı.
Peygamber (s.a.v.)'ın ashabı Hz. Peygamber'e bu durumu sordular. Bunun üzerine
Yüce Allah: "Sana ay halinden sorarlar. De ki: O bir ezadır, ay halinde
kadınlardan uzak durun" ayetini sonuna kadar inzal buyurdu. Rasülullah
(s.a.v.) bunun üzerine: "Nikah (cima) dışında herşeyi
yapabilirsiniz." Durum yahudilere ulaşınca: Bu adam bize kendisinde
muhalefet etmedik hiçbir şey bırakmak istemiyor, dediler. Useyd b. Hudayr ile
Abbad b. Bişr gelip şöyle dediler: Ey Allah'ın Resulü, yahudiler böyle böyle diyor.
Biz onlarla cima etmeyelim mi? Bunun üzerine Rasülullah (s.a.v.)'ın yüzü
değişti. Onlara kızdığını zannettik. Onlar dışarı çıkınca karşılarında
Rasülullah (s.a.v.)'a hediye olarak süt getirildiğini gördüler. Hz. Peygamber
arkalarından haberci gönderdi; onlara o sütten içirdi. Biz de onun onlara
kızmadığını öğrenmiş olduk.
İlim adamlarımız şöyle
demiştir: Yahudilerle mecusiler ay hali olan kadınlardan uzak duruyorlardı.
Hıristiyanlar ise ay hali olan kadınlarla cima ediyorlardı. Yüce Allah, bu
ikisi arasında mu'tedil olanı emretti.
2- ''Ay Hali:
Hayd" Kelimesi ile ilgili Sözlük Açıklamaları:
Yüce Allah'ın:
"Sana ay halinden sorarlar" buyruğunda yer alan el-mahid kelimesi: Ay
hali demektir ve masdardır. Ay hali olan kadına haid ve haida denilir. el-Ferra
bu açıklamayı yaptıktan sonra şu mısrayı da delil göstermiştir: "Temiz
olmaksızın kendisiyle zina edilen haida (ay hali kadın) gibi."
Çoğulu: Huyyad ve havaid
gelir. Hayda: Bir defa ay hali olmak demektir. Hi'da isimdir. Çoğulu hiyad
gelir. Hi'da aynı zamanda kadının ay hali iken tutunduğu bez demektir. Aişe
(r.anha) dedi ki: Keşke bir kenara fırlatılıp atılmış bir hida (ay halinde
tutunulan bez) olsaydım. Mahi'da da o demektir. Çoğulu mehaid gelir.
(Ayet-i kerimede
kullanılan şekliyle) el-mahi'd kelimesinin zaman ve mekan ifade ettiği de
söylenmiştir. Aynı zamanda hayd (ay halinin) kendisi hakkında da kullanılır.
Ancak bu şekliyle aslında zaman ve mekan hakkında kullanılır, ay hali (hayd)
hakkında kullanılması ise mecazidir.
Taberi' der ki: Mahi'd,
haydın (ay halinin) adıdır. Ru'be'nin (yaşamak ve geçimlik anlamına gelen ve
vezin itibariyle onun gibi olan) el-Ayş kelimesini (mai'ş şeklinde) kullandığı
bu beyiti de bu açıdan bu kelimeye benzemektedir: "Maişin (geçimin)
sıkıntılarını sana şikayet ediyorum. Yıllar geçti ki o yıllar benim tüyümü
yolmuştur."
Kelimenin asıl anlamı
akmak ve kaynamak ile ilgilidir. Sel taştığı zaman "hada ve fada"
tabirleri kullanılır. Ağaç hakkında bu fiil kullanıldığı takdirde, içindeki
rutubeti, nemi aktı demek olur. Havuz anlamına gelen "elhayd" da
burdan gelmektedir. Çünkü su ona hayd eder (akar). Araplar kimi zaman
"ya" yerine "vav," "vav" yerine de
"ya"yı kullanır. Çünkü her ikisinin de (çıkış yeri mahreçleri) aynı
yerdendir.
İbn Arefe der ki: Mahi'd
ve hayd, kanın o yere gelip toplanmasıdır. İçinde su toplandığından dolayı da
havuza bu isim verilmiştir. Kadından belli vakitlerde kan aktığı zaman onun bu
halini ifade etmek üzere: Hadat, dereset, areket, tamisat filleri kullanılır.
Şayet belli olmayan günlerde ve ay hali kanının geldiği damardan başka
yerlerden kan akarsa, o takdirde; istihaza oldu denilir. Bu durumda olan kadına
da mustahada denilir. Bu açıklamaları İbnu'l-Arabi yapmıştır. Ay hali olan
kadın hakkında sekiz isim kullanılmıştır: Haid, arik, farik, tamis, daris,
kabir, dahik ve (sonu peltek se ile): tamis.
Mücahid, Yüce Allah'ın:
"Fe dahiket (ay hali olan kadının isimlerinden birisi olan dahik ile aynı
köktendir): Güldü' '(Hud, 71) kelimesi "ay hali oldu" demektir, diye
açıklamada bulunmuştur. Yüce Allah'ın: "Onugördüklerinde onu büyük bir
varlık (ay hali olan kadının isimlerinden olan kabir ile aynı kökten)
gördüler.'' (Yusuf, 31) anlamının; ay hali oldular, şeklinde olduğu da
söylenmiştir. Buna dair açıklamalar ileride yeri gelince (belirtilen yerde)
gelecektir.
3- Kadından Gelen
Kanlar, Hükümleri ve Ay Hali:
Kadının, fercinden
dışarıya çıkıp akan kanı görmesi halinde (kanın durumuna göre) üç ayrı hükmü
olduğunu ilim adamları icma ile kabul etmişlerdir.
