SAHİH-İ MÜSLİM

ZEKAT

21- YARIM HURMA TANESİ İLE YAHUT TATLI BİR SÖZ İLE SADAKA VERMEYE TEŞVİK VE SADAKANIN ATEŞE KARŞI PERDE OLDUĞU BABI

2344- Bize Amr b. Sellam el-Kufi tahdis etti ... Adiy b. Hatim dedi ki: Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'i: "Bir hurmanın yarısı ile dahi olsa ateşten kendinizi koruyabilecek olanınız bunu yapsın" buyururken dinledim.

AÇIKLAMA: "Bir hurmanın yarısı ile dahi olsa ... yapsın." Şikkuttemra: Hurmanın yarısı ve yan tarafı demektir.

Bu hadis ile sadaka vermek ve azdır diye vermekten kaçınmamak teşvik edilmekte, az sadakanın dahi ateşten kurtulma sebebi olacağı beyan buyrulmaktadır.

2345- Bize Aliy b. Hucr es-Sa'di, İsmail b. İbrahim ve Ali b. Haşrem tahdis etti, İbn Hucr bize İsa b. Yunus tahdis etti derken diğer ikisi haber verdi dedi. (İsa dedi ki) bize .A:meş, Hayseme'den tahdis etti, o Adiy b. Hatim'den şöyle dediğini rivayet etti: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu: "Aranızda aziz ve celi! Allah'ın kendisi ile arasında bir tercüman bulunmaksızın konuşmayacağı hiçbir kimse yoktur. (Her biriniz) sağ tarafına bakacak, önden gönderdiklerinden başkasını göremeyecek. Sol tarafına bakacak önceden gönderdiklerinden başkasını göremeyecek. Önüne bakacak yüzünün tam karşısında cehennem ateşinden başkasını göremeyecek. O halde bir hurmanın yarısı ile dahi olsa ateşten korununuz."

İbn Hucr ayrıca şunu eklemektedir: .A:meş dedi ki: Bana Amr b. Murre, Hayseme'den aynısını tahdis etti ve hadiste fazladan: "Hoş bir söz ile dahi olsa" ibaresini ekledi.

İshak da dedi ki: .A:meş, Amr b. Murre'den, o Hayseme'den diye rivayet etti.

Diğer tahric: Buhari, 6539, 7443 -muhtasar-, 7512; Tirmizi, 2415; İbn Mace, 185, 1843;

AÇIKLAMA: "Kendisi ile arasında tercüman olmaksızın. " Tercüman bir dildeki ifadeyi başka bir dile aktaran kişiye denilir.

"Hoş bir sözle dahi olsa. " Bu buyruktan hoş ve tatlı sözün cehennemden kurtuluşa sebep olacağı hükmü anlaşılmaktadır. Tatlı söz ise mübah ya da itaat olması şartı ile insanın gönlünü hoş eden söz demektir.

2346- Bize Ebu Bekr b. Ebi Şeybe ve Ebu Kureyb tahdis etip dedi ki: Bize Ebu Muaviye, A'meş'den tahdis etti, o Amr b. Murre'den, o Hayseme'den, o Adiy b. Hatim'den şöyle dediğini rivayet etti: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) cehennem ateşini sözkonusu etti. Bu arada yüzünü çevirdi ve korundu. Sonra: "Ateşten sakının, korunun" buyurdu. Sonra yine yüzünü çevirdi ve korundu. Öyle ki biz adeta ona bakmakta olduğunu sandık. Sonra da: "Bir hurmanın yarısı ile dahi olsa ateşten korunun. Bunu bulamayan kimse bari hoş bir söz ile (kendisini korusun)" buyurdu.

Ebu Kureyb rivayetinde "adeta" lafzını zikretmedi ve: Bize Ebu Muaviye tahdis etti, bize A'meş tahdis etti dedi.

Diğer tahric: Buhari, 6023, 6540, 6563; Nesai, 2552

2347- Bize Muhammed b. el-Müsenna ve İbn Beşşar da tahdis edip dedi ki: Bize Muhammed b. Cafer tahdis etti, bize Şu'be, Amr b. Murre'den tahdis etti, o Hayseme'den o Adiy b. Hatim'den, o Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den rivayet ettiğine göre, Allah Resulü üç defa ateşi zikretti, ondan Allah'a sığındı, yüzünü (ondan) korudu. Sonra da: "Bir hurmanın yarısı ile dahi olsa ateşten sakının. Bulamayacak olursanız bari tatlı bir sözle (ondan korunun)" buyurdu.

