|
MÜMTEHİNE 11 |
وَإِن
فَاتَكُمْ شَيْءٌ
مِّنْ
أَزْوَاجِكُمْ
إِلَى
الْكُفَّارِ
فَعَاقَبْتُمْ
فَآتُوا
الَّذِينَ ذَهَبَتْ أَزْوَاجُهُم
مِّثْلَ مَا
أَنفَقُوا
وَاتَّقُوا
اللَّهَ
الَّذِي
أَنتُم بِهِ
مُؤْمِنُونَ |
11. Eğer
zevcelerinizden kafirlere bir şey geçerse, siz de ard arda onlarla savaşırsanız
eşleri gitmiş olanlara harcadıklarını veriniz. İman etmiş olduğunuz Allah'tan
da korkun.
Bu buyruğa dair açıklamalarımızı
üç başlık halinde sunacağız:
1- Ayetin Nüzul Sebebi ve Hanımları
Kafirlere Kaçan Müslümanlara Tazminat Ödenmesi:
2- "Ardarda Savaşırsanız"
Lafzının Anlamı:
3- Hanımları Kafirlere Sığınmış Olan
Müslüman Kocalara Verilecek Tazminat:
1- Ayetin Nüzul Sebebi
ve Hanımları Kafirlere Kaçan Müslümanlara Tazminat Ödenmesi:
"Eğer
zevcelerinizden kafirlere bir şey geçerse ... " buyruğu ile ilgili olarak
rivayet edilen haberde belirtildiği ne göre (bir önceki ayet-i kerimenin hükmü
ile ilgili olarak) müslümanlar: Biz Allah'ın hükmüne razıyız deyip, bu hususta
(gereğini yapmaları için) müşriklere mektup yazdılarsa da onlar bunu uygulamayı
kabul etmediler. Bunun üzerine: "Eğer zevcelerinizden kafirlere bir şey
geçerse siz de ard arda onlarla savaşırsanız, eşleri gitmiş olanlara
harcadıklarını veriniz" buyruğu nazil oldu.
ez-Zühri'nin Urve'den
rivayetine göre Aişe (r.anha) şöyle demiştir Şanı Yüce Allah aranızda hüküm
verdi ve şöyle buyurdu: Siz de harcadığınızı isteyin, onlar da harcadıklarını
istesinler." Bunun üzerine müslümanlar müşriklere: Allah aramızda şu hükmü
vermiş bulunuyor: Size bizden bir kadın gelecek olursa, onun mehrini bize
göndereceksiniz. Sizden bize bir kadın gelecek olursa, biz de size onun mehrini
göndereceğiz. Bunun üzerine müşrikler onlara şunu yazdılar: Bizler sizin bizde
alacak bir şeyiniz olduğunu bilmiyoruz. Eğer bizim sizde alacak bir şeyimiz
varsa onu bize gönderiniz, Bunun üzerine Yüce Allah şu buyruğu indirdi:
"Eğer zevcelerinizden kafirlere bir şey geçerse, siz de ard arda onlarla
savaşırsanız, eşleri gitmiş olanlara harcadıklarını veriniz."
İbn Abbas da Yüce
Allah'ın: "Bunlar Allah'ın hükümleridir. Aranızda O, hükmeder"
buyruğu şu demektir: Yani o müslümanlar ile Mekkeli antlaşmalılar arasında
birbirlerine (mehirleri karşılıklı olarak) geri vermelerine hükmetmektedir.
ez-Zühri dedi ki: Eğer
arada antlaşma olmasaydı (hicret eden) kadınlar alıkonulur ve onların
kocalarına herhangi bir mehir ödenmezdi.
Katade ve Mücahid şöyle demişlerdir:
Bu buyrukla yalnızca hanımları (müşriklere) gitmiş olan erkeklere yaptıkları
harcamaların bir benzerini fey' ve ganimetten vermekle enırolundular.
Yine Katade ve Mücahid
şöyle demişlerdir: Bu buyruk hem bizimle kendileri arasında antlaşma bulunanlar,
hem de antlaşma bulunmayan kimseler hakkındadır.
Yine derler ki: (Mealde:
"Ard arda onlarla savaşırsanız" anlamı verilen): "Kısas
uygularsanız (misilleme yaparsanız)" demektir.
"Eşleri gitmiş
olanlara harcadıklarını veriniz" buyruğunda kastedilen de verdikleri
mehirlerdir. Bu buyruk, bütün kafirler hakkında umuınidir.