Bunlardan birincisi, bilinen
hayız, yani ay halidir ki, bunun kanı siyah, kırmızıya çalan bulanık bir
kandır. Bundan dolayı kadın namazı ve orucu terkeder. Bunda görüş ayrılığı
yoktur. Bu kan kimi zaman kesintisiz akar, kimi zaman kesilebilir. Eğer
kesintisiz akarsa bunun hakkındaki hüküm değişmez, kesilecek olursa; mesela bir
gün kan görür bir gün temiz olursa veya iki yahut bir gün kan görür iki yahut
bir gün temiz olursa, kan gördüğü günlerde namazını terkeder, kesilmesi halinde
gusledip namaz kılar. Sonra da kan gördüğü günleri birbirine ekler, aradaki
temizlik günlerini de yok sayar. İddet beklediğinde olsun, istibra halinde
olsun bunları temizlik olarak saymaz.
Hayız (ay hali),
kadınlarda yaratılıştandır. Onların bilinen ve mutad bir özellikleridir.
Tabiatları gereğidir. Buhari, Ebu Said el-Hudri'den şöyle dediğini rivayet
etmektedir: Resulullah (s.a.v.) bir kurban bayramı veya Ramazan bayramı günü
namazgaha çıktı. Kadınların yanından geçince şöyle buyurdu:
"Ey kadınlar
topluluğu, sadaka veriniz! Çünkü sizler bana cehennem ehlinin çoğunluğu olarak
gösterildiniz." Kadınlar: Bu nedendir ey Allah'ın Resulü? diye sorunca Hz.
Peygamber şöyle buyurdu: "Sizler çokça lanet okur, kocalarınızın
iyiliklerini inkar ediverirsiniz, Ben akıl ve din itibariyle eksik olmakla birlikte,
sizden herhangi birinizden daha çok kararlı bir adamın aklını baştan çıkartan
bir kimse görmedim." Kadınlar: Aklımızın ve dinimizin noksanlığı ne
demektir, ey Allah'ın Resulü? diye sordular, Hz. Peygamber şu cevabı verdi:
"Kadının şahitliği erkeğin şehadetinin yarısı gibi değil midir?"
Evet, dediler. Hz. Peygamber: "İşte bu, aklının noksanlığındandır. Peki ay
hali olduğu zaman namazı terkediyor, oruç tutmuyor değil mi?" diye sordu.
Onlar: Öyledir ey Allah'ın Resulü, dediler. Bu sefer Hz. Peygamber: "İşte
bu da dininin noksanlığındandır" diye buyurdu.
İlim adamları ay hali
olan kadının orucu kaza edeceğini ancak namazı kaza etmesinin gerekmediğini
icma ile kabul etmişlerdir. Çünkü Muaze yoluyla gelen hadis bunu
gerektirmektedir. Muaze dedi ki: Aişe'ye şöyle sordum: Ay hali olan kadına ne
oluyor ki orucu kaza ettiği halde namazı kaza etmiyor? Hz. Aişe şöyle dedi: Sen
Haruralı mısın? Ben: Hayır Haruralı değilim, fakat soruyorum, dedim. Şöyle
dedi: Biz bu durumla karşı karşıya kalırdık da bize orucu kaza etmemiz emrolunur,
namazı kaza etmemiz emrolunmazdı. Bu hadisi Müslim rivayet etmiştir.
Ay hali kanı kesildi mi
kadının bundan temizlenmesi -ileride de geleceği üzere- gusül ile olur.
4- Ay Hali Süresi:
İlim adamları ay hali
süresi konusunda farklı görüşlere sahiptirler. Medine fukahası der ki: Ay hali
onbeş günden daha fazla olmaz. Onbeş ve daha aşağı olabilir. Onbeş günden fazla
gelen kan, ay hali kanı değil, istihaza kanıdır. Malik'in ve arkadaşlarının
mezhebi budur.
İmam Malik'ten şu da
rivayet edilmiştir: Ay halinin en aşağısı için de en fazlası için de belli bir
süre yoktur. Bunun süresi kadınlarda görülen durumdan başkası olamaz. Sanki o,
bununla birinci görüşünü terketmiş ve bu konuda kadınların adetlerine
başvurmayı esas kabul etmiş gibidir.
Muhammed b. Mesleme der
ki: Temizlik halinin asgarisi onbeş gündür.
Bu, Maliki alimlerinden
olup Bağdatlı olanların çoğunluğunun tercih ettiği görüştür. Aynı zamanda bu
Şafii'nin, Ebu Hanife ve her ikisinin arkadaşları ile es-Sevri'nin de
görüşüdür. Bu konuda sahih olan budur. Çünkü Yüce Allah ay hali gören
kadınların iddetini üç ay hali olarak ve küçüklük ya da yaşlılık sebebiyle ay
hali olmayanın iddetini üç ay olarak tesbit etmiştir. Buna göre her bir kar'
(temizlik hali) bir aydan bedel kabul edilmiş olur. Bir ay ise hem temizliği
hem de ay halini bir arada ifade eder. Ay hali azaldığı takdirde temizlik
süresi çoğalır. Ay hali arttığı takdirde bu sefer temizlik süresi azalır. Ay
halinin azami süresi onbeş gün olduğuna göre bunun karşılığında temizliğin
asgari süresinin de onbeş gün olması gerekir ki; bir ayda hem ay hali hem de
temizlik hali tam olsun. Kadınların hilkat ve yaratılışlarında çoğunlukla
görülebilen ve bununla birlikte Kur'an ve Sünnetteki delaletlerden anlaşılan da
budur. Şafii der ki: Ay halinin asgari süresi bir gün ve bir gece azami süresi
ise onbeş gündür. Şafii'den İmam Malik'in görüşüne benzer bir rivayet de
nakledilmiştir. Bu görüşe göre iş bu konuda kadınların kendi örflerine (her
kadının kendi adetine) havale edilir. Ebu Hanife ve arkadaşları da der ki: Ay
halinin asgari süresi üç gün, azamisi on gündür.
