|
MÜLK 2 |
الَّذِي
خَلَقَ الْمَوْتَ
وَالْحَيَاةَ
لِيَبْلُوَكُمْ
أَيُّكُمْ
أَحْسَنُ
عَمَلاً
وَهُوَ
الْعَزِيزُ
الْغَفُورُ |
2. O hanginizin daha
güzel amelde bulunacağını denemek üzere ölümü ve hayatı yaratandır. O Azizdir,
Ğafurdur.
Bu buyruğa dair
açıklamalarımızı iki başlık halinde sunacağız:
1- Ölüm ve Hayat:
2- Ölümün Hayattan Önce Sözkonusu Edilmesinin
Sebebi:
1- Ölüm ve Hayat:
"O ... ölümü ve
hayatı yaratandır" buyruğu ile ilgili olarak şöyle denilmiştir: Yani O,
sizi Ölüm için ve hayat için yaratmıştır. Bu da dünya hayatında ölüm için,
ahiret hayatında da hayat için yaratmıştır, demektir. Ölümü hayattan önce
zikretmesinin sebebi ise ölümün kahredici özelliğinin bulunmasından dolayıdır.
Nitekim Yüce Allah kızları, oğlan çocuklardan önce zikrederek: "Dilediğine
kızlar ihsan eder. .. " (eş-Şura, 49) diye buyurmaktadır.
Ölümü önce
zikretmesinin, daha Önce var olmasından dolayı olduğu da söylenmiştir. Çünkü
eşya başlangıçta ölü hükmünde idi. Nutfe, toprak ve buna benzerlerinde olduğu
gibi.
Katade dedi ki:
Resulullah (s.a.v.) şöyle buyururdu: "Şüphesiz Yüce Allah, Ademoğullarını
ölüm ile zelil kılmış, dünyayı hayat yurdu, sonra ölüm yurdu, ahireti ise
mükafat yurdu, sonra da ebedi kalınacak yurt kılmıştır. "
Ebu'd-Derda'dan rivayete
göre Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "üç şeyolmasaydı Ademoğlu asla
başını önüne eğmezdi. Fakirlik, hastalık ve ölüm, Bununla birlikte o, yine çok
atılgandır. ''
2- Ölümün Hayattan Önce
Sözkonusu Edilmesinin Sebebi:
"Ölümü ve hayatı
yaratandır" buyruğunda, hayattan Önce ölümü zikretmektedir. Çünkü insanlar
arasında amelde bulunmaya en çok koşan kişi, ölümü sürekli gözünün önünde
bulundurandır. O halde ayet-i kerimenin zikredilmesinde gözetilen maksad
açısından daha önemli olduğundan ötürü ölüm öne alınmıştır.
İlim adamları şöyle
demiştir: Ölüm ne katıksız bir yokluk, ne de sadece bir yok oluştur. O sadece
ruhun beden ile ilişkisinin kesilip, ayrılması, ikisi arasında bir engel
oluşturmasıdır. Bir halden bir diğerine değişmek ve bir yurttan diğerine
taşınmaktır. Hayat ise bunun aksidir.
İbn Abbas, el-Kelbi ve
Mukatil'den şöyle dedikleri nakledilmektedir: Ölüm ve hayat iki cisimdir. Ölüm
bir koç şeklinde yaratılmış olup her neye uğrarsa ve her ne onunkokusunu alırsa
mutlaka ölür. Hayat da ablak (siyahbeyaz karışımı bir renkte) dişi bir kısrak
suretinde yaratılmıştır. -Cebrail'in ve peygamberlerin bindiği at bu idi.-
Adımını gözün görebildiği kadar atar. Eşekten yüksekçe, katırdan alçakçadır.
Her neye uğrayıp, kokusunu alırsa mutlaka hayat bulur. Her neyi çiğnerse
mutlaka hayat bulur. İşte Samiri'nin, izinden bir avuç alıp buzağı heykelinin
üzerine attığı ve dirilmesine sebeb teşkil eden at budur. (Bk. Ta-Ha, 96.
ayetin tefsiri) Bunu es-Sa'lebi ve el-Kuşeyri İbn Abbas'tan nakletmişlerdir.
el-Maverdi de bu anlamdaki açıklamayı Mukatil ve el-Kelbi'den zikretmektedir.