Yine Katade şöyle
demiştir: Şayet hanımlarınızdan sizinle aralarında antlaşma bulunan kafirlere
giden olursa, bu sefer hanımları gitmiş olanlara yaptıkları harcamaların bir
benzerini ödeyiniz. Daha sonra bu buyruk et-Tevbe Suresi ile nesholmuştur.
ez-Zühri de: Bu uygulama Mekke'nin fethi ile son bulmuştur. Süfyan es-Sevrı:
Bugün bununla amel olunmaz, demiştir. Kimileri de: Bu hüküm şu anda da
sabittir, demiştir. Bu görüşü de el-Kuşeyri nakletmiştir,
2- "Ardarda
Savaşırsanız" Lafzının Anlamı:
"Ardarda onlarla
savaşırsanız" (anlamı verilen lafız) genel olarak: (...) diye okunmuştur.
Alkame, en-Nehai, Humeyd
ve el-A'rec ise: ("elif'siz ve) "kaf' harfi şeddeli olmak üzere:
(...) diye okumuşlardır.
Mücahid (...) diye
okumuş ve: "Onların size yaptıklarının benzerini yaparsanız" diye
açıklamıştır.
ez-Zühri ise
"elif"siz ve şeddesiz olarak: (...) diye okumuştur. Mesrük ve Şakik
b. Seleme ise "kaf" harfi şeddeli ve kesresiz olarak: (...) diye
okumuş ve: Ganimet alırsanız ... diye açıklamıştır.
Bütün bunlar aynı anlamı
ihtiva eden değişik söyleyişlerdir. Nitekim: "Ganimet alırsanız ... "
anlamındadır.
el-Kutebi de şöyle
demiştir: ''Ard arda onlarla savaşırsanız" buyruğu ardı arkasına gazalar
yaparsanız, demektir. İbn Bahr der ki: Yani sizler irtidad eden kadını
öldürmekle cezalandıracak olursanız, bu sefer onun kocasına müslümanların
ganimetlerinden mehrini ödeyiniz.
3- Hanımları Kafirlere
Sığınmış Olan Müslüman Kocalara Verilecek Tazminat:
"Eşleri gitmiş
olanlara harcadıklarını veriniz" buyruğu ile ilgili olarak İbn Abbas şöyle
demiştir: Yüce Allah buyuruyor ki: Eğer mü'min olan kadın Mekke kafirlerine
sığınacak olur da sizinle onlar arasında bir antlaşma bulunmayıp, kadının sizin
aranızda müslüman bir kocası da varsa ve siz bir ganimet elde edecek olursanız,
işte bu müslüman kocaya verdiği mehri, ganimet beşte birlik paylara ayrılmadan
önce veriniz.
ez-Zühri: Bu fey' malından
verilir, demiştir. Yine ondan gelen rivayete göre kocaya bu mehir, bize gelip
sığınan kadınların (kocalarına ödenmesi gereken) mehir(in)den verilir. Bir
görüşe göre buyruk şu demektir: Eğer müşrikler kendilerine sığınan bu kadının
mehrinin tazminatını ödemeyi kabul etmeyecek olurlarsa, siz de onların
ahitlerini bozduğunuzu belirtin ve nihayet zafer elde ettiğiniz takdirde bu
malı onlardan alın.
el-A'meş: Bu buyruk
mensuhtur demiştir. Ata ise: Hayır, hükmü sabittir, demiştir. Bütün bu görüşler
daha önceden geçmiş bulunmaktadır.
el-Kuşeyri dedi ki:
Ayet-i kerime Ebu Süfyan'ın kızı Um el-Hakem hakkında inmiştir. Um el-Hakem
irtidad etmiş ve Kureyşli kocası olan İyad b. Ganm'i terketmişti. Kureyşliler
arasından onun dışında herhangi bir kadın irtidad etmiş değildir. Daha sonra
tekrar İslam'a dönmüştür.
es-Sa'lebi'nin İbn
Abbas'tan rivayet ettiğine göre İslam'dan dönüp müşriklere sığınan, hicret eden
müminlerin hanımları altıdır: Fihroğullarından İyad (b. Ganm b. Züheyr b.) Ebi
Şeddad'ın hanımı olan Ebu Süfyan'ın kızı Um el-Hakem, Ömer b. el-Hattab'ın
hanımı Um Seleme'nin kızkardeşi Ebu Umeyye b, el-Muğire kızı Fatıma -Ömer
(r.a.) hicret ettiğinde o hicret etmeyi kabul etmeyip irtidad etmişti-, Şemmas
b, Osman'ın hanımı olan Ukbe kızı Berva, Hişam b, el-As'ın hanımı olan
Abdu'l-Uzza kızı Abde, yine Ömer b. el-Hattab'ın hanımı olan Cervel kızı Um
KüIsum ile Gaylan kızı Şehbe'dir, Peygamber (s.a.v.) kocalarına hanımlarının
mehirlerini ganimetten ödemişti,
" ... Allah'tan
korkun" yani size vermiş olduğu emirleri yerine getirmemekten sakının,
kaçının,
SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E
TIKLAYIN