İbn Abdi'l-Berr der ki:
Bu görüşü kabul edenlere göre üç günden aşağı sürede görülen kan istihaza
kanıdır. İlk görülmesi hali dışında namaza mani değildir. Çünkü o vakit bunun
ne kadar süreyle devam edeceği bilinmez. Bundan sonra kadın o vakitlerin
namazını kaza eder. Aynı şekilde Küfe lilere göre on günden fazla gelen kanın
durumu, Hicazlılara göre de onbeş günden fazla gelen kanın durumu böyledir, o
istihaza kanıdır. Şafii'ye göre ise bir gün ve bir geceden daha kısa süre gelen
kan istihaza kanıdır. Evzai ve Taberi'nin görüşü de budur.
Ay halinin asgari süresi
bir gün bir gece, azamisi onbeş gündür; diyenler arasında Ata b. Ebi Rebah, Ebu
Sevr ve Ahmed b. Hanbel de vardır.
Evzai der ki: Bizde
sabahleyin ay hali olan, akşamleyin temiz olan bir kadın vardır.
Bu konuda ilim
adamlarının ay halinin azami süresi, asgari süresi, temizliğin asgari süresi,
ve istizhar ile ilgili destekleyici deliller ve hüccetlere dair ilim
adamlarının açıklamalarını "el-Muktebes fi Şerh-i Muvattaı Malik ibni
Enes" isimli eserimizde zikretmiş bulunuyoruz.
Şayet ay hali olan,
bakire ve ay hali yeni başlayan birisi ise, Şafii'nin görüşüne göre kanı ilk gördüğünden
itibaren on beş gün bekler. Sonra gusleder ve ondört günün namazını iade eder.
Malik ise şöyle der:
Namazı kaza etmez, fakat kocası ondan uzak durur.
Ali b. Ziyad ondan şöyle
der: Bu durumda yaşıtları kadar o da bekler. Bu, Ata, es-Sevri ve başkalarının
da görüşüdür.
Ahmed b. Hanbel der ki:
Bir gün ve bir gece bekler. Sonra gusledip namaz kılar, kocası ise ona
yaklaşmaz.
Ebu Hanife ve Ebu Yusuf
der ki: On gün süreyle namazı bırakır, sonra gusleder ve yirmi gün süreyle
namaz kılar. Yirmi günden sonra yine on gün namazı bırakır. Kanı kesilinceye
kadar bu şekilde durumu devam eder. Bilinen günleri (adeti) bulunan kadın ise;
bilinen günlerinden ayrı olarak ihtiyaten üç gün daha ekler (istizhar).
Malik'ten: Onbeş günü aşmadığı sürece bunu yapar; diye rivayet edilmiştir.
Şafii ise: İhtiyatta bulunmaksızın günleri bittiği takdirde gusleder,
demektedir.
Nıfas (Lahusalık)
Kanı:
Kadınlardan gelen ikinci
tür kan doğum esnasındaki nifas (lohusalık) kanıdır. Bunun da ilim adamlarına
göre belli bir sınırı vardır. Ancak bu hususta farklı görüşleri vardır. Bunun
iki ay olduğu söylenmiştir ki bu, Malik'in görüşüdür.
Kırk gün olduğu da
söylenmiştir. Bu da Şafii'nin görüşüdür. Başka süreler de belirtilmiştir.
Kadının temizlenmesi ise bu kanın kesilmesi ile olur. Bundan dolayı yıkanmak
cünüblük dolayısıyla yıkanmak gibidir.
Kadı Ebu Muhammed
Abdülvehhab der ki: Ay hali ve nifas kanları onbir şeye engeldir: Bunlar,
namazın vücubu ve sıhhati, orucun vücubu olmaksızın yalnızca sıhhati -aradaki
farkın faydası şudur: Orucun kazası gerektiği halde, namazda kaza gerekmez-;
fercde ve onun dışında cima, iddet, talak, tavaf, mushafa dokunmak, mescide
girmek, mescidde itikafta bulunmak. Kur'an okumak hakkında ise iki rivayet
vardır.
istihaza Kanı:
Kadınlardan gelen üçüncü
tür kan, adet kanı olmayan, kadınların tabiatı ve hilkati gereği gelmeyen
kandır. Bu kan kopan bir damardan dolayı gelir. Bundan gelen kan kırmızı bir
kandır, iyileşmedikçe bunun kesilmesi olmaz. Böyle bir kanın hükmü şudur: Bu
kandan dolayı kadın tahirdir. Namazına, orucuna -ilim adamlarının icmaı ile-
engel değildir. Bu konuda merfu olarak gelen rivayetler de ittifakla bunu
belirtmektedir. Şu şartla ki, bu kanın bir damar kanı olduğu ve ay hali kanı
olmadığı bilinmelidir.
Malik, Hişam b. Urve'den
o babasından o Aişe (r.anha)'dan şöyle dediğini rivayet etmektedir: Ebu Hubeyş
kızı Fatıma dedi ki: Ey Allah'ın Resulü, ben bir türlü temizlenemiyorum. Namazı
terkedeyim mi? Rasülullah (s.a.v.) buyurdu ki: "Bu bir damardır. Ay hali
değildir. Ay hali zamanın geldiği vakit namazı terket. Adet miktarın gitti mi
üzerindeki kanı yıka ve namaz kıl."
