|
ŞUARA 123 / 140 |
كَذَّبَتْ عَادٌ
الْمُرْسَلِينَ
{123} إِذْ قَالَ
لَهُمْ أَخُوهُمْ
هُودٌ أَلَا
تَتَّقُونَ {124}
إِنِّي
لَكُمْ رَسُولٌ
أَمِينٌ {125}
فَاتَّقُوا
اللَّهَ
وَأَطِيعُونِ
{126} وَمَا
أَسْأَلُكُمْ
عَلَيْهِ مِنْ
أَجْرٍ إِنْ
أَجْرِيَ
إِلَّا
عَلَى رَبِّ
الْعَالَمِينَ
{127}
أَتَبْنُونَ
بِكُلِّ رِيعٍ آيَةً
تَعْبَثُونَ
{128}
وَتَتَّخِذُونَ
مَصَانِعَ
لَعَلَّكُمْ
تَخْلُدُونَ
{129} وَإِذَا
بَطَشْتُم
بَطَشْتُمْ
جَبَّارِينَ
{130} فَاتَّقُوا
اللَّهَ
وَأَطِيعُونِ
{131} وَاتَّقُوا
الَّذِي
أَمَدَّكُم
بِمَا تَعْلَمُونَ
{132} أَمَدَّكُم
بِأَنْعَامٍ
وَبَنِينَ {133} وَجَنَّاتٍ
وَعُيُونٍ {134}
إِنِّي
أَخَافُ عَلَيْكُمْ
عَذَابَ
يَوْمٍ
عَظِيمٍ {135}
قَالُوا
سَوَاء
عَلَيْنَا
أَوَعَظْتَ
أَمْ لَمْ
تَكُن مِّنَ
الْوَاعِظِينَ
{136} إِنْ
هَذَا
إِلَّا
خُلُقُ
الْأَوَّلِينَ
{137} وَمَا
نَحْنُ
بِمُعَذَّبِينَ
{138} فَكَذَّبُوهُ فَأَهْلَكْنَاهُمْ
إِنَّ فِي
ذَلِكَ لَآيَةً
وَمَا كَانَ
أَكْثَرُهُم
مُّؤْمِنِينَ
{139} وَإِنَّ رَبَّكَ
لَهُوَ
الْعَزِيزُ
الرَّحِيمُ {140} |
123. Ad
(kavmi) rasulleri yalanladılar.
124.
Hani kardeşleri Hud onlara: "Sakınmaz mısınız?" demişti.
125.
"Muhakkak ben size gönderilmiş emin bir peygamberim.
126.
"Artık Allah'tan korkun ve bana itaat edin.
127.
"Buna karşılık sizden hiçbir ücret istemiyorum. Benim ücretim ancak
alemlerin Rabbine aittir.
128.
"Siz her yüksek yerde eğlenmek için koca bir bina mı inşa edip durursunuz?
129.
"Ve ebedi kalırsınız ümidi ile sapasağlam kaleler mi yapar durursunuz?
130.
"Yakaladığınız zaman da zorbaca mı davranırsınız?
131.
"Artık Allah'tan korkun ve bana itaat edin.
132.
"Size bildiğiniz nimetlerle destek verenden sakının;
133.
"O size hem davarlar ve çocuklarla destek verdi;
134.
"Hem de bahçeler ve pınarlarla.
135.
"Gerçekten sizin için büyük bir günün azabından korkarım."
136.
Onlar dediler ki: "Sen öğüt versen de, öğüt verenlerden olmasan da bizim
için birdir.
137.
"Bu öncekilerin adetlerinden başka bir şey değildir.
138.
"Biz azab olunacaklardan da değiliz."
139.
Böylece onu yalanladılar. Biz de onları helak ettik. Muhakkak ki bunda bir ayet
vardır. Onların çoğu da mü'min değildi.
140.
Muhakkak Rabbin Aziz olandır, Rahim olandır.
