|
AHKAF 17 / 18 |
وَالَّذِي
قَالَ لِوَالِدَيْهِ
أُفٍّ
لَّكُمَا
أَتَعِدَانِنِي
أَنْ
أُخْرَجَ
وَقَدْ
خَلَتْ
الْقُرُونُ
مِن قَبْلِي
وَهُمَا
يَسْتَغِيثَانِ
اللَّهَ وَيْلَكَ
آمِنْ إِنَّ
وَعْدَ
اللَّهِ
حَقٌّ
فَيَقُولُ مَا
هَذَا
إِلَّا
أَسَاطِيرُ
الْأَوَّلِينَ
{17} أُوْلَئِكَ
الَّذِينَ
حَقَّ
عَلَيْهِمُ الْقَوْلُ
فِي أُمَمٍ
قَدْ خَلَتْ
مِن قَبْلِهِم
مِّنَ
الْجِنِّ
وَالْإِنسِ
إِنَّهُمْ
كَانُوا خَاسِرِينَ
{18} |
17. Ana
babasına: "öf size! Benden önce nice nesiller gelip geçmiş iken beni
(ölümden sonra) çıkarılmakla mı tehdit ediyorsunuz?" diyene, anası babası
Allah'a yalvararak: "Yazık sana, imana gel! Şüphesiz ki Allah'ın vaadi haktır"
(derler). O ise der ki: "Bu, geçmişlerin masallarından başkası
değildir."
18. İşte
bunlar, cin ve insanlardan kendilerinden önce geçen ümmetler arasında,
aleyhlerine söz (azab) hak olmuş kimselerdir. Çünkü bunlar hüsrana uğramış
olanlardır.
"Ana babasına: Öf
size! Benden önce nice nesiller gelip geçmiş iken beni" ölümden sonra
diriltilerek "çıkarılmakla mı tehdit ediyorsunuz?" buyruğunda geçen:
"Öf" lafzını Nafi', Hafs ve başkaları kesreli ve tenvinli
okumuşlardır. İbn Kesir, İbn Muhaysın, İbn Amir ve Asım'dan rivayetle
el-Mufaddal ise, tenvinsiz olarak ve üstün ile: (...) diye okumuşlardır.
Diğerleri ise kesreli ve tenvinsiz olarak okumuşlardır. Hepsi değişik
söyleyişlerdir. Daha önce İsra Suresi'nde (23-24. ayetler, 12. başlıkta) geçmiş
bulunmaktadır .
" ... Beni ... mı
tehdit ediyorsunuz?" buyruğu genel olarak şeddesiz iki "nun" ile
okunmuştur. Medinelilerle, Mekkeliler sondaki "ye "yi üstün
okumuşlar. Diğerleri sakin (harf-i med olarak) okumuşlardır. Ancak Ebu Hayve,
el-Muğire ve Hişam, şeddeli bir tek "nun" ile: (...) diye
okumuşlardır. Şamlıların mushaflarında da böyledir.
"-Beni-
çıkarılmakla" lafzı genel olarak "elif" ötreli, "re"
harfi de üstün olarak okunmuştur. el-Hasen, Nasr, Ebu'l-Aliye ve el-Ameş ile
Ebu Ma'mer ise "elif"i üstün, "re" harfini de ötreli (o
takdirde: Çıkmakla anlamında olur) diye okumuşlardır.
İbn Abbas, es-Süddi,
Ebu'l-Aliye ve Mücahid şöyle demişlerdir: Ayet-i kerime Abdullah b. Ebi Bekr
(r.a) hakkında inmiştir. Annesi, babası kendisini İslam'a davet ettikleri halde,
o da Yüce Allah'ın haber verdiği şekilde kendilerine cevab veriyordu.
Katade ve yine es-Süddi
de şöyle demişlerdir: Burada kastedilen kişi İslam'a girmeden önce Abdurrahman
b. Ebi Bekr'dir. Babası ile annesi Um Ruman kendisini İslam'a davet ediyor,
öldükten sonra diriltilmekle tehdit ediyorlardı. O da Yüce Allah'ın bize
naklettiği şekilde onlara karşılık veriyordu. Ancak onun bu durumu İslam'a
girmeden önce idi.
Aişe (r.anha)'nın bu
ayet-i kerimenin Abdurrahman hakkında inmiş olduğunu kabul etmediği de rivayet
edilmiştir.
el-Hasen ve yine Katade
şöyle demişlerdir: Bu, anne babasına karşı kötü davranan bir kulun
niteliklerine dairdir.
ez-Zeccac dedi ki: Bu
ayet-i kerimenin müslüman olmadan önce Abdurrahman hakkında indiği nasıl söylenebilir?
