DEVAM: 18- HELA'DA
KIBLEYE DOĞRU VEYA SIRT ÇEViRMEK HAKKINDA RUHSAT VE MÜBAHLIK VERİLDİĞİ, FAKAT
ÇÖLLERDE MUBAH OLMADIĞININ BEYANI BABI
حَدَّثنَا
مُحّمَّد بْن
بشار.
حَدَّثنَا وهب
بْن جرير.
حَدَّثنَا
أَبِيْ؛
قَالَ:
سَمِعْت
مُحّمَّد بْن
إسحاق، عَن
ابْن بْن
صالح، عَن
مجاهد، عَن
جابر؛ قَالَ:
-
نهى رَسُول
اللَّه صَلى
اللَّه عَلَيْهِ
وَسَلَّمْ
أَن نستقبل
القبلة ببول
فرأيته، قبل
أَن يقبض
بعام،
يستقبلها.
حديث جابر
هَذَا، قَدْ
حسّنه
الترمذيّ.
Cabir r.a.’den
şöyle söylediği rivayet edilmiştir:
''
Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, bizim su dökerken kıble’ye dönmemizi
yasakladı. Vefatından bir yıl önce de kendisini, kıble’ye doğru durup su
dökerken gördüm. ''
AÇIKLAMA:
Sindi diyor ki,
Resul-i Ekrem'in (hela'da) kıble'ye doğru durup su dökmesi, konan yasağın çöle
mahsus olduğuna delallet eder. Hadisin zahirine bakılırsa, önce umumi bir yasak
konmuş, sonra da yasağın umumiliği neshedilerek çöllere ait yasak kalmıştır. Bu
hadisin zahirine göre yorum yapılması hatalıdır. Çünkü daha önce hadislere
uygun olmaz. Tirmizi, Cabir'in bu hadisini Hasen olarak göstermiştir.
Nevevi,
Müslim'in Talıaret,. kitabında, abdest bozarken kıble'ye doğru durmaya ilişkin
alimlerin görüşlerini şöyle nakleder:
Büyük ve küçük
abdest bozarken kıble'ye doğru durmaya ait yasak hakkında alimler değişik
yollara gitmişlerdir.
1. Mezheb:
Malik ve Şafii'ye göre küçük veya büyük abdest bozarken kıble'ye dönmek çölde
haramdır. Binalarda ise haram değildir. Abbas bin Abdulmuttalib, Abdullah b.
Ömer r.a., Şa'bi ve İshak b. Raheveyh r.a.'den rivayet olunan hüküm budur.
Ahmed b. Hanbei r.a.'den alınan rivayetlerden birisi de böyledir.
2. Mezheb:
Binalarda olsun, çölde olsun kıble'ye dönüp abdest bozmak caiz değildir. Ebu
Eyyub-i Ensari, Mücahid, İbrahim En-Nehai, Süfyan-ı Sevri ve Ebu Sevr'in kavli
budur. Ahmed bin Hanbei'den alınan ikinci rivayet de böyledir.
3. Mezheb:
Binalarda ve çölde kıble'ye dönüp abdest bozmak caizdir. Urve bin ez-Zübeyr. ve
Malik'in hocası Rabia ve Davud-i Zahiri'nin mezhebi budur.
4. Mezheb:
Binalarda ve çölde kıble'ye dönmek caiz değil, fakat kıble'ye sırt çevirmek
caizdir. Ebu Hanife'den nakledilen iki rivayetten birisi ve Ahmed bin
Hanbei'den alınan üçüncü rivayet budur.
İmam Nevevi bu
mezhebIeri sıraladıktan sonra hepsinin delillerini beyan eder ve daha sonra
sözlerine devamla şöyle söyler:
Sahih olan bu
hadisler, binalarda kıble'ye dönüp kaza-i hacet etmenin caizliğini sarahaten
belirtir. Ebu Eyyub El-Ensari, Ebu Hureyre. Selman ve başkalarının hadisleri de
abdest bozarken kıble'ye dönmeyi yasaklıyorlar. Yasaklayıcı olan bu hadisler
çöle hamledilrnek suretiyle diğer hadislere olan muhalefeti kaldırılmış olur.
Hadisler arasında zahiri bir ihtilaf görüldüğü zaman bunların bir kısmının terk
edilmemesi ve hepisi ile amel edilmesi hususunda alimler arasında ittifak
vardır. Yukarda belirttiğimiz gibi yorum yapmak suretiyle mevcud sahih
hadisleri telif etmek ve aralarında görülen zahiri ihtilafı bertaraf ederek
hepsi ile amel etmek mümkündür. Artık bu yola gitmek gerekir.»
Hanefi ve Şafii
MezhebIerine Göre Hüküm:
Hanefi
mezhebine göre binalarda olsun, çölde olsun küçük veya büyük abdset bozarken
kıble yönüne dönmek veya sırt çevirmek tahrimen mekruhtur. Ebu Hanife'den
alınan bir rivayete göre kıble'ye sırt çevirmek caizdir. (20)
'Şafii
mezhebine göre hela'da kıble'ye dönmekte veya sırt çevirmekte mahzur yoktur.
Hela dışında 2/3 zira yüksekliğinde duvar, taş ve benzeri bir sütre (siper)
arkasında ise mekruh değil, evlaya muhaliftir. - Hela ve benzeri yerler dışında
olup sütre de yok ise kıble'ye dönmek veya sırt çevirmek binalarda mekruh ve
çölde haramdır. (21)