Derim ki: Kur'an-ı
Kerim'de de şöyle buyurulmaktadır: "De ki: Siz-e vekil kılınan ölüm meleği
sizin ruhunuzu alır." (Secde, 11); "Meleklerin o kafirlerin ...
canlarını alırken bir görseydin!" (el-Enfal, 50) Yine Yüce Allah: "
... Elçileriniz onun ruhunu alırlar" (el-En'am, 61) diye buyurduğu gibi,
bir başka yerde de: "Allah ölümleri vaktinde ruhları alır" (ez-Zümer,
42) diye buyurmaktadır. O halde; melekler üstün ve şerefli aracılardır.
Allah'ın salat ve selamı üzerlerine olsun. Gerçek manada öldüren ise Yüce
Rabbimizdir. Ölüm -sahih haberde varid olduğu gibi- ahirette bir koç suretinde
gösterilecek ve Sırat üzerinde boğazlanacaktır.
İbn Abbas'tan zikredilen
bu rivayetin ise; bu hususta mazereti ortadan kaldıracak (yani bu rivayeti
reddetmeye ihtimal bırakmayacak) sahih bir habere ihtiyacı vardır. Doğrusunu en
iyi bilen Allah'tır.
Yine Mukatil'den şöyle
dediği zikredilmiştir: Ölümü yarattı. Yani nutfeyi, alakayı ve bir çiğnem eti
yarattı. Hayatı yarattı yani o bir insan yarattı ve ona ruh üfledi, o da insan
oldu.
Derim ki: Bu güzel bir
görüştür. Buna Yüce Allah'ın: "Hanginizin daha . güzel amelde bulunacağını
denemek üzere ... " buyruğu delil teşkil etmek. tedir. Bu hususa dair
açıklamalar daha önceden el-Kehf Suresi'nde (7. ve 30. ayetlerin tefsirinde)
geçmiş bulunmaktadır.
es-Süddi Yüce Allah'ın:
"O hanginizin daha güzel amelde bulunacağını denemek üzere ölümü ve hayatı
yaratandır" buyruğu hakkında şöyle demiştir: Hanginizin ölümü daha çok hatırlayacağını,
ona daha güzel hazırlanacağını, hanginizin ondan daha çok korkup ondan
sakınacağını ortaya çıkarmak için ... demektir.
İbn Ömer dedi ki:
Peygamber (s.a.v.) Yüce Allah'ın: "Bütün mülk elinde olanın şanı ne
yücedir ... O hanginizin daha güzel amelde bulunacağını denemek üzere ölümü ve
hayatı yaratandır" buyruğuna kadar okudu ve şöyle buyurdu: "(Kimin)
Allah'ın haramlarından daha çok çekineceğini, Allah'a itaatte elini daha çok
çabuk tutacağını ... "
"Denemek üzere ...
" buyruğu size deneyenin muamelesi ile muamele etmek üzere demektir. Yani
kulu, sabrını ortaya çıkarmak için ölümü kendisine ağır gelecek olan kimsenin
ölümü ile şükrünü ortaya çıkarmak için hayat ile denemek üzere ... demektir.
Bir başka açıklamaya
göre: Allah ölümü öldükten sonra diriliş ve amellerin karşılığını görmek için,
hayatı da sınanmak için yaratmıştır. Buna göre: ''Sizi sınamak üzere"
buyruğundaki "lam" ölümün yaratılmasına değil, hayatın yaratılmasına
taalluk eder. Bunu ez-Zeccac zikretmiştir.
el-Ferra ve yine ez-Zeccac
şöyle demişlerdir: ''Sınamak" fiili: ''Hangi" lafzında amel etmez.
Çünkü "sınamak" ile "hangi" arasında bir fiil takdir
edilmiştir. Bu: "Hanginizin daha çok itaat ettiğini göreyim diye sizi
sınadım" demeye benzer. Yüce Allah'ın "Sor onlara! Buna hangileri
kefildir,? (el-Kalem, 40) buyruğu da (bu yönüyle) buna benzemektedir. Bu da
onlara sor, sonra hangilerinin ... bak, demektir. O halde ayet-i kerimedeki:
''Hanginizin" lafzı mübteda olarak merfudur. "Daha güzel" lafzı
da onun haberidir. Anlam da şöyle olur: Sizi sınayıp hanginizin amelinin daha
güzel olduğunu ortaya çıkarmak ya da göstermek için ... (ölümü ve hayatı
yaratandır), demektir.
"O" kendisine
karşı gelip isyan edenlerden intikam alışında güçlü olan "Azizdir."
Tevbe eden kimselere çokça bağışlayıcı olan "Gafurdur."
SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E
TIKLAYIN