Sahih olan bu hadis-i
şerif, lafızlarının kısalığına rağmen, ay hali ve istihaza kanı gören kadına
dair hükümleri açıklamaktadır. Bu konuda gelen en sahih rivayet budur. Bu,
ayrıca Ukbe b. Amir ile Mekhul'den rivayet edilen ay hali olan kadın, her namaz
vaktinde gusleder, abdest alır, kıbleye yönelir ve oturarak Yüce Allah'ı
zikreder şeklindeki rivayeti reddetmektedir. Yine bu hadiste ay hali olan
kadının namaz kılmayacağı da belirtilmektedir. Aynı zamanda bu, ay hali olan
kadının namaz kılmakla mükellef olduğunu kabul eden Haricilerden birtakımı
dışında bütün ilim adamlarının icma ile kabul ettiği bir husustur.
Bu hadis istihaza olan
kadının ay hali dolayısıyla yaptığı gusülden başka bir gusülle yükümlü
olmadığını göstermektedir. Eğer öyle bir yükümlülüğü olsaydı ona bunu
emrederdi.
Bu hadiste her bir namaz
için yıkanması gerektiği görüşünde olanların görüşleri de reddedilmektedir, gündüzün
iki namazını bir gusül alıp cem'edeceğini, akşamın iki namazını (akşam ile
yatsıyı) da bir gusül alıp cem'edeceğini, sabah için de bir gusül alacağını
kabul edenlerin görüşünü de reddetmektedir.
Yine bu hadis, temizlik
halinde bir daha temizlik haline kadar gusleder diyenlerin görüşünü de
reddetmektedir. Said b. el-Müseyyeb'in de bir temizlikten bir temizliğe kadar
şeklindeki görüşünü de reddetmektedir. Çünkü Rasülullah (s.a.v.) ona bunların
herhangi birisini emretmiş değildir. İstihzarı (ihtiyaten üç gün daha eklemeyi)
kabul edenlerin görüşü de bu hadisle reddedilmektedir. Çünkü Peygamber (s.a.v.)
ay halinin geldiğini ve bittiğini bildiği takdirde (bittikten sonra) gusledip
namaz kılmasını ona emretmekte; ay hali gelip gelmeyecek mi diye beklemek üzere
üç gün süre ile daha namazı terketmesini emretmemektedir. İhtiyat ise namazı
kılmakta olur, namazı terketmekte olmaz.
5- Ay Hali Bir
Rahatsızlıktır:
Yüce Allah: "De ki:
O bir ezadır" diye buyurmaktadır. Yani hem kadının hem de başkalarının
ondan dolayı rahatsız olduğu birşeydir. Yani ay hali kanının kokusu rahatsızlık
vericidir.
Eza; genel olarak pis
olan şeyi kinayeli olarak ifade eder. Hoşlanılmayan söz hakkında da kullanılır.
Yüce Allah'ın şu buyruğu bu kabildendir: "Sadakalarınızı eziyet ve minnet
etmekle boşa çıkarmayın. "(el-Bakara, 264) Yani hoşlanılmayan şeyleri
işittirmek suretiyle boşa çıkarmayın. Yüce Allah'ın:
"Ve onların
eziyetlerini terket." (el-Ahzab, 48) Yani münafıkların verdikleri eziyeti
bir kenara bırak; haklarında sana bir emir verilmedikçe onları cezalandırma!
demektir.
Hadis-i şerifte de:
"Ve üzerinden ezayı izale ediniz" diye buyurulmaktadır. Burda ezadan
kasıt, doğumu esnasında çocuğun başında bulunan saçlardır. Yedinci günü bu
saçları kesilir. İşte akika budur.
İmanın derecelerini
belirten hadis-i şerifte de şöyle denilmektedir: "Ve onun en alt derecesi
ise yoldaki ezayı gidermektir." Yani yolda bulunan diken, taş ve buna
benzer gidip gelene eziyet veren, rahatsızlık veren şeyleri bir kenara
itmektir.
Yüce Allah'ın:
"Eğer size yağmurdan bir eziyet isabet ederse .. üzerinize bir vebal
yoktur..'' (Nisa, 102) buyruğunda da bu kelime kullanılmıştır. Buna dair
açıklamalar ileride (Nisa, 102. ayet 11. başlıkta) gelecektir.
6- İstihaza Kanı Gören
Kadın ile Cima Etmek:
İstihaza kanı gören
kadın ile cimayı yasak kabul edenler istihaza kanının akmakta olduğunu delil
gösterip şöyle derler: Her kan bir ezadır. Elbiseden, bedenden yıkanması
gerekir. Bu bakımdan ay hali kanı ile istihaza kanının tene değmesi arasında
bir fark yoktur. Çünkü hepsi pisliktir.
Namaza gelince; sünnette
hakkında ruhsat varid olmuştur. Sidiğini tutamayanın namaz kılması gibi. Bu
İbrahim en-Nehai'nin; Süleyman b. Yesar'ın, el-Hakem b. Uyeyne'nin, Amir
eş-Şa'bi'nin, İbn Sirin ve ez-Zühri'nin de görüşüdür. el-Hasen'den bu konuda
farklı rivayet gelmiştir. Hz. Aişe'nin de görüşü budur. Hz. Aişe, kocası ona
yaklaşmaz, der. İbn Uleyye, el-Muğire b. Abdurrahman da bu görüştedir. Muğire
b. Abdurrahman, İmam Malik'in ashabının en üstünlerinden idi. Ebu Mus'ab da bu
görüşte idi ve buna göre fetva verirdi.
Buna karşılık ilim
adamlarının cumhuru şöyle demiştir: İstihaza kanı gören kadın oruç tutar, namaz
kılar, Ka'be'yi tavaf eder, Kur'an okur ve kocası da ona yaklaşır. Malik de der
ki: Fıkıh ve ilim ehlinin kabul ettiği budur. Kanı çok olsa dahi böyledir. Bunu
Malik'ten İbn Vehb rivayet etmiştir.