AÇIKLAMA: (2346) "Bize Ebu Bekr b. Ebi Şeybe ve Ebu Kureyb tahdis edip dedi ki... Adiy b. Hatim'den." Bu isnaddaki ravilerin tamamı Kufelidir. Senette biri diğerinden rivayet eden üç tabii olan A'meş, Amr ve Hayseme de vardır.

"Yüzünü çevirdi ve korundu." Buradaki (korundu anlamındaki) "eşaha"nın anlamı ile ilgili olarak el-Halil ve başkaları şöyle demiştir: Yüzünü kenara çekti, başka bir tarafa çevirdi, demektir. Çoğunluk ise böyle bir işi yapan kimse tedbirli ve bir işte ciddiyet ve gayret gösteren kimseye denilir. Bir işe yönelip kendisini veren, kaçan, sana doğru gelirken arkada bıraktıklarına engel olan anlamlarına geldiği de söylenmiştir. Burada bu lafız bütün bu anlamlara gelebilir. Yani ateşi görüyormuş gibi ateşten sakındırdI. Yahut ona kesin olarak inanılması için olanca gayreti ile açıklamalarda bulundu. [Ondan sakınmak için tavsiyede bulundu] yahut hitabı ile sana yöneldi ya da kaçan birisi gibi yüz çevirdi.

2348- Bana Muhammed b. el-Müsenna el-Anezi tahdis etti..... el-Münzir b. Cerir babasından şöyle dediğini rivayet etti: Gündüzün ortasında Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in huzurunda idik. Yanına yalın ayak kaplan postu rengindeki gömleklerini yahut abalarım ortadan delip başlarına geçirmiş, kılıçlarım kuşanmış çoğunlukla Mudarlı hatta hepsi Mudarlı bir grup kişi geldi. Onların oldukça muhtaç hallerini görünce Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in yüzü değişti. İçeri girdikten sonra dışarı çıktı, Bilal'e emir vermesi üzerine o da ezan okuyup Mmet getirdi. Namazı kıldırdıktan sonra hutbe verip şöyle buyurdu: "Ey insanlar! Sizi tek bir candan yaratan, ondan da eşini var eden her ikisinden pek çok erkek ve kadın türeten Rabbinizden korkun ... " ayetini "şüphesiz Allah üzerinizde tam bir gözetleyicidir" (Nisa, 1) diye sonuna kadar okudu, bir de Haşr Suresi'ndeki: "Allah'tan korkun. Herkes yarın için ne hazırladığına bir baksın (evet) Allah'tan korkun" (Haşr, 18) ayetini okudu. (Devamla şöyle buyurdu) "bir adam dinarından, dirheminden, elbisesinden, bir sa' buğdayından, bir sa' hurmasından tasadduk etti." Ve nihayet: "Bir hurmanın yarısı dahi olsa" buyurdu.

Derken Ensar'dan bir adam avucunun içine zar zor sığan hatta sığmayan bir kese getirdi. Sonra insanlar ardı arkasına (sadakalar getirdiler). Hatta ben yiyecek ve elbiseden iki yığın gördüm. Ta ki Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in yüzünü altınla yaldızlanmış gibi parıldadığını gördüm. Bunun üzerine Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu: "Kim İslam'da güzel bir yol açarsa ona açtığı o yolun ecri de ondan sonra onunla amel edenlerin ecri de hiçbirisinin ecirlerinden bir şey eksilmemek üzere verilir. Kim de İslam'da kötü bir yol açarsa onun da vebali kendisinden sonra gelip de onunla amel edeceklerin vebali hiçbirisinin vebalinden bir şey eksilmeksizin onun üzerinedir. "

Diğer tahric: Nesai, 2553; İbn Mace, 203

2349- Bize Ebu Bekr b. Ebi Şeybe de tahdis etti, bize Ebu Usame tahdis etti (H.) Bize Ubeydullah b. Muaz el-Anben de tahdis etti, bize babam tahdis etti. (Usame ile) ikisi birlikte dedi ki: Bize Şu' be tahdis etti, bana Amr b. Ebu Cuheyfe tahdis edip dedi ki: el-Munzir b. Cerir'i babasından şöyle dedi diye rivayet ederken dinledim: Günün ortasında Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ile birlikte idik deyip hadisi İbn Cafer'in hadisi ile aynen rivayet etti.