"Ad (kavmi)
resulleri yalanladılar" buyruğundaki "Yalanladılar" fiilindeki
müenneslik te'si kabile ve cemaat anlamı ihtiva ettiğinden dolayıdır. Resulleri
yalanlamaları da daha önceden geçtiği gibidir.
"Hani kardeşleri
Hüd onlara: sakınmaz mısınız? demişti. Muhakkak ki ben size gönderilmiş emin
bir peygamberim. Artık Allah'tan korkun ve bana itaat edin. Buna karşılık
sizden hiçbir ücret istemiyorum. Benim ücretim ancak alemlerin Rabbine
aittir." Bu buyrukların anlamı açıktır, daha önce de benzerleri geçmişti.
"Siz her yüksek
yerde eğlenmek için koca bir bina mı inşa edip duruyorsunuz?"
buyruğundaki: "Yerden yüksekçe olan herşey" hakkında kullanılır. Bu
açıklama İbn Abbas ve başkalarına aittir. (...)'in çoğuludur. "Arazinin
yüksekliği ne kadardır?" demektir.
Katade, bu yol demektir,
diye açıklamıştır. Bu aynı zamanda ed-Dahhak, el-Kelbi', Mukatil ve
es-Süddi"nin de görüşüdür. İbn Abbas da yine bu görüşü ifade etmiştir.
el-Müseyyeb b. Ales'in şu beyitinde de bu anlamda kullanılmıştır:
"Serap, onu bir
alçaltıyor, bir yükseltiyor. Beyaz bir elbiseymiş gibi parlayan yol."
Burada görüldüğü gibi
(yol demek olan açıklamakta olduğumuz kelime ile) yolu beyaz elbiseye
benzetmektedir.
en-Nehhas dedi ki: Yerin
yüksekçe taraflarına da, yola da; (...) denilmesi sözlükte bilinen bir
husustur.
Şair de şöyle
demektedir: "üstüste binmiş kanadının tüyleri parıldıyor dağın üzerinde,
Gecenin çiğleri tüyleri üzerinde parıldayıp duruyor."
Umare dedi ki:
"Dağ" demektir, tekili v, çoğulu da (...) diye gelir. Mücahid: İki
dağ arasındaki geçit, yol demektir, demiştir. Ondan gelen bir başka rivayete
göre ise küçük tepecik anlamındadır. Yine ondan rivayete göre etrafın
gözetlenmesine yarayan yüksekçe yer demektir.
İkrime ve Mukatil dedi
ki: Bunlar yolculuğa çıktıkları vakit yıldızlarla yollarını buluyorlardı. O
bakımdan yollarda doğru yoldan şaşırmamak için uzunca alametler bina ederlerdi.
Buna da Yüce Allah'ın: "Ayet: alamet (mealde: koca bir bina)" lafzı
delil teşkil etmektedir.
Mücahid'den rivayete göre
bu güvercinler için yapılan yapılar anlamındadır. Buna delil de: "Eğlenmek
için" buyruğudur ki, oynamak için demektir. Yani sizler yüksek herbir
yerde güvercinler için yapılan bina ve burçlar kabilinden kendileriyle oyun
oynamak maksadıyla yüksek bir alamet mi dikersiniz? Bu, yolda gidip gelenlerle
oynayıp eğlenmek maksadıyla ... diye de açıklanmıştır. Yani siz gidip gelenlere
yukardan bakıp kontrol edecek şekilde yüksek olan herbir yerde yolcularla
alayetmek maksadıyla bir bina mı yaparsınız?
el-Kelbi dedi ki: Bu
öşürcülerin (vergi ve gümrük memurlarının) yanlarından geçen kimselerin malları
ile istedikleri gibi oynamalarını ifade eder. Bunu da el-Maverdi nakletmiştir.