Ahmed b. Hanbel de şöyle
derdi: Bu durumunun uzaması hali müstesna, kocasının ona yaklaşmamasını daha
çok severim.
İstihaza kanı gören
kadın hakkında İbn Abbas'tan şöyle dediği rivayet edilmektedir: Kan topukları
üzerine aksa dahi kocasının ona yaklaşmasında bir mahzur yoktur. Malik de der
ki: Resulullah (s.a.v.) buyurdu ki: "Bu bir damardır ve ay hali
değildir." Bu ay hali olmadığına göre ve kadın namaz kıldığına göre
kocasını ona yaklaşmaktan alıkoyan ne olabilir ki?
İbn Abdi'l-Berr der ki:
Aziz ve celil olan Allah, istihaza kanı hakkında namazı engellemediği şeklinde
hüküm verdiğine ve bu durumda ay hali olan kadının ibadetinden farklı bir
şekilde ibadet etmesini emrettiğine göre; fukahanın icma ettikleri diğer kanlar
gibi, o kanın da yıkanması hususu dışında ay hali ile ilgili hükümlerden
herhangi bir hükmü bunun hakkında vermemek icabeder.
7- Ay Halinde Kadından
Uzak Durmak:
Yüce Allah'ın: "Ay halinde
kadınlardan uzak durun" buyruğundan kasıt eğer "el-mahid"
kelimesi masdar olarak kabul edilirse, ay hali süresinde; eğer isim olarak
kabul edilirse ay hali mahallinden uzak durun, demek olur.
Bu nehiyden maksat,
cimaı terketmektir.
Ay hali olan kadının
tenine değmek (mübaşeret) ve ondan neyin mübah olduğu hususlarında ilim
adamlarının farklı görüşleri vardır. İbn Abbas ve Abide es-Selmani'den rivayet
edildiğine göre o, ay hali olduğu vakit hanımının yatağından erkeğin ayrı
kalmasını daha güzel görürdü. Ancak bu, ilim adamlarının konu ile ilgili
görüşleri dışında kalan şaz bir görüştür. Her ne kadar ayetin genel oluşu bunu
gerektiriyor ise de bu konuda sabit olmuş sünnet, bunun hilafınadır. İbn
Abbas'ın bu durumuna teyzesi Meymune vakıf olmuş ve ona: Sen Rasülullah
(s.a.v.)'ın sünnetinden yüz mü çeviriyorsun? diye çıkışmıştır.
Malik, Şafii, Evzai, Ebu
Hanife, Ebu Yusuf ve oldukça büyük bir ilim adamı topluluğu der ki: İzar (bel
ile dizkapağı arasını örten peştemal)ın üstündeki yerlerden istifade edebilir.
Çünkü Peygamber (s.a.v.) kendisine: Ay hali olduğu vakit hanımımdan bana helal
olan nedir? diye sorana şöyle cevap vermiştir: "üzerine izarını bağlasın,
ondan sonra sen daha yukarısından istifade edebilirsin."
Hz. Peygamber'in ay hali
olduğu sırada Hz. Aişe'ye: "üzerine iz arını bağla sonra yatağına
dön" şeklindeki sözü de buna delildir.
es-Sevri, Muhammed b.
el-Hasan, Şafii Mezhebi'nin bazı alimleri kanın geldiği yerden uzak durur,
demişlerdir. Çünkü Peygamber efendimizin: "Nikah (cima) dışında herşeyi
yapabilirsiniz" hadisi bunu ifade etmektedir. Bu hadis daha önceden
geçmiştir. Aynı zamanda bu Davüd'un da görüşüdür. Şafii'nin sahih olan görüşü
de budur. Ebu Maşer, İbrahim'den o Mesruk'tan şöyle dediğini rivayet
etmektedir: Aişe'ye hanımımdan ay hali iken bana helal olan nedir diye sordum
o: Fercin dışında herşey, dedi.
İlim adamları der ki:
İzarını bağlamış halde ay hali olan kadına mübaşeret etmek, ihtiyat ve zeriayı
(harama giden yolu) kesmek içindir. Diğer taraftan kocaya bacakları mübah kılınacak
olsa, bu icma ile haram kılınmış bulunan kanın geldiği yere ulaştıran bir yol
olabilir. O bakımdan ihtiyaten uzak durması emrolunmuştur. Bizatihi haram
kılınan ise kanın geldiği yerdir.
Bu açıklama ile konu ile
ilgili rivayetlerin ifade ettiği manalar uyum göstermekte ve aralarında bir
çelişki kalmamaktadır. Başarı Allah'tandır.
8- Ay Hali iken Hanımı
ile cima Edenin Hükmü:
Ay hali iken hanımına
yaklaşan kimsenin cezasının ne olduğu hususunda ihtilaf edilmiştir. Malik,
Şafii ve Ebu hanife, Allah'tan mağfiret diler, ayrıca ona birşey düşmez,
derler. Aynı zamanda bu Rabia ile Yahya b. Said'in de görüşüdür. Davud
(ez-Zahiri) de böyle demiştir.
Muhammed b. el-Hasen'den
yarım dinar tasudduk eder, dediği rivayet edilmiştir.
Ahmed der ki: Abdulhamid'in
Miksam'den, onun İbn Abbas'tan onun Peygamber (s.a.v.)'dan rivayet ettiği şu
hadis ne güzeldir: "Bir dinar yahut yarım dinar tasadduk eder. "Bu
hadisi Ebu DavUd rivayet etmiş ve sahih rivayet böyledir demiştir. O dedi ki:
Ya bir dinar ya yarım dinar tasadduk eder. Taberi de bunu müstehab görmüştür.
Şayet bu sadakayı vermeyecek olursa birşey düşmez. Bağdat'ta iken Şafii'nin
görüşü de bu idi.
