166- BİR GÜNDE İKİ
BAYRAM TOPLANDIĞI ZAMAN HAKKINDA GELEN (HADİSLER) BABI
حَدَّثَنَا
نصر بْن علي
الجهضمي.
حَدَّثَنَا
أبو أحمد.
حَدَّثَنَا
إسرائيل، عَن
عثمان بْن
المغيرة، عَن
إياس بْن أبي
رملة الشامي؛
قَالَ:
-
سمعت رجلاً
سأل زيد بْن
أرقم: هل شهدت
مع رَسُول
اللَّهِ
صَلَى
اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسلَّمْ
عيدين في يوم؟
قَالَ: نعم.
قَالَ: فكيف
كان يصنع؟
قَالَ: صلى
العيد. ثم رخص
في الجمعة. ثم
قال: ((مَنْ
شَاءَ أَنْ
يُصَلي
فَلْيُصَلِ)).
İyas bin Ebi
Ramla eş-Şami (r.a.)'den rivayet edildiğine göre şöyle demiştir :
Bir adam (benim
bulunduğum bir mecliste) Zeyd bin Erkam (r.a.)'e :
Bir günde
(toplanan iki bayramı (bayram ve Cuma'yı) Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem) in beraberinde geçirdin mi? diye sordu. Zeyd (r.a.): Evet, diye cevap
verdi. Adam :
Peki efendimiz (o
gün) ne yapardı? diye sordu. Zeyd (r.a.) dedi ki :
Efendimiz, bayram
namazını kıldırdı. Sonra Cum'a namazı hakkında ruhsat vererek buyurdu ki:
«Cum'a namazını
kılmak isteyen kılsın.»
Diğer tahric:
Ahmed, Ebu Davud, Nesai, Hakim, İbn-i Huzeyme, Zehebi, Beyhaki ve İbnü'l-Medini
de bunu rivayet etmişlerdir. Bazı rivayetlerde manayı etkilemeyen az lafız
farkı vardır.
AÇIKLAMA: İki bayramdan maksat, parantez içi ifade ile
belirttiğim gibi Cuma ve bayramdır. Yani Ramazan veya Kurban bayramının ilk
gÜnü Cuma'ya rastladığında hem bayram namazı hem Cuma namazı mı kılınacak?
yoksa yalnız bayram namazı kılınacak da Cuma namazı kılınmıyacak mı? soru bu
husustadır.
Zeyd (r.a.)'a
soru soran zatın Muaviye bin Ebi Süfyan (r.a.) olduğu Ebu Davud'un rivayetinde
belirtilmiştir.
Cuma'ya bayram
denmiştir. Çünkü Beyhaki'oin Ebu Hureyre (r.a.)'den rivayet ettiği bir hadiste
Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) Cuma gününün Allah tarafından
mü'minlere bayram kılındığını beyan buyurmuştur.
Hadis, bayram
namazında bulunanların o günkü Cuma namazına gitmemelerinin caizliğine delalet
eder.
EI-Menhel
yazarı bu hususta alimlerin görüşlerini izah etmiştir. Özeti şudur:
1- Hanbeliler
Bayram namazını cemaatla kılanlar o günkü Cuma namazını kılmıyabilirler. Ancak
imam Cuma'yı kılmak zorundadır. Çünkü (1311 nolu) hadiste Peygamber
(s.a.v.); ''ve biz inşaaIlah Cuma'yı
kılıcılarız.'' buyurmuştur, derler. ~
2-
Malikiler'den iki rivayet vardır. Bir rivayete göre bayram namazı ile
yetinilir. İkinci rivayete göre Cuma namazı sakıt olmaz. Kılınması gerekir. Bu
rivayet mezhebin meşhur kavlidir.
3- Ebu
Hanife'ye göre Cuma namazını kılmak gerekir.
4- Şafiiler'e
göre şehir halkı Cuma'yı kılmak zorundadırlar. Bayram namazı Cuma namazı yerine
geçmez. Fakat şehre yakın köyde oturup şehirde okunan ezan sesini duyanlar,
sair Cuma'lara gitmekle mükellef oldukları halde o günkü Cuma namazına gitmekle
mükellef değillerdir. Mezhebin meşhur kavli budur. Buna göre Cuma namazına
gitmeye mecbur olmayanlar o günkü öğle namazını kılmakla mükelleftirler. Osman
(r.a.) ve Ömer bin Abdilaziz'in kavli de böyledir."
Ebu Davud ve
Nesai'nin Ata bin Ebi Rabah (r.a.)'dan rivayet ettikleri bir hadise göre Ata
(r.a.) şöyle demiştir: "(Abdullah) bin Zübeyir (r.a.), bize Cuma gününe
rastlayan bir bayram namazını gündüzün evvelinde kıldırdı. Sonra biz Cuma
namazına gittik. Fakat İbn-i Zübeyr Cuma namazına gelmedi. Biz de namazımızı
(cemaatla değil) tek tek kıldık. İbn-i Abbas (r.a.) o sırada Tilif'teydi.
Oradan dönünce biz olan durumu kendisine anlattık. Dedi ki: İbn-i Zübeyr (r.a.)
sünnete (Yani Efendimizden sabit olan yola) uygun yapmıştır."
Şu halde bayram
günü Cuma'ya rastladığı zaman bayram namazında cemaata katılanlar o günkü Cuma
namazını kılmakla mükellef değildir, diyen alimlere göre o günkü Cuma'ya
gitmeyenler öğle namazını kılacaklardır.