DEVAM: 30- İMAM'IN
SELAMINI ALMAK BABI
حَدَّثَنَا
عَبْدة بْن
عَبْد اللّه.
حَدَّثَنَا
علي بْن
القاسم.
أَنْبَأَنَا
همام، عَن قتادة،
عَن الحسن،
عَن سمرة بْن
جندب؛ قَالَ:
-
أمرنا رَسُول
اللَّهِ صَلَى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسلَّمْ أن
نسلم على أئمتنا،
وأن يسلم
بعضنا على
بعض.
Semure bin
Cündiib (r.a.)'den rivayel edildiğine göre şöyle demiştir :
Resulullah
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem), imamlarımıza selam etmemizi ve birbirimizle
selamlaşmamızı bize emretti.
AÇIKLAMA (921 ve 922): Semure (r.a.)'in hadisini Ebu Davud az lafız farkı
ile rivayet etmiştir. Oradaki rivayet mealen şöyledir: ''Nebi (s.a.v.l imam'ın
selamını almamızı, birbirimizi sevmemizi ve selamlaşmamızı bize emretti,"
Ahmed, el-Hakim
ve el-Bezzar da Semure (r.a.)'in hadisini rivayet etmişlerdir.
Hadis, imam
selam verdiği zaman, kendisine uymuş olan cemaatın vereceği selamı ile imam'ın
selamını almayı yani cevaplamayı niyet edeceğine delalet eder. Verilen selama,
selamla karşılık vermeye, Arap dilinde selam reddi denir. Dilimizde buna selam
almak denilir. Hadislerde red tabiri kullanıldığı için biz de aynı tabiri
kullanalım. Bundan maksadımızın selamı, selamla cevaplamak olduğunu tekrar
hatırlatalım.
İmam'a uyanın
selam verirken hangi selamla imam'ın selamını red etmeye niyet edeceği
hususundaki dört mezhebin görüşü şöyledir:
1- Hanefi
alimlerine göre, eğer imam, me'mum (= ona uyan)'un sağ tarafında ise me'mum ilk
selamı ile, sağ tarafında bulunan imam'a, cemaata ve hafaza denilen meleklere
selam vermeye niyet edecektir. Şayet imam onun sol tarafına düşüyorsa, ikinci
selamı ile imama ve o tarafta bulunanlara selam vermeyi kasdedecektir. Eğer
imam onun tam önünde ise her iki selamla onun selamını red etmeyi
kasdedecektir.
İmam ise her
iki selamı ile de me'mumları ve hateze'yi kasdedecektir. Sahih kavil budur.
Tek olarak
namaz kılan ise yalnız hafeze'ye selam etmeyi kastedecektir. Çünkü beraberinde
başka kimse yoktur.
2- Şafiiler'e
göre hüküm şöyledir: Eğer imam me'mumun sağ tarafında ise me'mum ilk selamla;
şayet sol tarafta ise ikinci selamla imam'ın selamını reddedecektir. İmam onun
tam önünde ise ilk selamla onun selamını reddetmelidir (karşılamalıdır). İkinci
selamla reddetmesi de caizdir. Me'mum sağına ve soluna verdiği selamla o
tarafta bulunan insanlara, cinlere ve meleklere selam vermeye niyet edecektir.
O tarafta bulunanlar onunla beraber namazda olsunlar, olmasınlar farketmez.
Hepsine selam verecektir.
İmam da sağına
ve soluna selam verirken oralarda bulunan insanları; cinleri ve melekleri
kasdedecektir. Nevevi: 'İmam, me'mum ve münferid verdikleri ilk selam ile
namazdan çıkmaya niyet edebilirler. Bu niyetin vücubu hususunda ihtilaf vardır.
Fakat yukarda anlatılan selamla ilgili niyetlerin hiç birisinin vacib olmadığı
hususunda ihtilaf yoktur.' demiştir. Yani imam olsun, me'mum olsun, tek olarak
namaz kılan olsun bunların kimlere selam vereceği hususundaki niyetler ve
mülahazaların hiç birisi vacib değildir. Alimlerin görüşleri mendubluk
hakkındadır.
3- Malikiler'e
göre, me'mum ilk selam ile namaz'dan çıkmaya niyet edecek, önüne doğru verdiği
ikinci selamla imam'ın selamını redde niyet edecek, üçüncü selamla da solunda
bulunanları selamlamayı kasdedecektir.
İmam ise
verdiği selam ile hem namazdan çıkmaya hem de meleklere ve beraberinde namaz
kılan cemaata selam vermeye niyet edecektir .. Bilindiği gibi Maliki mezhebinin
meşhur kaviine göre imam bir defa selam verir.
Tek olarak
namaz kılan ise verdiği bir selam ile hem namazdan çıkmaya hem de meleklere
selam vermeye niyet edecektir.
4- Hanbeliler'e
göre namazdan çıkarken verilen selam ile namazdan çıkmaya niyet edecektir. Bu
niyet müstahabtır. Me'mum bu niyetin yanında imam'ın selamını red etmeyi ve
cemaate, meleklere selam vermeye niyet etmesi caizdir. İmam da mezkur niyetle
beraber, me'mumlara ve meleklere selam vermeye niyet edebilir.
Hadisteki: ''ve
birbirimizi seıamlamamızı... '' ifadesinden maksad namazdan çıkarken verilen
selamlaşmaktır. Nitekim el-Bezzar'ın rivayetinde bu husus sarahaten (açıkça)
belirtilmiştir. Bu selamlaşma imam'ın, me'mumları (kendisine uyan cemaati)
selamlamasını me'mumların (cemaatin) imamı selamlamalarını ve cemaatın
birbirini selamlamalarını ihtiva eder (içerir).
Hadisteki
selamlaşma maksadına ait emir mendubluk içindir. Cumhurun görüşü budur.