İbnu'l-A'rabi dedi ki:
"Manastır" demektir. Yine bu kelime sahrada güvercinlerin kondukları
yüksekçe yer anlamına da gelir. Aynı zamanda yüksekçe tepe manası da vardır. Bu
kelime iki türlü telaffuz edilebilir. "Ra" harfi esreli ve üstün
olmak üzere çoğulu da (...) şeklinde gelir. Bu açıklamayı es-Sa'lebi
zikretmiştir.
"Ve ebedi
kalırsınız ümidi ile sapasağlam kaleler mi yapar durursunuz?" el-Kelbi
konaklar mı, diye açıklamıştır. Bunun yüksekçe kaleler anlamına geldiği de
söylenmiştir ki; bu İbn Abbas ve Mücahid'in açıklamasıdır. Şairin şu beyitinde
de bu anlamdadır.
"Onların yurtlarını
kupkuru ve ıpıssız kıldık, Yüksekçe kaleleri ve burçları da yerle bir
ettik."
Bunun "yüksek
köşkler" anlamına geldiği de söylenmiştir. Yine bu açıklamayı Mücahid
yapmıştır. Ondan gelen bir diğer rivayete göre bunlardan kasıt (çöllerde
yapılan) güvercin kuleleri (burçları)dır. es-Süddi de böyle demiştir.
Derim ki: Mücahid'den
böyle bir rivayetin nakledilmiş olma ihtimali uzaktır. Çünkü "(az önce
geçen) koca bir bina: er-ri'" hakkında bunun güvercin burçları ve kuleleri
anlamında olduğunu söylediği belirtilmişti. O vakit bu (burada da aynı manaya
gelirse) ifadede bir tekrar olur.
Katade dedi ki: Bu,
yerin altında sular için sarnıç demektir. ez-Zeccac da bunlar, su için yapılan
yerler demektir diye açıklamıştır. Bunun tekili de; (...) ile (...) şeklinde
gelir. Lebid'in şu beyitinde de bu anlamda kullanılmıştır:
"Çürüdük bizler;
fakat çürümez doğup duran yıldızlar Bizden sonra geriye dağlar ile yaptığımız
su sarnıçları (havuzları) kalacaktır."
el-Cevheri dedi ki:
"İçinde yağmur sularının toplandığı havuz gibi bir şeydir."
"Nun" harfi ötreli olarak kullanılırsa da aynı anlama gelir. (...)
ise kaleler demektir. Ebu Ubeyde yapılan herbir binaya: (...) denilir demiştir.
Bunu el-Mehdevı nakletmektedir.
Abdu'r-Rezzak dedi ki:
"Sapasağlam kaleler" bizde Yemenlilerin lehçeSinde Ad kavminden kalma
köşkler demektir.
"Ve ebedi
kalırsınız ümidi ile" ebedi kalmak maksadıyla (böyle mi yaparsınız?)
Bir açıklamaya göre
buradaki istifham (soru) azarlamak anlamına da gelebilir. "Siz ebedi
kalacağınızı mı zannediyorsunuz" demek olur. Bu da bir kimsenin:
"Bana sövdüğünü ümid ederim" deyip: (...): Bana sövüyor musun, demek
istemesine benzer. Bu anlamdaki bir açıklama İbn Zeyd'den rivayet edilmiştir.
el-Ferra dedi ki: Ebedi
kalmak düşüncesiyle böyle yapıyor, fakat ölümü hiç düşünmüyorsunuz, demektir.
İbn Abbas ve Katade de şöyle demiştir: Sanki siz oralarda ebedi ve baki
kalacaksınız gibi ... demektir.
Bir kıraatte de
"Ebedi bırakılacakmışcasına ... " şeklindedir ki bunu da en-Nehhas
zikretmiştir.
Katade'nin naklettiğine
göre bu ifade kıraatlerin birisinde; "Ebedi imişsiniz gibi" şeklinde
idi (sahih görülmediğinden terkedilmiştir).
"Yakaladığınız
zaman da zorbaca mı davranırsınız?"