Çünkü Yüce Allah: "işte bunlar ... kendilerinden önce geçen ümmetler
arasında aleyhlerine söz" (Ahkaf, 15) yani azab "hak olmuş
kimselerdir" diye buyurmaktadır. Bu ise zorunlu olarak iman etmemiş olmayı
gerektirir. Abdurrahman ise müminlerin en faziletlilerindendir. Doğru olan bu
ayet-i kerimenin anne babasına karşı isyankar olan kafir bir kul hakkında
indiğidir.
Muhammed b. Ziyad dedi
ki: Muaviye insanların Yezid'e bey'atlerini sağlamak üzere Mervan b. el-Hakem'e
mektub yazdı. Abdurrahman b. Ebi Bekr de: Siz (hür ve gerçek anlamıyla bey'ati
terketmek suretiyle) bu işi (halifeliği) Herakliyus geleneğine dönüştürdünüz.
Kendi oğullarınız için bey'at mi alacaksınız? Bunun üzerine Mervan şöyle dedi:
Yüce Allah'ın: "Ana babasına öf size ... diyene" buyurduğu kişi işte
budur. Bunun üzerine (Abdurrahman) şöyle demişti: Allah'a yemin ederim bu benim
hakkımda inmiş değildir. İstesem kimin hakkında indiğinin adını veririm. Fakat
şu var ki, Allah sen onun sulbünde iken babana lanet etmiştir. Sen o bakımdan
Allah'ın lanetinden bir parçasın.
el-Mehdevi dedi ki: Bu
ayetin Abdurrahman hakkında indiğini kabul eden kimselere göre bundan sonra
gelen: "İşte bunlar... aleyhlerine söz hak olmuş kimselerdir" buyruğu
ile daha önce sözü edilen hususlara inanan kimselerin kastedildiğini söylerler.
Buna göre ayetin başı hususi, sonu umumidir.
Bir başka görüşe göre
Abdurrahman: "Benden önce nice nesiller gelip geçmiş iken" deyince,
şunları da söylemişti: Nerede Abdullah b. Cüdan, nerede Osman b. Amr, nerede
Amir b. Ka'b ve Kureyş'in ileri gelenleri ki, onlara bu söyledikleri hakkında
soru sorayım? Buna göre: "İştEbunlar ... aleyhlerine söz hak
olmuşkimselerdir" buyruğu sözü edilen bu kimseler hakkında demektir.
Derim ki: Abdurrahman b.
Ebi Bekr'in haberlerine dair birtakım açıklamalar daha önce el-En'am Suresi'nde
Yüce Allah'ın: 'Yani arkadaşları: Bize gel diye hidayete çağırdıkları halde ...
"(el-En'am, 71) Bu ayet-i kerimenin hakkında inmiş olduğuna delalet eden
açıklamalar geçmiş idi. O vakit ise kafirdi, fakat müslüman olup fazileti
ortaya çıkınca böylelikle Yüce Allah'ın: "İşte bunlar ... aleyhlerine söz
hak olmuş kimselerdir" buyruğu ile kastedilmediği ortaya çıkmış
olmaktadır.
"Ana babası Allah'a
yalvararak ... " Allah'a dua edip onun için hidayet dileyerek veya onun
küfründen Allah'a sığınarak ... anlamındadır. Burada (Allah lafzından önce) cer
harfi hazfedilince, doğrudan fiilin etkisi ile nasb olmuştur.
Ayet-i kerimede geçen
"istiğase (mealde: yalvarmak)"nın dua demek olduğu da söylenmiştir. O
takdirde (Allah lafza-i celalinin başına gelmesi gereken) "be" harf-i
cerrine gerek kalmaz. el-Ferra dedi ki: Allah onun yaptığı duasını ve Allah'a
yalvarmasını kabul buyurdu.
"Yazık sana imana
gel!" Ölümden sonra dirilişi tasdik et! "Şüphesiz ki Allah'ın vaadi
haktır." Doğrudur, o söz gerçekleşecektir.
"O ise der ki:
Bu" yani anne babasının söyledikleri "geçmişlerin masallarından"
aslı astarı olmayan söz ve yazılarından "başkası değildir."
"İşte bunlar cin ve
insanlardan" kafir olanların "kendilerinden önce geçen ümmetler
arasında" yani onlarla birlikte "aleyhlerine söz hak olmuş
kimselerdir. Çünkü bunlar" yani bu kafir ümmetler amelleri zayi olmuş,
yani yaptıkları boşa çıkıp cenneti kaybetmiş "hüsrana uğramış
olanlardır."
SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN