DEVAM: 13- İMAM OKUDUĞU
ZAMAN SUSUNlJZ BABI
حَدَّثَنَا
يوسف بْن موسى
القطان.
حَدَّثَنَا
جرير، عَن
سليمان
التيمي، عَن
قتادة، عَن أبي
غلاب، عَن
حطان بْن
عَبْد اللّه
الرقاشي، عَن
أبي موسى
الأشعري؛ قَالَ:
-
قَالَ رَسُول
اللَّهِ
صَلَى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسلَّمْ
((إذا قرأ
الإمام
فأنصتوا. فإذا
كان عند
القعدة فليكن
أول ذكر أحدكم
التشهد)).
Ebu Musa
el-Eş'ari (r.a.)'den rivayet edildiğine göre; Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem) şöyle buyurdu, demiştir:
İmam okuduğu
zaman, siz susunuz. İmam oturduğu zaman her hangi birinizin ilk zikri teşehhüd
olsun.»"
AÇIKLAMA : Müslim, bu hadisi uzun bir metin halinde rivayet
etmiştir. Onun rivayetinde: ....''İmam okuduğu zaman susunuz." cümlesi
yoktur. Müslim; Cerir'in, Süleyman aracılığıyla Katade (r.a.)'den yaptığı
rivayette mezkur cümlenin bulunduğunu söylemiştir. Müslim'in arkadaşı Ebu İshak
demiştir ki: Ebu'n-Nadr'ın kız kardeşinin oğlu Ebu Bekir, bu hadis hakkında bir
söz söyledi. Müslim, Ona: Sen, hıfzı Süleyman'dan daha kuvvetli adam mı
istiyorsun? dedi. Ebu Bekir (r.a.), bu sefer Ona şunu sordu: Ebu Hureyre
(r.a.)'in hadisine ne dersin? Müslim; Ebu Hureyre (r.a.)'in hadisi sahihtir,
dedi. Ebu Hureyre' (r.a.)'in hadisinden maksad; onun, merfu' olarak rivayet
ettiği:
"Ve imam
okuduğu zaman susunuz." hadisidir.
Müslim: Bu
hadis bence sahihtir, deyince; Ebu Bekir (r.a.) Ona: O halde bunu niçin
kitabına almadın? diye sordu. Müslim: Ben, kendimce sahih olan her şeyi buraya
koymuş değilim. Ben, buraya ancak ulama'nın ittifak ettikleri hadisleri koydum,
dedi.
Nevevi, bu
hadisin açıklamasını yaparken şöyle der: ''Bilmiş ol ki; 've iza kerea fe
ensitu..' ziyadesinin sıhhati hakkında hadis hafızları ihtilaf etmişlerdir.
Beyhaki'nin Sünen-i Kebir'de Ebu Davud-i Sicistani'den rivayet ettiğine göre.
bu ziyade mahfuz değildir. Keza Beyhaki aynı durumu Yahya bin Main, Ebu Hatim
er-Razi, Darekutni ve el-Hafız Ebu Ali en-Nisaburi' den nakletmiştir.'
Beyhaki'nin
dediğine göre Ebu Ali el-Hafız: Bu lafız mahfuz değildir. Süleyman et-Teymi bu
lafzı ilave etmekle Katade (r.a.)'in bütün arkadaşlarına muhalefet etmiştir. Şu
lafızların Süleyman'ın ilavesinin zayıflığı üzerinde toplanmış olmaları,
Müslim'in bu ilaveyi sahih görmesine tercih edilir. Kaldı ki, Müslim bu ziyadeyi
senedli olarak sahihinde rivayet etmemiştir.''
Tirmizi'nin
şerhi Tuhfe yazarı da bu ziyade hakkında uzun uzadı konuşmuştur. 'Cehri namazda
imam'ın arkasındayken kıraatı terketmek babı'nda verdiği bilgi özetle şöyledir:
Hanefi
alimlerinin, imamın arkasındayken kıraat yapılmayacağına dair gösterdikleri
delillerden birisi de, Ebu Musa el-Eş'ari ve Ebu Hureyre (r.a.)'dan rivayet
edilen: 've iza kerea fe ensitu..' hadisidir.
Ebu Hureyre
(r.a.)'nin hadisini Tirmizi hariç, diğer Kütüb-i Sitte sahipIeri rivayet
etmişlerdir. Ebu Musa (r.a.)'ın hadisini de Ahmed ve Müslim tahric etmişlerdir.
Anılan iki sahabi'nin rivayet ettikleri hadislerde bulunup, Hanefi alimlerince
delil olarak gösterilen mezkur cümle, hadis hafızlarmın ekserisi yanında mahfuz
değildir. Mahfuz olduğu teslim edilse bile imam'ın arkasındayken okumanın
yasaklığına delil gösterilmesi sıhhatlı değildir. Bunun çok yönden izahı
vardır. Bunlardan birisi, mevcud hadisleri uzlaştırmak için bu cümlede
emredilen susmak ile Fatiha'dan başka bir şey okumamak istenmiştir, şeklinde
yapılan yorumdur.
El-Hafız İbn-i
Hacer, Fethu'I-Bari'de: 'Cehri naınazlarda imam'a uyan kişi, Fatiha okumaz,
diyen Malikiler ve bu görüşteki alimler; 've iza kerea fe ensitu ' hadisini
delil göstermişlerdir. Bu hadis sahihtir. Müslim, bu hadisi Ebu Musa el-Eş'ari
(r.a.)'den tahric etmiştir. Fakat bu görüş'e delaleti yoktur, Çünkü cemaat,
imam okurken, susmayı ve Fatiha'yı okumayı beraber yürütebilir, Şöyle ki: İmam
Fatiha'yı okurken cemaat dinler. İmam sekte yapınca cemaat Fatiha okur, Ve imam
sure okuyunca cemaat onu dinler, sure'yi okuma, Buhari, Cüz'ul-Kıraat'ta: Eğer
bu hadis sahih olsaydı şöyle yorumlanabilirdi:
Cehri
namazlarda cemaat Fatiha'dan başka bir şey okumaz, imam'ı dinler. İmam sekte
yaptığında cemaat'ın fatiha okuması, bu hadise aykırı degildir, demiştir.' der.
Ebu Hureyre
(r.a.), Peygamber (s.a.v.)'in vefatından sonra, cehri namazlar olsun, gizli
namazlar olsun, bütün namazlarda imam'ın arkasındayken kişinin Fatiha okumasına
hükmederdi. Üzerinde konuşulan hadisin
ravisi de kendisidir''