88- CUMA GÜNÜ CEMAATİN
ÜSTÜNDEN ATLAMAKTAN NEHİY HAKKINDA GELEN (HADİSLER) BABI
حَدَّثَنَا
أبو كريب.
حَدَّثَنَا
عَبْدُ الرحمن
المحاربي،
عَن إسماعيل
بْن مسلم، عَن
الحسن، جابر
بْن عَبْد
اللّه؛ - أن
رجلاً دخل
المسجد يوم
الجمعة،
ورَسُول اللَّهِ
صَلَى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسلَّمْ يخطب.
فجعل يتخطى
الناس. فقال
رَسُول
اللَّهِ صَلَى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسلَّمْ
((اجلس فقد آذيت
وآنيت)).
Cabir bin
Abdillah (r.a.)'dan; şöyle demiştir: Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem) cum'a günü hutbe okurken bir
adam mescide girdi ve cemaatin üstünden atlamaya başladı. Bunun üzerine
Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) (Ona) :
«(Artık) otur!
Sen hem (cemaata) eziyet ettin hem de geç kaldın.» buyurdu."
Diğer tahric:
Ahmed ve Beyhaki
AÇIKLAMA: Ebu Davud ve Nesai de; (Artık otur! Sen cemaate)
eziyet ettin.'' lafzını rivayet etmişlerdir. Onların rivayetinde; ''Hem de geç
kaldın'' cümlesi yoktur. Müellif bunu Cabir bin AbduIIah bin Büsr (r.a.)'den
rivayet etmişlerdir.
Hadisin
zahirine göre Cuma günü cemaatin üstünden atlayarak ön saflara geçmek haramdır.
El-Menhel
yazarı şöyle der: " Ebu Hamid'in nakline göre Şafii bunu haram saymıştır.
Bazı alimler: Büyük günahlardandır, demiştir. Nevevi de Zevaidü'r-Ravda'da: Muhtar
kavle göre haramdır. Çünkü sahih hadisler bunu yasaklamış, demiştir.
Şafii
mezhebinin meşhur kavIine göre hutbeye başlanmış olsun olmasın ön saflarda boş
yer varken oraya geçmek için cemaati yarmak mekruh değildir. (Erken gidenlerin
boş yerleri doldurması beklenirken bunu yapmadıkları için kusur onlarındır.)
Boş yer yok ise cemaatın üstünden atlamak mekruhtur.
Hanbeliler de
Şafiiler gibi hükmetmişlerdir.
Hanefiler'e
göre, imam hutbeye başlamadıkça ve kimseye eziyet etmedikçe cemaatın üstünden
ön saflara geçmekte beis yoktur. Aksi takdirde geçmek sakıncalıdır. Ancak önde
boşluk varsa zaruret icabı geçilir.
Malikiler'e
göre imam minbere çıkıp oturduktan sonra ilerideki bir boştuğu doldurmak için
bile olsa cemaatın üstünden atlamak haramdır. İmam henüz minber üzerinde
oturmamış iken ilerideki bir boş yere otumak için cemaatın üstünden atlamak
caizdir. Bir boşluğu doldurmak için değilse mekruhtur.
Bu ayrıntılara
dair bir delil yoktur. Tercihe şayan hüküm, hutbe esnasında olsun, henüz
hutbeye başlanmamış olsun cemaatın üstünden geçmenin yasak kılınmasıdır. Çünkü
bu geçiş, oturanlara eziyet verir. Ancak geçmek isteyen kişi imam ise veyahut
ilerde bir boş yer bulunur, başkaca boş yer yok ve oraya geçmek için cemaatın
üstünden atlamaktan başka bir çare yok ise bunda sakınca olmamalıdır."
El-Menhel
yazarı yukarıdaki alimlerin görüşlerini ve son parağtafta kendi kişisel
görüşünü anlattıktan sonra şöyle der:
"Hadiste
Cuma günü kaydının zahirine göre cemaatın üstünden atlama yasağı Cuma namazına
mahsustur. Hükmün umumi olması muhtemeldir. Cuma namazında izdiham fazla olduğu
için bu kayıt konmuş, diğer namazları hükümden istisna etmek için değildir,
denilebilir. Bu son ihtimal zahiridir. Çünkü yasaklama sebebi cemaata eziyet
etmektir. Bu sebep başka namazlarda da olabilir.
En-NeyI yazarı:
Bu sebebe göre anılan yasaklama hükmü ilim ve benzeri toplantılar için de
variddir, demiştir."