56 -- KIBLE BABI
حَدَّثَنَا
العباس بن
عثمان
الدمشقي.
حَدَّثَنَا
الوليد بْن
مسلم.
حَدَّثَنَا
مالك بْن أنس،
عَن جعفر بْن
مُحَمَّد،
عَن أبيه، عَن
جابر؛ أنه قال:
-
لما فرغ
رَسُول
اللَّهِ
صَلَى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسلَّمْ من
طواف البيت،
أتى مقام
إبراهيم. فقال
عمر يا رَسُول
اللَّهِ! هذا
مقام أبينا
إبراهيم،
الذي قال
اللَّه{واتخذوا
من مقام
إبراهيم
مصلى}. قال
الوليد: فقلت
لمالك: أهكذا
قرأ واتخذوا؟
قال: نعم.
Cabir (bin
Abdullah) (r.a.)'den; şöyle demiştir: (Veda haccımta) Resulullah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem) Ka'be tavafını tamamlayınca (Hz.) İbrahim (Aleyhisselam)'ın
makamına geldi. Ömer (bin el-Hattab) (r.a.) :
Ya Resulallah!
Allah'ın: واتخذوا
من مقام
إبراهيم مصلى -İbrahim'in makamından bir namazgah ittihaz
ediniz- [Bakara 125] ayetinde buyurduğu babamız İbrahim'in makamı burasıdır,
dedi.
Ravi el-Velid
demiştir ki ben Malik (bin Enesl'e: Ömer (r.a.): واتخذوا naam-ı celilini şöyle
mi (yani ittihaz ediniz, anlamını ifade
eden emir fiili olarak mı) okumuştur? diye sordum. Malik: Evet, dedi.
AÇIKLAMA: Buhari şerhinde: Kastalani'nin beyanına göre bu
hadis Buhari ve başkası tarafından da rivayet edilmiştir. Yine Kastalani'nin
nakline göre Buhari'deki hadis şöyledir:
"Ömer
(r.a.): Ya Resulallah! Burası babamız İbrahim (Aleyhisselam)'ın makamıdır?
demiş. Restılullah (s.a.v.) de: "Evet'' dedi."
Nebi
(s.a.v.)'in veda haccını tahric eden Buhari, Müslim, Ebu Davud ve Müellifimizin
ibn-i Mace Cabir bin Abdillah (r.a.)'den rivayet ettikleri uzun hadiste Cabir
(r.a.), Efendimiz (s.a.v.)'in Tavaftan sonra İbrahim (Aleyhisselam)'ın makamına
geldiğini ve yukarıda anılan ayeti okuduğunu sonra iki rek'at tavaf namazını
kıldığını rivayet etmiştir .
Yani o
rivayetlere göre mezkur ayeti okuyan Resul-i Ekrem (s.a.v.) 'dir.
Nebi
(s.a.v.)'in soyunun İbrahim (a.s.)'e dayandığı malumdur. Ömer (r.a.)'in soyu 9.
babası olan Ka'b da Nebi (s.a.v.)'in soyu ile birleşiyor. Çünkü Ka'b,
Efendimiz'in 8. babasıdır. Bu nedenle İbrahim (a.s.) ikisinin de babası
sayılır.
İbrahim
(a.s.)'in makamı en sahih kavle göre Ka'be'nin karşısında bulunan ve bugün de
aynı ismi taşıyan yerdir. İbrahim (a.s.)'in ayak izinin bulunduğu taş da
oradadır. İbrahim (a.s.), Ka'be duvarını yaparken bu taşın üstünde durmuştur.
Keza bu taş üstüne çıkarak insanları Ka'be'yi tavaf etmeye çağırmıştır.
Bazılarına göre makam o taşın kendisidir.
Bir kısım
alimlere göre İbrahim (a.s.)'in makamından maksat harem mıntıkasının tümüdür.
Diğer bir kısım alimlere göre ise hac ibadetinin ifası için varılan Arafat,
Müzdelife ve Mina gibi yerlerin tümüdür.
Makam'ın
namazgah ittihaz edilmesinden maksat ise tavaftan sonra orada iki rekat namaz
kılmaktır. Bu namaz bazı fıkıhçılara göre vacib. diğerlerine göre müstahabtır.
Bütün harem
İbrahiın (a.s.)'in makamıdır, diyen İbn-i Abbas, Mücahid ve Ata'nın kavline
göre 'Musaıla' kelimesinden maksat namazgah değil, dua ve Allah'a' yaklaşma
yeri demektir. Hac ibadetinin ifa edildiği bütün mıntıka İbrahim (a.s.)in makamından
sayılır, diyenlere göre de 'Musalla' dua ve ibadet yeri demektir,
Ayetteki: وَاتَّخِذُواْ fiili
iki şekilde okunmuştur. Cumhura göre bu fiil muhatap emridir. Manası: 'İttihaz
eldiniz? demektir. İmam Malik'in bu fiili emir şeklinde rivayet ettiğıni,
ravisi olan el-Velid bin Müslim beyan etmiştir,
Nafi ve İbn-i
Amir ise: وَاتَّخِذُواْ lafzını
mazi fiili olarak okumuşlardır. Bu kıraata göre cümlenin manası şöyle olur:
''...ve
insanlar İbrahim'in makamından namazgah ittihaz ettiler, ,''