İbn Muaz'ın hadisi rivayetinde fazladan: Sonra kalkıp öğle namazını kıldı, sonra hutbe verdi, demiştir.

2350- Bana Ubeydullah b. Ömer el-Kavarırı, Ebu Kamil ve Muhammed b. Abdulmelik el-Umevı tahdis edip dedi ki: Bize Ebu Avane Abdulmelik b. Umeyr'den tahdis etti, o el-Munzir b. Cerir'den, o babasından şöyle dediğini rivayet etti: Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in yanında oturuyordum. Kaplan postunu andıran elbiselerini başlarından geçirmiş kimseler yanına geldi. Sonra hadisi olayı ile birlikte anlattılar. Bu rivayette şunlar da vardır:

Öğle namazını kıldırdıktan sonra küçükçe bir minberin üzerine Çıktı, Allah'a hamdu senada bulundu, sonra da: "İmdi! Muhakkak Allah kitabında: "Ey insanlar! Rabbinizden korkun ... " buyruğunu indirmiştir" dedi.

2351- Bana Zuheyr b. Harb da tahdis etti bize Cerir, A'meş'den tahdis etti, o Musa b. Abdullah b. Yezid ve Ebu Duha'dan, onlar Abdurrahman b. Hilal el-Absı'den, o Cerir b. Abdullah'dan şöyle dediğini rivayet etti: Üzerlerinde yün giymiş bedevilerden bir topluluk Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e geldi. Allah Resulü onların kötü hallerini ve ihtiyaç içinde olduklarını gördü, deyip hadisi onların rivayet ettikleri aynı mana ile zikretti.

Diğer tahric: Müslim, 6741, 6742, 6743

AÇIKLAMA: (2348) "Kaplan postunu andıran elbiseleri ya da abaları giyinmiş" buradaki "nimar" nemire'nin çoğulu olup çizgileri bulunan yünden elbiseler demektir.

"Müdabi en-nimar" yani bu çizgili elbiseleri yırtıp ortadan (başlarını geçirmek için) bir yuvarlak açmış ve böylece onları giyinmiş kimseler demektir.

"Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in yüzü değişti... Namaz kıl(dır)dıktan sonra hutbe verdi" buradan anlaşılan hüküm şudur: Önemli işler için insanları toplamak, onlara öğüt vermek, maslahatlarına olan işlere onları teşvik etmek, çirkin ve kötülüklerden onları sakındırmak maksadı ile toplayıp bir araya getirmek müstehabtır.

"Ey insanlar! Sizi tek bir candan yaratan rabbinizden korkun ... " Bu ayeti okumanın sebebi ise bu muhtaçlara sadaka vermeye teşvik hususunda daha beliğ oluşundan ve kardeş olmaları sebebi ile haklarının daha vurgulu bir şekilde olduğuna dikkat çektiğinden dolayıdır.

"Yiyecek ve giyecek iki yığın gördüm" (yığın anlamındaki) "kevm" kelimesi "kum" olarak da söylenir. Kadi İyaz dedi ki: Bazı raviler kaf harfini fetha ile (kevm şeklinde) bazıları ise damme ile (kum) şeklinde zaptetmişlerdir. İbn Serrac dedi ki: Kef harfi ötreli olursa bir araya getirip yığdığı şeylerin adı olur. Fethalı olursa bu işin tek bir defa yapılmasını anlatmak için kullanılır. "Kumeh" ise yığın demektir. Kum her şeyin büyük olanına denilir. Aynı zamanda tepe gibi yüksekçe yerlere de denilir.

Kadi İyaz dedi ki: Burada fethalı okuyuş daha uygundur. Çünkü maksat çokluğu anlatmak ve bu yığının tepeye benzetilmesidir.

"Öyle ki Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in yüzünün ... parıldadığını gördüm" sevinçten aydınlandığını gördüm, demektir.