Hadis ehlinden bir kesim
şöyle demektedir: Eğer kan geliyorken cima ederse bir dinar vermesi gerekir,
kanın kesilmesi esnasında cima ederse yarım dinar ödemesi gerekir.
el-Evzai der ki: Ay hali
iken hanımına yaklaşan kimse bir dinarın beşte ikisini tasadduk eder. Bu
hadislerin bütün rivayet yolları Ebu Davud'un ve Darakutni'nin Sünen'leri ile
başka kaynaklarda yer almaktadır. Tirmizi'nin kitabında İbn Abbas'tan Peygamber
(s.a.v.)'ın şöyle buyurduğu rivayet edilmektedir: "Gelen kan kırmızı bir
kan ise bir dinar, sarı bir kan ise yarım dinar (tasadduk eder)."
Ebu Ömer (İbn
Abdi'l-Berr) der ki: İstiğfar ve tevbe dışında bu kişinin keffarette
bulunmasını vacip görmeyenlerin delili İbn Abbas'tan gelen bu hadisin muzdarip
olmasından dolayıdır. Böyle bir hadis de delil olamaz. Ve asl olan zimmetin
(yükümlülükten, borçtan) beri olmasıdır. Fakirin lehine olsun başkası lehine
olsun onu bertaraf etmeyi gerektirecek ve hakkında ta'n ın (ilmi tenkidin)
bulunmadığı bir delil ile olmadıkça herhangi bir şeyin sabit olmaması gerekir.
Böyle bir delil ise bu meselede bulunmamaktadır.
9- Temizleninceye Kadar
Kadınlara Yaklaşmamak:
Yüce Allah'ın: "Ve
temizleninceye kadar onlara yaklaşmayın" buyruğu ile ilgili olarak İbn
el-Arabi şöyle demektedir: Ben eş-Şaşi'yi nazar meclisinde şöyle derken
dinledim: Eğer -ra harfi üstün olarak-: "La takrab: yaklaşma" denilecek
olursa bunun anlamı bu fiili işleme demektir. Eğer ra harfi ötreli olarak
(letakrub şeklinde) söylenirse bunun anlamı, ona yaklaşma olur.
Nafi', Ebu Amr, İbn
Kesir, İbn Amir ve Hafs'ın ondan yaptığı rivayetinde Asım: "Temizleninceye
kadar" diye ("tı" harfini sakin "he" harfini ötreli
olarak) okumuşlardır. Hamza, Kisai, Ebu Bekr ve el-Mufaddal'ın Tilavetinde
Asım, "tı" ve "he" harflerini şeddeli ve ikisini de üstün
olarak (...) şeklinde okumuşlardır. Ubeyy ve Abdullah'ın mushafında: (...)
şeklindedir. Enes b. Malik'in mushafında: "Kadınlara ay hali olduklarında
yaklaşmayınız ve onlar temizleninceye kadar onlardan uzak durunuz"
şeklindedir.
Taberi, "tı"
harfinin şeddeli okuyuşunu tercih etmiş ve şöyle demiştir: Bu kıraat onlar
gusledinceye kadar, anlamına gelir. Çünkü herkes kanın kesilmesinden sonra
kadın temizleninceye kadar erkeğin, hanımına yaklaşmasının haram olduğunu kabul
etmişlerdir. Taberi der ki: Görüş ayrılığı temizlenmenin (tuhr) mahiyeti ile
ilgilidir. Kimisi su ile gusletmektir, kimisi namaz abdesti gibi abdest
almaktır, kimisi ferci yıkamaktır, demiştir. İşte bu temizlik hanımın kocasına
helal olmasını sağlar. Velevki ay halinden dolayı gusletmesin.
Ebu Ali el-Farisi ise
"tı" harfinin şeddesiz okuyuşunu tercih etmiştir. Çünkü bu (ay hali
anlamına gelen) tamisa fiilinin zıddıdır ve bu fiil de sülasidir (üç
harflidir).
10- Kadınlar
Temizlenince ..
Yüce Allah'ın:
"İyice temizlendiler mi" su ile temizliklerini yaptılar mı, demektir.
Malik ve ilim adamlarının cumhuru bu görüştedir. Kanı kesilen ay hali kadına
yaklaşmayı helal kılan temizliğin, cünub olanın temizlenmesi gibi su ile
temizlenmek olduğunu kabul etmişlerdir. Teyemmüm veya başkası bu hususta
yeterli değildir. Malik, Şafii, Taberi, Muhammed b. Mesleme, Medineliler ve
başkaları böyle demiştir.
Yahya b. Bukeyr ve
Muhammed b. Ka'b el-Kurazi der ki: Ay hali olan kadın temizlenip ve su olmayan
bir yerde teyemmüm edecek olursa gusletmese dahi kocasına helal olur.
Mücahid, İkrime ve Tavus
der ki: Kanın kesilmesi ile o kadın kocasına helal olur, fakat abdest almak
suretiyle.
Ebu Hanife, Ebu Yusuf ve
Muhammed der ki: On gün geçtikten sonra kanı kesilirse gusletmeden önce
karısına yaklaşması caiz olur. Eğer on günden önce kanı kesilmiş ise
gusletmedikçe veya üzerine bir namaz vakti girmedikçe caiz olmaz. Ancak bu
açıklanması mümkün olmayan bir tahakkümdür. Halbuki ay hali olan kadın hakkında
kanının kesilmesinden sonra, iddette beklemesi gerektiği hükmünü vermiş ve
kocası ile ilgili olarak üçüncü ay halinden yıkanmadığı sürece kocası ona
ric'at yapabilir, demişlerdir. Onların bu sözlerine kıyas yapılacak olursa;
Medinelilere uygun olarak; gusletmedikçe ona yaklaşılmaması gerekir. Bizim
delilimiz ise Yüce Allah'ın bu konuda hükmü iki şarta bağlamış olmasıdır.
