DEVAM: 12. HARİCİLER
HAKKINDAKİ HADİSLER
حَدَّثنَا
أَبُو بَكْرِ
بْنُ أَبِي
شَيْبَةَ،
وعَبْدُ
اللَّهِ بْنُ
عَاِمِر بْنُ
زُرَارَةَ.
قَالاَ:
حَدَّثنَا
أَبُو بَكْرِ
بْنُ
عَيَّاشٍ،
عَنْ
عَاصِمٍ،
عَنْ زِرٍّ،
عَنْ عَبْدُ
اللَّهِ بْنِ
مَسْعُودٍ؛
قَالَ:
-
قَالَ رَسُول
اللَّه صَلى
اللَّه عَلَيْهِ
وَسَلمْ:
((يَخْرُجُ
فِي أَخِرِ
الْزَّمَانِ
قَوْمٌ
أَحْدَاثُ
اْلأَسْنَانِ،
سُفَهَاءُ
اْلأَحْلاَمِ،
يَقُولُونَ
مِنْ خَيْرِ
قَوْلِ
الْنَّاس،
يَقْرَؤُنَ
اْلقُرْآنَ،
لاَ
يُجَاِوزُ
تَرَاقِيَهُمْ.
يَمْرُقُونَ مِنَ
اْلإِسْلاَمِ
كَمَا
يَمْرُقُ
الَّسهْمُ
مِنَ
الرَّمِيَّةِ.
فَمَنْ
لَقِيَهُمْ فَلْيَقْتُلْهُمْ.
فَإِنَّ
قَتْلَهُمْ
أَجْرٌ
عِنْدَ
اللَّهِ
لِمَنْ
قَتَلَهُمْ)).
Abdullah İbni
Mes'ud r.a.’den Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu dediği
rivayet olunmuştur: «Son zamanda (kıyamete yakın devirde) yaşları küçük,
akılları noksan (tecrübeleri kıt) bir zümre çıkacaktır. Onlar (hariciler
fırkası gibi) insanların sözlerinin en hayırlısı (olan Nebi’in tebliğleri)nden
bahsedecekler, Kur'an okuyacaklar, fakat okudukları Kur'an, onların boğaz
çemberlerinden öteye geçmeyecektir. Bunlar, şiddetle atılan okun av(ı delip
on)dan öte çıktığı gibi İslam (dinin)den hızla çıkıvereceklerdir. Bunun için
kim onlara rastlarsa (hemen) onları öldürsün. Çünkü onları öldürmek, Allah
katında katilleri için ecir ve sevaptır.»
AÇIKLAMA:
Buhari'nin
şerhlerinden Kastalani'nin beyanına göre hadisin metnindeki «İnsanların
sözlerinin en hayırlısı» tabiri ile Resül-i Ekrem tarafından tebliğ edilen
Kur'an-ı Kerim kasdedilmiştir. Kastalani
diyor ki: Çünkü haricilerin, hakemliği reddetmeye mesned olarak ilk tempo
tuttukları «Hüküm ancak Allah tarafından verilir» sözünü Kur'an'dan almışlar
idi. Ama ne var ki; bu sözü yanlış yorumlamakla yerini değiştirmişler idi: Sindi
de: Bu tabirden maksadın, haricilerin hakemlik konusuna itiraz ederken
söyledikleri: «Hüküm ancak AIlah'a mahsustur» sözü olduğunu söyleyenler vardır.
Nitekim, onlar böyle söyleyince Hz. Ali «Bu söz haktır. Ama onunla batıl bir
şey kasdedilmiştir» demiştir.
Metinde geçen
«Okudukları Kur'an onların boğaz çemberinden geçmiyecektir» cümlesinden
kasdedilen mana hakkında Kastalani diyor ki: Yani; Allah onların Kur'an
okuyuşlarını yükseltmiyecek ve kabul etmiyecektir. Çünkü onların batıl
itikadlarını bilir. Yahut bundan maksad: Hariciler okudukları Kur'an ile amel
etmezler; dolayısıyle kıraatlarının karşılığında sevaplandırılmıyacaklardır.
Şöyle de yorum yapılabilir: Onların Kur'an okuyuşundan aldıkları pay ancak
dilleri üzerinde Kur'an'ın geçişidir. Onların boğazına bile ulaşmayan kıra'at
nasıl onların kalbine girip etki yapacaktır? Halbuki, kıraattan arzu edilen
gaye Kur'an'ın kalbe nüfuz etmesiyle Kur'an'ın içindekilerini düşünmek ve ondan
etkilenmek, istifade etmektir.
Buhari'nin
rivayet ettiği hadisin açıklamasını yapan
Kastalani diyor ki: Hadisin: «Bunlar, şiddetle atılan ok'un av'ı delip
öteye geçtiği gibi dinden hızla çıkıvereceklerdir», parçası, haricilerin kafir
olduğunü söyleyenler için bir delildir.
Çünkü dinden
murad İslamiyettir. Bunların İslamiyetten bir nasib alamıyacakları ifade
ediliyor. Tirmizi'nin şerhinde Kadi Ebu Bekr bin el-Arabi de bu bölümü delil
göstererek haricilerin kafir olduğunu belirtmiştir. Şayet hadiste geçen «din»
kelimesi ile İslam dini kasdedilmeyip halife'ye itaat manasına yorumlanırsa
fıkra, haricilerin küfrüne delil gösterilemez. Hattabi (din) kelimesini bu
şekilde yorumlamıştır.
Buhari'nin
«Nübüvvetin alametleri» babında ve Bu eserin 169 numarada Ebu Said-i Hudri
r.a.'den rivayet edilen metinde, keza müellifin rivayet ettiği 170 ve 172 nolu
hadislerde «Onlar dinden çıkarlar» tabiri kullanılmıştır. Din kelimesi yukarda
beyan ettiğimiz gibi iki şekilde yorumlanmıştır. Fakat müellifin, tercemesi
yukarda geçen 168 nolu ve gelecek olan 171 nolu rivayetlerinde, keza Buhari'nin
aynı babta Hz. Ali r.a.'den olan rivayetinde «Onlar İslamdan çıkarlar» ifadesi
kullanılmıştır. Hele 176 nolu hadiste «Onlar müslüman idiler sonra kafir
oldular» fıkrası apaçıktır. Kastalani'nin beyanına göre haricilerin kafir
olduğunu söyleyen İmam Sübki: Cennetlik oldukları Resul-i Ekrem'in şahitliği
ile sabit olan Ashab-ı Kiram'ın büyüklerine kafir diyen hariciler, bu sözleri
ile Resul-i Ekrem'i yalanlamış olurlar. Bu sebeple küfre gitmiş olurlar, demek
suretiyle görüşünün delilini beyan etmiştir. Kurtubi de aynı görüşü bu
hadislere dayandırmıştİr.