31- İMAM (NAMAZDA)
YALNIZ KENDİ NEFSİNE DUA ETMESİN.BABI
حَدَّثَنَا
مُحَمَّد بْن
المصفى
الحمصي. حَدَّثَنَا
بقية بْن
الوليد، عَن
حبيب بْن صالح،
عَن يزيد بْن
شريح، عَن أبي
حي المؤذن،
عَن ثوبان؛ قَالَ:
-
قال رَسُول
اللَّهِ
صَلَى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسلَّمْ ((لا
يؤم عَبْدُ،
فيخص نفسه بدعوة
دونهم. فإن
فعل فقد
خانهم)).
Sevban (r.a.)'den
rivayet edildiğine göre, Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyie
buyurdu, demiştir :
«Hiç bir kul
imamlık yapıp, cemaati ortak etmeksizin (namazda) yalnız kendi nefsine dua
etmesin. Şayet (böyle) yaparsa cemaata hıyanet etmiş olur.»
Diğer tahric:
Ahmed, Tirmizi ve Ebu Davud
AÇIKLAMA: Tirmizi hadisin hasen olduğunu söylemiştir.
Hadisin birer benzeri Ebu Ümame (r.a.) ve Ebu Hureyre (r.a.)'den de rivayet
edilmiştir. Ebu Davud'un rivayet ettiği metin uzundur. Ve mealen şöyledir:
"Üç şey
vardır ki bunları yapmak hiç bir kimseye helal değildir:
Hiç bir adam
bir kavme imamlık yapıp, onları ortak etmeksizin, yalnız kendi nefsine dua
edemez. Şayet (böyle) yaparsa şüphesiz onlara hıyanet etmiş olur. Hiç bir adam,
izin istemeden herhangi bir evin içine bakamaz. Eğer (böyle) yaparsa (izinsiz
olarak o eve) girmiş sayılır ve abdesti dar iken, bunu gidermeden namaz
kılamaz...''
Müellifimiz
İbn-i Mace. Ebu Davud'un rivayet ettiği uzunca metnin abdest sıkıştığı ile
ilgili parçayı Taharet kitabının 114'üncü babındaki 619 nolu hadiste
zikretmiştir.
EI-Menhel
yazarı şöyle der: "Cumhura göre, izin almadan bir evin içine bakmanın
helal olmayışından maksad haram oluşudur. Fakat sıkışık abdestle namaza
durmanın ve imamın yalnız kendi nefsine dua etmesinin helal olmayışından maksad
haramlık değil mekruhluktur.
Namaz içinde
yapılan dualar iki çeşittir: Bir çeşidinin kişisel oluşu hadislerIe sabittir ve
Nebi (s.a.v.)'den böyle varid olmuştur. Mesela rüku'da okunan "Sübhane
Rabbiye'l-Azim'', sücudda okunan ''Sübhane Rabbiye'l-A'laı'', iki secde
arasında okunan ''AllahümmeğfirIi verhamni...'' ve son oturuşta selam vermeden
önce okunan ''Allahümme inni euzu bike min azabi'l-kabri...'' dualarının hepsi
kişisel olarak varid olmuştur. Hepsindeki zamirIer okuyucunun şahsına münhasır
tekil zamirleridir. İmam olsun, cemaat olsun, tek olarak namaz kılan olsun
herkesin bu duaları böyle okumaları meşru kılınmıştır. Bu itibarla imam bu.
duaların kendi nefsine tahsis etmiş olur. Şu halde böyle varid olan dualar
burdaki yasaktan müstesnadır.
Diğer çeşit dua
ise çoğul zamiri ile varid olmuştur. Kunut duası buna misal verilebilir. Sabah
farzında Kunut duasının okunması meşru görüldüğü mezhebIere göre imam bu duayı
açık sesle okur, cemaat da amin der. Eğer Kunut duasındaki zamirleri çoğul için
değil de tekil için okursa cemaatı bu duadan mahrum etmiş ve sırf kendi nefsi
için dua etmiş olur. Halbuki arkasında namaz kılan cemaat Kunut duasını okumaz
da onun duasına amin der. Hal böyle olunca imam cemaata hiyanet etmiş olur. Ama
imam Kunut duasındaki zamirleri çoğul için kullanınca hem kendi nefsine hem de
cemaata dua etmiş olur. Cemaat da amin demekle duanın kabul olunması için
Allah'a niyaz etmiş olur.''
Sabah namazında
okunması meşru görülen Kunut duası imam için çoğul zamirleri ile, tek olarak
namaz kılan için de tekil zamiri ile emrolunmuştur. Baş kısmı şöyledir;
1. İmam için;
"Allah'ım
hidayete erdirdiğin, kullar arasında bizi de hidayete erdir ... ''
2. Münferid
için;
''. Allah'ım
hidayete erdirdiğin kullar arasında beni de hidayete erdir... ''
Hadisteki;"
... La'' lafzı nehiy (yasaklama) edatı olabilir. Bu takdirde cümleye
kazandırdığı mana: "Etmesin, yapmasın.''dır. Tercemeyi buna göre yaptık.
Bu edat nefiy (olumsuzluk} içinde olabilir. Bu takdirde cümleye kazandırdığı
mana (etmeyecek, yapmayacakldır. Eğer nefiy için olursa yine nehiy
kasdedilmiştir ve hadisin manası şöyle olur:
"Hiç bir
kul imamlık yapıp, cemaatı ortak etmeksizin, yalnız Kendi nefsine dua
etmiyecektir, (= edemiyecektir.) Bu da yasaklamayı ifade eder.
Bazı alimler
hadisin yorumu hakkında şöyle demişlerdir: Hadisten maksad imam'ın kendi
şahsına dua ederken cemaatın bu duadan istifade etmemesini dilemesini
yasaklamaktır Nasıl ki sabit olduğu gibi bir a'rabi dua ederken:
"Allah'ım! Bana ve Muhammed (s.a.v.)'e rahmet ey le ve ikimizle beraber,
hiç kimseye rahmet etme.'' demiş ve Nebi (s.a.v.) böyle demesinin hatalı
olduğunu bildirmiştir. Böyle davranmak haramdır.
HADİSİN FIKIH
YÖNÜ :
1- İmam'ın
namazda yalnız kendi nefsine dua etmesi ve cemaatı mahrum bırakması yasaktır.
Bu husustaki tafsilat yukarda geçti.
2- İmam bhyle
davranırsa cemaata hıyanet etmiş sayılır.