Birincisi kanın kesilmesidir. Bu da Yüce Allah'ın: "Temizleninceye
kadar" buyruğudur. İkincisi ise su ile gusletmeleridir. Bu da Yüce
Allah'ın: "İyice temizlendiler mi" buyruğudur. Yani su ile
guslettiler mi demektir. Bu da Yüce Allah'ın şu buyruğuna benzemektedir:
'Yetimleri nikah çağına erdiklerizamana kadar deneyin ... "(en-Nisa, 6)
Burada hüküm -ki bu da malın yetimlere teslim edilmesinin caiz oluşudur- iki
şarta bağlanmıştır. Birisi mükellef olanın nikahlanacak çağa ulaşması, ikincisi
onlardan reşid olduklarının tesbit edilmesi. Aynı şekilde Yüce Allah boşanmış
kadın hakkında şöyle buyurmaktadır: "Ondan sonra o kocasından başka bir
erkeğe nikahlanmadıkça ona (ilk kocasına) helal olmaz. "(elBakara, 230)
Daha sonra sünnette ise "useyle" (yani kadın ile cimadan kinaye)
şartı koşulmuştur. Buna göre kadının ilk kocasına helal olması, aynı anda her
iki şarta bağlıdır. Bu ise hem nikah akdinin yapılması hem de kadın ile
ilişkide bulunulmasıdır.
Ebu Hanife görüşüne
delil olmak üzere şöyle der: Ayetin manası koşulan şarttaki nihai vaktin
gelmesidir. Bu da bundan önceki nihai maksada söz edilmiştir. Buna göre Yüce
Allah'ın: "Temizleninceye kadar" buyruğu ("ta" ve
"he" harfleri şeddesiz olarak) okunur ve bu da Yüce Allah'ın şeddeli
olarak okunan bundan sonraki: "İyice temizlendiler mi" buyruğunun
anlamının aynısına gelir. Şu kadar var ki, her iki söyleyiş bir ayet-i kerimede
bir arada kullanılmıştır. Nitekim Yüce Allah bir başka yerde şöyle
buyurmaktadır: "Orada tertemiz olmayı arzu etmekte olan erkekler vardır.
Allah da temizlenenleri sever.'' (et-Tevbe, 108) el-Kümeyt de şöyle demektedir:
"Ensar orada zelil değildiler Ve insanlar orada gaib ve saklı iken onlar,
gaib ve saklı değillerdi."
Aynı şekilde her iki
kıraat de diğer iki ayet gibidir, o bakımdan onlarla amel etmek gerekir.
Bizler (Malikiler) ise
bu kıraatin her birisini ayrı bir manaya hamlediyoruz. Şeddesiz olanı en
azından kanının kesilmesi haline hamlederiz. O bakımdan gusletmedikçe kocasının
onunla ilişki kurmasını caiz kabul etmeyiz. Çünkü kanın geri dönmeyeceğinden
emin olunmaz. Diğer okuyuşu ise azami süre dolayısıyla kanın kesilmesine
hamlederiz. O takdirde gusletmese dahi kocasının onunla ilişki kurması caiz
olur.
ibnu'l-Arabi der ki: Bu
onların (Hanefilerin) lehlerine olan en güçlü delildir. Birincisine cevap
şudur: Bu fasihlerin söyleyecekleri söz türünden, beliğlerin üsluplarından
değildir. Çünkü böyle bir anlayış aynı anlamdaki kelimelerin tekrarını
gerektirir. Eğer bir kelimeyi mücerred bir manaya hamletmek mümkün ise
insanların kullandıkları ifadelerde bile bunu tekrara hamletmeyiz. Nasıl
herşeyi bilen ve hikmeti sonsuz olanın kelamında bunu yaparız? ikincisine cevap
ise; bu ayetlerin her birisi ötekinden farklı bir anlama göre açıklanır. O
bakımdan kanın kesilmesi esnasında ric'i talakta gusletmeden önceki ay halinin
hükmü ne ise, onun hakkında başka bir hükmün verilmemesi gerekir. Halbuki onlar
önceden de açıkladığımız gibi böyle demiyorlar. O halde bu kadın madem ki ay
halidir, ittifakla da ay hali olan kadına yaklaşmak caiz değildir. Diğer
taraftan onların bu söyledikleri, kanın azami süre sebebiyle kesilmesi
esnasında ilişkinin mübah olmasını gerektirir. Bizim söylediğimiz ise mahzurlu
olmasını gerektirir. Mahzurlu olmak ile mübah olmayı gerektiren, bir biriyle
zıtlaştığı takdirde, onların sebepleri arasında hangisinin ağır bastığı tesbit
edilmeye çalışılır ve mahzurlu olmaya iten sebebe ağırlık verilir. Nitekim Ali
ve Osman (r.. anhuma) cariye olarak iki kızkardeşi bir arada tutma hakkında
böyle demişlerdir. Bir ayet bunu helal kılarken, diğer ayet bunu haram kılmaktadır.
Haram kılmak ise evladır. Doğrusunu en iyi bilen Allah'tır.
11- Kitap Ehli Kadın
Gusletmeye Mecbur Edilir mi?
ilim adamlarımız (Maliki
mezhebi alimleri) kitap ehli kadının gusletmeye mecbur edilip edilmeyeceği konusunda
farklı görüşlere sahiptir. ibnu'lKasım yoluyla gelen rivayetinde imam Malik,
evet kocasının onunla ilişki kurmasının helal olması için gusletmelidir, der.
Yüce Allah da şöyle buyurmaktadır: "Temizleninceye kadar onlara
yaklaşmayın. İyice temizlendiler mi o zaman Allah'ın sizlere emrettiği yerden
onlara yaklaşın" diye buyurmakta ve su ile temizlenmelerini emretmektedir.
