DEVAM: 44-- İSTİNŞAK VE
İSTİNSARDA MUBALAĞA ETMEK
حَدَّثنَا
أَبُو بَكْرِ
بْن أَبِي
شَيْبَةَ.
حَدَّثنَا
يَحْيَى بْن
سليم
الطائفي، عَن إسماعيل
بْن كثير، عَن
عاصم بْن لقيط
بْن صبرة، عَن
أَبِيْهِ؛ قَالَ:
-
قلت: يَا
رَسُولَ
اللَّه!
أخبرني عَن الوضوء
قَالَ ((أسبغ
الوضوء. وبالغ
فِيْ الاستنشاق.
إِلاَّ أَن
تكون صائماً)).
Lakit bin Sabıra
(Radiyallahu anh)'den şöyle dediği rivayet olunmuştur:
Ben ! Ya
Resulallah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem), (şer'an övülen) abdest'ten bana haber
buyurunuz, dedim. Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) buyurdu ki :
«Abdesti İsbağ et
(= tam ve mükemmel al) ve oruçlu olmadığın zaman istinşakta mübalağa et.»
Tahric: Hadis,
Ebu Davud, Tirmizi, Nesai, Şafii Ahmed, İbn-i Huzeyme, İbn-i Hibban,
İbnü'l-Carud, El-Hakim ve Beyhaki tarafından uzun ve kısa metinler halinde
rivayet edilmiş ve Tirmizi, Bağavi ve İbnü'l-Kattan bunun sahih olduğunu
söylemişlerdir.
AÇIKLAMA:
Hadisin
-Abdesti isbağ et- bölümünden maksad abdestin farzlarından, sünnetlerinden ve
müstahablarından hiç bir şey ihmal etmemek ve hepsini ifa etmektir.
Hadisin diğer
bölümünde ise oruçlu olunmadığı takdirde genize kadar buruna su çekmek ve her
defasında iyice sümkürmekle burnun içini iyice temizlemek isteniyor. Oruçluluk
halinde ise boğaza su kaçması endişesi bulunduğu için genize kadar su çekmek
mekruhtur. Bu nedenle oruçluluk hali istisna edilmiştir.
Ebu Davud'un
rivayetinde iki bölüm arasında; ....ve parmakları bir birine sok (ki su iyice
her tarafa ulaşsın) bölümü bulunur. Buna tahlil ve hilallama denilir.
Maliki
mezhebinde el parmaklarını hilallamak vacip ve ayak parmaklarını hilallamak ise
sünnettir. Diğer mezhebIere göre el ve ayak parmaklarını hilallamak sünnettir.
Eğer hilallama yapılmadan parmaklar arasına su ulaşmazsa hilallamak ittifakla
vacibdir. Sindi'nin beyanına göre İbnü'l-Kattan'ın rivayetinde son parçada
mazmaza da vardır. Buna göre parçanın manası şöyle olur:
«Ve oruçlu
olmadığın zaman mazmaza ve istinşakta mübalağa et.» İstinşaktaki mübalağa
şeklini yukarda anlattık. Mazmazadaki mübalağa ise ağıza bol su alıp gargara
ettikten sonra dökmek ve bunu üç defa tekrarlarnaktır.
Hadis, El u
Davud'un sünnetinde Taharet Kitabının «İstinsar babında rivayet edilmiştir.
Şerhi EI-Menhel'de hadisin izahı yapılırken şöyle bir soru ve cevap geçiyor:
Soru: Lakit'in
Resul-i Ekrem'e yönelttiği soruya göre cevapta abdestin tamamının ayrıntıları
ile izah edilmesi gerekirdi. Neden Resul-i Ekrem abdestin tafsilatını yapmadı.
Yalnız isbağ, hilallama ve mazmaza ile istinşakta mübalağa etmek hususlarını
belirtmekle yetindi?
Cevap: Resul-i
Ekrem, onun abdestin aslına vakıf olduğunu biliyordu. Ancak hadiste açıklanan
hususları bilmediğini sandığı için böyle cevap vermiştir Sindi bu cevabın
yanında ikinci bir cevap olarak şöyle der: Muhtemelen Resulullah (s.a.v.)
abdesti ayrıntıları ile Lakit'e, anlatmıştır. Fakat raviler, hadisin ihtiyaç
duyulan kısmını rivayet etmekle yetinmişlerdir.
HADİS'TEN
ÇIKARILAN FIKHİ HÜKÜMLER :
1. Kişinin,
bilmediği hususları alimlere sorması gerekir.
2. Alim,
kendisine sorulan soruyu cevaplamalıdır. Şayet kendisinden başka bilen yoksa
cevaplaması vaciptir.
3. Abdestin tam
ve mükemmel alınması, mazmaza ve istinşakt ta mübalağa edilmesi, oruçlunun
mübalağa etmemesi, parmakların hilallanması istenmiştir.