Bu buyruktaki
"Yakalamak" satvet ve şiddetle almak demektir. "Onu şiddetle
yakaladı, yakalar" denilir. "Onu yakalamaya çalıştı" demektir;
mastarı da: (...) şeklinde gelir.
İbn Abbas ve Mücahid
dedi ki: Batş (şiddetle yakalamak) kılıçla öldürmek yahut kamçıyla dövmek
suretiyle şiddet uygulamak demektir. Bu da, siz bu işi zulmen yapıyorsunuz
demektir.
Yine Mücahid: Bu, kamçı
ile dövmek demektir, demiştir. Bunu da İbnu'lArabı'nin naklettiğine göre Malik
b. Enes, Nafi'den, o da İbn Ömer'den rivayet etmiştir.
Haksızca kılıçla
öldürmek demek olduğu da söylenmiştir. Bunu da Yahya b. Sellam nakletmiştir.
el-Kelbı ile el-Hasen
dedi ki: Bu, gerekli araştırmayı yapmaksızın kızgınlık ve öfke ile birisini
öldürmek demektir. Bütün bu açıklamalar İbn Abbas'ın açıklamasının
kapsamındadır.
Bir diğer açıklamaya
göre bu; affetmeksizin ve herhangi bir şekilde mühlet tanımaksızın gerek
kasten, gerek hata yoluyla sorgulamak (ve öldürmek) demektir.
İbnu'l-Arabı dedi ki:
Malik'in yaptığı açıklamayı Yüce Allah'ın Musa (a.s) hakkındaki şu buyrukları
da desteklemektedir: "(Musa) ikisinin de düşmanı olanı yakalamak
(açıklamakta olduğumuz kelime ile aynı kökten gelen "batş" fiili ile)
isteyince dedi ki: Ey Musa! Dün bir kişiyi öldürdüğün gibi beni de mi öldürmek
istiyorsun. Sen ancak yeryüzünde bir zorba olmak ister sin. "(el-Kasas,
19) Çünkü Musa (a.s) böyle birisine ne kılıç çekmiş, ne de mızrak saplamıştı,
sadece ona bir yumruk indirmişti ve bu yumruğu sebebiyle adam ölmüştü.
"Batş" el ile de olabilir. Bunun asgari miktarı ise yumruk vurmak ve
itmektir. Bundan sonra da kamçı ve sopa ile vurmak, arkasından demir (silah)
ile vurmak gelir. Hak ile olması dışında bunların hepsi yerilmiş şeylerdir.
Ayet-i kerime daha
önceden gelmiş ümmetler hakkında haber vermek üzere, Yüce Allah tarafından bu
fiilleri sebebiyle kendilerini yerdiği ve uygun görmediğini ifade ettiği gibi;
bu fiilden uzak durmak noktasında da bize öğüt olmak üzere nazil olmuştur.
Derim ki: Yerilmiş olan
bu nitelikler, bu ümmetin bir çoğunda kendisini göstermeye başlamıştır.
Özellikle de Bahrı (Memluk)'lerin yönetim başına geldikleri zamandan itibaren
Mısır diyarında bu böyledir. Bunlar haksız yere insanları kamçılarla, sopalarla
dövüp yakalamaktadır. Zaten Peygamber (s.a.v.) bunun olacağını da haber
vermiştir. Nitekim Müslim'in Sahih'inde yer alan rivayete göre Ebu Hureyre şöyle
demiştir: Rasulullah (s.a.v.) buyurdu ki: "Cehennem ehli olan iki sınıf
vardır ki henüz daha bunları görmüyorum. (Birisi) beraberlerinde inek
kuyruklarını andıran kamçılar ile insanları vuran bir topluluk, diğeri ise
giyinmiş fakat çıplak başkalarını kendilerine meylettiren, kendileri de
başkalarına meyleden, başları yana yatmış deve hörgüçlerini andıran
kadınlardır. Böylesi kadınlar ne cennete girerler, ne kokusunu alırlar ve hiç
şüphesiz ki oranın kokusu şu kadar şu kadar mesafeden alınır.''