Ayrıca müslüman kadın hakkında, diğerlerinden farklı gözle bir hüküm sözkonusu
etmemektedir.
Diğer taraftan Eşheb'in
Malik'ten rivayetine göre; ay halinden dolayı gusletmek üzere mecbur edilmez.
Çünkü buna inanmamaktadır. Zira Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: "Eğer
Allah'a ve ahiret gününe iman etmişlerse, Allah'ın kendi rahimlerinde
yarattığını gizlemeleri onlara helal değildir. "(el-Bakara, 228) Burada
Allah'ın rahimlerinde yarattığı ise, ay hali ve hamileliktir Yüce Allah burada
görüldüğü gibi mü'min hanımlara hitap etmekte ve ayrıca; "Dinde zorlama
yoktur." (el-Bakara, 256) diye buyurmaktadır. Mahmud b. Abdulhakem de bu
şekilde görüş belirtirdi.
12- Ay Halinden
Yıkanma Şekli:
Ay hali sona eren
kadının gusletme keyfiyeti cünüplükten gusletmenin aynısıdır. Bunun için
başının örüklerini çözmesine gerek yoktur. Çünkü Müslim'de Umm Seleme
(r.anha)'dan şu rivayet yer almaktadır; Dedi ki: Ey Allah'ın Rasülü, dedim. Ben
başımın örüklerini bağlıyorum.
Cünüblükten yıkanmak
için onları çözeyim mi? Hz. Peygamber şöyle buyurdu: "Hayır, başına üç
defa su dökmen yeterlidir. Sonra da bedenine su dökersin temizlenirsin."
Bir diğer rivayette de şöyle denilmektedir: Ay hali ve cünüblük dolayısıyla
örüklerimi çözeyim mi? Hz. Peygamber; "Hayır" demiştir. Ebu Davüd ise
şunu rivayet eder: "Başına bir avuç su döktüğün her seferinde örüklerini
de sık."
13- Temizlendikten
Sonra Emredılen Yerden Kadınlara Yaklaşmak:
Yüce Allah'ın:
"İyice temizlendiler mi o zaman Allah'ın size emrettiği yerden onlara
yaklaşın" yani onlarla cima edin. Bu emir mübahlık ifade eder. Burada
"yaklaşmak" cimadan kinaye olarak kullanılmıştır. Bu bizim daha önce
sözünü ettiğimiz temizlenmekten kasıt; su ile gusletmektir görüşümüzü
pekiştirmektedir. Çünkü Yüce Allah tarafından verilen emir sigası, ancak en
mükemmel olan şekli hakkında olmalıdır. Doğrusunu en iyi bilen Allah'tır.
Bu buyrukta (-min-); ...
den; (-fi-) ... de anlamındadır. Yani Yüce Allah'ın emrettiği yerde onlara
yaklaşın, ki bu da ön taraftır. Buna benzer bir ifade Yüce Allah'ın şu
buyruğudur; "Yerden neyiyarattılar banagösterin. "Yani yerden neyi
yarattıklarını bana gösterin, demektir. Yine Yüce Allah'ın: "Cuma gününden
namaz için çağrıldığında." (el-Cumu'a, 30) Yani Cum'a gününde demektir.
Şöyle de denilmiştir: Bunun anlamı size yaklaşmak için izin verilen yönde
onlara yaklaşın. Yani oruçlu olmamak, ihramlı ve i'tikafta olmamak halinde
demektir. Bu görüş el-Hasan'ın açıklamasıdır.
İbn Abbas ve Ebu Rezin
ise der ki: Onlara temiz iken yaklaşın, ay hali iken yaklaşmayın. ed-Dahhak da
böyle demiştir.
Muhammed
İbnu'l-Hanefiyye de der ki: Bunun anlamı helal olarak onlara yaklaşın, zina
yoluyla yaklaşmayın, demektir.
14- Allah Tevbe
Edenleri ve Temizlenenleri Sever:
Yüce Allah'ın:
"Gerçekten Allah, çokça tevbe edenleri ve çokça temizlenenleri sever"
buyruğu hakkında farklı açıklamalar yapılmıştır: Tevbe edenlerden kasıt,
günahlardan ve şirklerden tevbe edenler, temizlenenlerden kasıt ise cünüblük ve
hadeslerden su ile temizlenenlerdir, diye Ata ve başkaları tarafından
açıklanmıştır. Mücahid ise günahtan tevbe edip temizlenenler; yine ondan gelen
bir rivayete göre, kadınlara arka yoldan yaklaşmaktan tevbe edenler; demiştir.
İbn Atiyye der ki: Sanki
Mücahid bu açıklamasını yaparken Yüce Allah'ın, Lut kavmi hakkında bizlere
naklettiği şu buyruğunu göz önünde bulundurmuş gibidir: "Onları ülkenizden
çıkartın. Çünkü onlar fazla temizlenen insanlardır. "(A'raf, 82)
Çokça temizlenenlerden
kasıt günah işlemeyenler olduğu da söylenmiştir. Şayet: Günah işleyen neden hiç
günah işlemeyenden önce sözkonusu edilmiştir? diye sorulursa şöyle cevap
verilir: Tevbe eden kimse rahmetten ümit kesmesin ve çokça temizlenen kişi de kendisini
beğenmesin diye öne almıştır. Nitekim bir başka ayet-i kerimede de şöyle
buyurulmaktadır: "Onlardan kimisi nefsine zulmedicidir, kimisi orta yolda
mu'tedildir, kimisi de Allah'ın izniyle hayırlarda öne geçmiştir. "(Fatır,
32) Nitekim Yüce Allah'ın izniyle ileride buna dair açıklamalar (aynı ayet 2.
başlık) gelecektir.
SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E
TIKLAYIN