"Müzhebe: Altınla yaldızlanmış" lafzını iki şekilde zaptetmişlerdir. Meşhur olan Kadi İyaz'ın ve cumhurun da kat'i olarak öngördükleri şekil "müzhebe" şeklidir. İkincisi ise -ki el-Humeydi el-Cem' Beyne's-Sahihayn adlı eserinde- başkasını sözkonusu etmediği dal harfi sonrasında nun gelen ötreli he ile "mudhune" şeklidir. Yine el-Humeydi bunu "Geıibu'l-Cem Beyne Sahihayn" adlı eserinde şerh ederek şöyle demiştir: O ve bu rivayeti -eğer sahih ise- açıklayanlar dedi ki: "el-mudhun: kendisinden sürmek üzere yağ alınan kap" demektir. Aynı zamanda bu içinde yağmur suyunun toplanıp biriktiği dağdaki çukura da denilir. Bununla yüce Resul'ün mübarek yüzünü bu suyun parlaklığına, arılığına ve yağın ve sürülen yağın arılığına, temizliğine / berraklığına benzetmiştir.

Kadi İyaz, el-Meşarik'de ve ondan başka imamlar ise şöyle demişlerdir:

Bu (del ile söyleyiş) bir tashifdir. Bunun doğrusu zel ve be harfi ile (müzhebe şeklinde) olduğudur. Rivayetlerde bilinen de budur. Buna bağlı olarak Kadi İyaz bu lafzın iki şekilde açıklandığını sözkonusu etmektedir. Birincisi altın ile kaplanmış gümüş demektir. Bu da yüzün güzelliğini ve parlaklığını anlatmakta daha beliğ bir ifadedir. İkincisi ise güzelliği ve aydınlığı bakımından onu yaldızlanmış derilere benzetmiş olmaktadır. Bu ise Arapların derilerden imal ettikleri bir şey idi. Bu derilere biri diğerinin arkasında görülen altın yaldızlı çizgiler yaparlardı.

Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in sevinmesinin sebebi ise müslümanların yüce Allah'a itaat etmekte ellerini çabuk tutmaları, mallarını Allah için karşılık beklemeden vermeleri, Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in emrine derhal uymaları ve bu muhtaç kimselerin ihtiyacını karşılamak için gayret göstermeleri, müslümanların birbirlerine şefkatli olmaları, iyilik ve takva üzerinde birbirleri ile yardımlaşmalarından duyduğu sevinçti. İşte insanın bu türden bir şey gördüğü zaman sevinmesi ve sevincini açığa vurması, sevincinin de sözünü ettiğimiz sebeb dolayısı ile olması gerekir.

"Her kim İslam'da güzel bir yol açarsa" buyruğunda şu hükümler vardır:

1. Hayırlı işlerde başı çekmek, güzel yollar açmak teşvik edilmekte, batıl ve çirkin şeyleri uydurup ortaya atmak sakındırılmaktadır.

Bu hadiste bu sözlerin sebebi ise bundan önce: "Bir adam nerede ise avucunun içine sığdıramadığı bir kese getirdi. Sonra da insanlar ardı arkasına (sadakalarını verdiler)" demesidir. Böylelikle bu hayrı ilk başlatan ve bu iyilik kapısını açan kişi için pek büyük bir fazilet sözkonusu olmuştur.

2. Bu hadis Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Her sonradan çıkarılan iş bir bid'attir ve her bir bid'atte bir dalalettir" buyruğunu tahsis etmekte ve bununla sonradan ortaya konulan işlerden batıl olan ve yerilen türden bid'at işlerin kastedildiğini ortaya koymaktadır. Esasen bu husus daha önce Cuma Namazı Kitabı'nda açıklanmış olup orada bid'atlerin beş kısım olduğunu, vacip, mendup, haram, mekruh ve mübah kısımlarına ayrıldıklarını zikretmiş idik.

(2351) "Abdurrahman b. Hilal el-Absi"nin nisbeti olan "el-Absı" be harfi iledir .

Sonraki sayfa için aşağıdaki link’i kullan:

22- ÜCRETLE YÜK TAŞIYIP ONU (BİR KISMINI) SADAKA VERMEK VE AZ MİKTARDA SADAKA VERENİ KÜÇÜMSEMENİN İLERİ DERECEDE YASAKLANDIĞI BABI