Ebu Davud'un rivayetine
göre de İbn Ömer şöyle demiştir: Rasülullah (s.a.v.)'ı şöyle buyururken
dinledim: "Sizler 'ine satışını yapıp, ineklerin kuyruklarını yakalayıp,
ziraate razı olur ve cihadı terkedecek olursanız, Allah üzerinize -tekrar
dininize geri dönünceye kadar- hiçbir şekilde kaldırmayacağı bir zilleti
musallat kılar. "
"Zorbaca"
öldürücüler olarak ... demektir. Zorba (cebbar) haksız yere öldüren kişi
demektir. Yüce Allah'ın: "Sen ancak yeryüzünde bir zorba (ceb bar) olmak
ıstersin"(el-Kasas, 19) buyruğunda da bu anlamdadır. Bu açıklamayı
el-Herevı yapmıştır.
Zorba (cebbar)'ın azgın
ve başkalarına tasallut eden kimse anlamında olduğu da söylenmiştir. Yüce
Allah'ın: "Sen üzerlerinde bir zorlayıcı (cebbar) değilsin. "(Kaf,
45) buyruğunda da bu anlamdadır. Yani sen onlara musallat kılınmış bir kimse
değilsin. Şair de şöyle demektedir:
"Biz o zorbadan
hükümdarlığını kılıçla, zorla aldık Akşam vakti idi ve meydandaydı
mızraklarımızın uçları"
Yüce Allah'ın:
"Artık Allah'tan korkun ve bana itaat edin" buyruğunun anlamı daha
önce geçmiş bulunmaktadır.
"Size bildiğiniz
nimetlerle" yani bir çok hayır ve bereketlerle "destek verenden
sakının" buyurduktan sonra bu nimetlerin neler olduğunu şu buyruklarıyla
açıklamaktadır:
"O size hem
davarlar ve çocuklarla destek verdi, hem de bahçeler ve pınarlarla." O
bunları size müsahhar kıldı, lutfuyla bunları size ihsan etti. O halde
kendisine ibadet olunması, şükredilmesi ve küfredilip, kendisine karŞı
nankörlük edilmemesi gereken O'dur.
"Gerçekten ben sizin
için" eğer onu inkar ile kafir olur ve bu haliniz üzere ısrar edecek
olursanız "büyük bir günün azabından korkarım."
"Onlar dediler ki:
Sen öğüt versen de öğüt verenlerden olmasan da bizim için birdir."
Hiçbirisi farketmez, çünkü biz senin sözlerini dinlemeyecek, söylediklerine
kulak asmayacağız.
el-Abbas, Ebu Amr ile
Bişr'den, o el-Kisai'den "Öğüt versen de" buyruğunu "Zl"
ile "te" harflerini birbirine idgam edilmiş olarak; (...) şeklinde
okuduğunu rivayet etmiştir. Ancak bu uzak bir ihtimaldir, çünkü "Zl"
ıtbak harfidir, ona ancak son derece yakın olan harfler ile onun gibi (misli)
ve nuhreci aynı olan harfler idgam edilir.
"Bu öncekilerin
adetlerinden başka bir şey değildir." İbn Abbas ve başkalarından
nakledildiğine göre, öncekilerin dininden başka bir şey değildir, demektir.
el-Ferra da öncekilerin adetleri ... diye açıklamıştır.
İbn Kesir, Ebu Amr ve
el-Kisai, (...) diye okumuş, diğerleri ise; (...) diye okumuşlardır.
el-Herevı dedi ki: Yüce
Allah'ın bu buyruğu (İbn Kesir, Ebu Amr ve elKisai'nin kıraatine göre) onların
uydurmaları ve yalanları anlamındadır. Buna karşılık; (...) okuyuşu ise,
onların adetleri ... anlamındadır. Arapların; (...) sözleri "filan kişi
bizlere öncekilerin uydurulmuş hurafe ve sözlerini anlattı" demektir.
