MUSANNEF
Sınıflandırmak, tasnif
etmek, konularına göre tertiplemek manasına tasnifden ism-i rrıeful olup cami
ile aynı manada kullanılır ve çeşitli konulardaki hadisleri bir araya toplayan hadis
kitaplarına denir. (Bk. Câmi).
Nebi (s.a.s) hadislerini
rivayet eden ilk nesil olan sahabe zamanında Kur'ân-ı Kerim'e itina
gösterildiğinden hadislere o kadar önem verilmemiştir. Bununla birlikte bazı
sahâbiler hadisleri öğreniyor, müzakere suretiyle diğer sahâbilere de
naklediyordu. Hatta içlerinde az da olsa hadisleri yazanlar da vardı.
Birinci hicri asır sona
ererken hadisleri bilen sahabilerin birer birer dünyadan çekilmeleri üzerine
hadislerin kaybolmasını önlemek üzere tedbir almak lüzumu hasıl oldu. Emevi
Halifesi Ömer b. Abdilaziz bilinen hadislerin toplanması için bir emir çıkardı.
Bunun üzerine hadisler derlendi ve yazılı metinler haline getirildi. Daha sonra
da toplanıp yazılı metinlere aktarılan hadisler tasnif yoluna gidildi yani konularına
bakılarak ayrılmaya başlandı. Her hadis konusuna göre tertibe konuldu. Birkaç
ana konu etrafında ilk hadis kitapları meydana geldi. İşte bu hadis kitapları
musannef veya cami denilen eserlerdir ve iman, ahkâm, âdâb, rikak, Tefsir,
Târih, Şemail, Menakib gibi sekiz ana konudaki hadisleri bir araya getirir.
Ma’mer b. Râşidin Camii ile Abdurrezzak b. Hemmâm'ın Musannefi ve İmam Mâlik'in
el-Muvatta'ı ilk musannef eserler sayılır.
Ebu Tâlib el-Mekki'ye
göre musannef eserler hicri 120 veya 130 senesinden sonra ortaya çıkmaya
başlamıştır. Tasnif edilen kitaplar arasında İbn Cureyc'in Tefsire dair
hadisleri ihtiva eden kitabı, Ma’mer b. Râşid ve Sufyân es-Sevri'nin
Musannefleri bu devrede telif edilen eserlerdir.
İbn Hayr el-İşbili'nin
Endülüs'e giren kitaplar arasında okuyup bize sahih rivayetlerini verdikleri
arasında Veki İbnu'l-Cerrah’ın Musannefi, Sufyân es-Sevri'nin Camii, Hammâd b.
Seleme ve Sufyân b. Uyeyne'nin Abdurrezzak b. Hemmâm'ın, Ebu Bekr Abdullah b.
Ebi Şeybe'nin ve Sa'id b. Mansur'un musannefleri vardır.
Bu eserlerden sonra
musannef eserlerden el-Kutubu's-Sitte denilen eserler yazılmıştır. Cami Sahih
diğerleri Sünen tarzından olan bu altı kitap da konularına göre tertip edilmiş
hadisleri ihtiva ettikleri cihetle birer musannef sayılırlar.