SÜNEN EBU DAVUD

Bablar    Konular    Numaralar  

TAHARA BAHSİ

<< 92 >>

بَاب مَا يُجْزِئُ مِنْ الْمَاءِ فِي الْوُضُوءِ

44. Abdest İçin Yeterli Su Miktarı

 

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ كَثِيرٍ حَدَّثَنَا هَمَّامٌ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ صَفِيَّةَ بِنْتِ شَيْبَةَ عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَغْتَسِلُ بِالصَّاعِ وَيَتَوَضَّأُ بِالْمُدِّ   قَالَ أَبُو دَاوُد رَوَاهُ أَبَانُ عَنْ قَتَادَةَ قَالَ سَمِعْتُ صَفِيَّةَ

 

Aişe (r.anha)'dan demiştir ki; "Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem) bir sa'(miktarı) su ile ğusleder, bir müdd(miktarı) su ile de abdest alırdı."

 

Ebu Davud dedi ki; hadisin Eban rivayetinde Katade "ben Safiyye'den işittim'' diye (aralarında sema’ bulunduğunu) açıklamıştır.

 

 

AÇIKLAMA:     Hadis-i şerifte geçen ölçüler merhum Ahmed Naim tarafından şöyle açıklanmaktadır: "Sa”: Beş rıtl-i Bağdadi ile üçte bir rıtl (1/3) alan kab'a denir. Bir müdd de bir sa'ın dörtte biri miktarıdır. Bu Şafiilerden Nevevi'nin verdiği ölçüdür. Ancak bu ölçek pek ihtilaflı olduğundan ihtilafların derecesini anlamak isteyenler Kamus Tercemesi'nden "müdd, sa', mekkuk, rıtl" kelimelerine bakabilir. Nebi (s.a.v.)'in muhtelif miktarlarda su ile abdest alıp ğuslettiğine dair diğer pek çok rivayetler de vardır. Buradaki miktarlar orta yapılı bir kimsenin yıkanacak azası üzerinden akacak suyun en az miktarını gösterir. Beden'in azası üzerinden su aktıkdan sonra bu miktarlardan da az su ile caiz olduğu halde, israf dedirtmeyecek fazlası ilede caizdir.

 

Medine'de kullanılan müd -ki fukaha arasında müdd-ü nebevi diye bilinir- ( 1 ) rıtl miktarı alan bir hacim ölçüsüdür. Dört müd bir sa'dır. Ancak müd ile sa'ın miktarlarını anlamak ölçü alınan rıtlın ne miktar olduğunu bilmeye bağlıdır. Rıtlın ise Bağdadisi, Şamisi vardır. Yani birinin İran, diğerininki Roma ölçüleri olup hesap edilince takribi bir miktar gösteren iki ölçektir.

 

Rıtl-i Biağdadi (130), daha doğrusu, imam Nevevi'nin tahkikine göre ( 128 ) dirhemdir. Esah olan ikinci takdir ise de kesirli olduğundan buna ( ) dirhemi; diğer tabirle, bir miskal kesirsiz 130 dirhem itibar edilmiştir, deniliyor.

 

( ) rıtl olan bir müd-ü nebevi bu hesaba göre ( ı ), veya 130 dirhem hesabına göre (  ) dirhem eder ki en doğru hesap ve takdire göre bir dirhem (3,898) gram ettiğinden bu miktar (0,530) yani yarım litre: den biraz fazla tutar. Bu mikdar bugün sucuların kullandıkları su bardaklarından üçünün aldığı sudan azdır. Bu İmam Şafii ile Hicaz fukahası takdiri olup Ebu Hanife ile Irak fukahasına göre ise müd iki rıtl olduğundan (1, 6) litre eder ki beş kadehten biraz fazladır.[438]

 

Netice olarak Nebi (s.a.v.) (3,328) kilo gram su ile ğusleder, (832) gram su ile de abdest alırdı.

 

Günümüzde geçerli olan gram itibariyle yukarda geçen ölçüler şöyledir:

 

a) Sa' = 8 rıtl = 3,328 kgr.

b) Rıtl = 416 gr.

c) Müd = 832 gr.

d) Sa' = 3,328 kgr.

e) Dirhem = 3,2 gr.

f) Okka = 1,30943 kgr dır.