İbnu'l-A'rabı dedi ki:
(...); din, karakter ve mürüvvet (insanlık) anlamındadır. en-Nehhas dedi ki: Bu
okuyuş el-Ferra'ya göre öncekilerin adeti anlamındadır. Bize Muhammed b.
el-Velid, Muhammed b. Yezid'den dedi ki: "Öncekilerin adetleri" demek
onların izledikleri yol ve tutturdukları gidiş demektir. Ebu Ca'fer (en-Nehhas)
dedi ki: Her iki görüş de birbirine yakındır. Peygamber (s.a.v.)'ın şu
hadisinde de bu anlamdadır:
"İman bakımından
mü'minlerin en kamil olanı ahlakı itibariyle en güzel olanlarıdır.''
Yani davranışları,
alışkanlıkları, Yüce Allah'a itaat hususunda izlediği yolu en güzel olan
demektir. Ahlakı güzel olmakla birlikte facir bir kimsenin faziletli olması
imkansız olduğu gibi; kötü ahlaklı fakat facir olmayan bir kimsenin iman
itibariyle daha mükemmel olması da söz konusu olamaz. Ebu Ca'fer (en-Nehhas)
dedi ki: Bize Muhammed b. Yezid'den nakledildiğine göre; "Öncekilerin
yalanlamaları ve asılsız kanaat ve tahminleri" anlamındadır. Şu kadar var
ki; o birinci kıraate meylederdi. Çünkü bu kıraatte kendi atalarını övmek
muhtevası vardır. Kur'an-ı Kerim'de bu halleri ile ilgili varid olmuş
buyrukların çoğunda atalarını methettikleri görülmektedir. Onların: "Biz
atalarunizı bir din üzere bul duk" (ez-Zuhruf, 23) buyruğunda da
(böyledir). Ebu Kılabe'den rivayete göre ise o "hı" harfini ötreli,
"lam" harfini de sakin olarak ve: "Adetler" kelimesinin
hafifletilmiş şekli olarak okumuştur. Ayrıca bunu İbn Cübeyr, Nafi'in
arkadaşlarından, onların Nafi'den naklettiği rivayet olarak da zikretmiştir.
(...)'in "öncekilerin
dini" demek olduğu da söylenmiştir. Yüce Allah'ın: "Allah'ın
yarattığını değiştireceklerdir." (en-Nisa, 119) Burada Allah'ın dinini
değiştireceklerdir, anlamındadır. Buna karşılık; "Öncekilerin
adetleri" demektir. Yani ortada önce hayat, sonra ölüm vardır. Öldükten
sonra diriliş diye bir şey yoktur.
Şöyle de açıklanmıştır:
Senin karşı çıktığın bizim yapılarımız ve zorbaca yakalayışımız ancak bizden
öncekilerin bir adetidir, biz de onlara uyuyoruz, demektir.
"Biz"
yaptıklarımIzdan ötürü "azab olunacaklardan da değiliz" buyruğu şöyle
açıklanmıştır: Yani öncekilerin cisimleri yaratılmıştır, biz de bizden önce
yaratılıp da ölenler gibi yaratılıyoruz. Onların başlarına bizim kendisi ile
sakındırdığın azab namına bir şey de inmedi.
"Böylece onu yalanladılar.
Biz de" ileride el-Hakka Suresi'nde (6. ayetin ve devamının tefsirinde)
geleceği üzere ıslıklı ve azgın bir fırtına ile "onları helak ettik.
Muhakkak bunda bir ayet vardır, onların çoğu da mü'min değildi." Kimi ilim
adamının dediğine göre peygamberleri ile birlikte üçyüz bin ve birkaç yüz kişi
iman etti, geri kalanları ise helak oldu.
"Muhakkak Rabbin
Aziz olandır, Rahim olandır."
SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E
TIKLAYIN