 

Rasuli Ekrem (s.a.v.)'in bir sa' mikdarı su ile ğusletmesi ve bir müd mikdarı su ile abdest alması bu mikdarlann ğusl ve abdest için değişmeyen mikdarlar olması demek değildir. Çünkü Resul-ü Ekrem (s.a.v.) bazan bu miktarlarda su kullanırken bazan de bunlardan daha fazla veya eksik su kullanmıştır.  

 

İbn Dakik'l-iyd diyor ki; ğusülde vacib olan suyun organlar üzerine dökülüp akmasıdır. Bu olunca vacib yerine getirilmiş olur. Tabii ki bu durum şahıslara göre değişir. Ğuslün yerine gelmesi iri vücutlu kişiler için daha çok, küçük cüsseli kişiler içinse, daha az su kullanmayı gerektirir.

 

İmam Şafii (r.a.) hazretleri de buyuruyor ki; "bazan az su ğusle veya abdeste yeter, bazan da çok su yetmeyebilir. Bu nedenle ğusülde bir sa'dan aşağı, abdestte de bir müdden aşağı su kullanmamak müstehabdır."[Nevevi Müslim Şerhi]

 

Nitekim hadis-i şerifler değişik ölçüler vermektedir. Herhalde bu içinde bulunulan zamana ve duruma göre insanın ihtiyacının değişebilmesinden ileri gelmektedir.

 

Yine Nevevi şöyle demektedir: "Abdest veya ğusle yetecek su için belirli bir miktar tayin edilmiş değildir. Burada gerekli olan suyun azlığı veya çokluğu değil, organların yıkanmasıdır. Yıkanmada ise gerekli olan suyun organlar üzerinden akmasıdır. Bu nedenle insan abdest alırken veya ğuslederken ihtiyacına uygun olarak bazan bu hadiste belirtilen miktardan biraz fazla ya da az su kullanılabilir."

 

Nitekim şu hadis-i şerifler bu gerçeği doğrulamaktadır: "Resulullah (s.a.v.) bir sa' veya beş müdde kadar olan su (miktarı) ile ğusül abdestini alır, abdest için de bir müd (miktarı) su kullanılırdı."[440] "Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem) ile Aişe (r.anha) üç müd su alan bir kaptan yıkanarak ğusül abdesti almışlardır."[Müslim hayz]

 

Şevkani ise mevzumuzu teşkil eden bu hadisin şerhinde: "Abdest veya ğusül için yeterli olan su miktarında ölçü, organların şüphe kalmayacak şekilde iyice yıkanmasıdır. Suyun bir sa'dan çok veya az olması önemli değildir" diyor. Yeter ki, suyu kullanan kişinin abdest almadığı veya ğusletmediği söylenemiyecek kadar az veya israf derecesinde çok su kullanılmış olmasın.

 

Netice olarak şunu söyleyebiliriz: Resul-i Ekrem (s.a.v.) bir sa' miktarı su ile ğusül eder, bir müd miktarı su ile de abdest alırdı. Ümmetine gerekli olan da bu hususta ona uymak, şeytanın ve cehaletin mahkumu olmuş kişilerin düştüğü suda israf etme hatasına düşmemektir. Bu kişiler temizlik esnasında israf derecesine varan su sarfiyatında akılları sıra isabetli hareket edip kusursuz bir şekilde abdest almanın gereğini yaptıklarını zannederler de dinen yasaklanan israfa kaçtıklarını anlayamazlar. Halbuki deniz kenarında bile olsa, abdest ve ğusül için yeterli olan sudan fazlasını kullanmak mekruhtur. Nitekim 96. hadisin şerhinde açıklanacaktır. Ancak ihtiyaca mebni olarak bu miktarı geçmek israf olmayacağı gibi ihtiyaç duymadığı için bu miktardan daha az su kullanmakta da bir sakınca yoktur. Abdest ve ğusülde kullanılacak su miktarının ihtiyaca göre nasıl değişeceği meselesi 95 numaralı hadisin şerhinde gelecektir.