DEVAM: 202- KULUN İLK
HESABA ÇEKİLECEĞİ ŞEY NAMAZDIR, HAKKINDA GELEN HADİSLER BABI
حَدَّثَنَا
أحمد بْن سعيد
الدرامي.
حَدَّثَنَا
سليمان بْن
حرب.
حَدَّثَنَا
حماد بْن سلمة،
عَن داود بْن
أبي هند، عَن
زرارة بْن
أوفى، عَن
تميم الداري،
عَن النَّبِي
صَلَى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمْ. ح
وحَدَّثَنَا
الحسن بْن
مُحَمَّد
بْنُ
الصَّبَّاح.
حَدَّثَنَا
عفان.
حَدَّثَنَا
حماد.
أَنْبَأَنَا
حميد، عَن
الحسن، عَن
رجل، عَن أبي
هُرَيْرَة؛
وداود بْن أبي
هند، عَن
زرارة بْن
أوفى، عَن تميم
الداري، - عَن
النَّبِي
صَلَى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمْ
قال: ((أول ما
يحاسب به
العبد يوم
القيامة
صلاته. فإن
أكملها كتبت
له نافلة. فإن
لم يكن
أكملها، قال
اللَّه
سبحانه
لملائكته:
انظروا، هل
تجدون لعبدي
من تطوع؟
فأكملوا بها
ما ضيع من
فريضته. ثم
تؤخذ الأعمال
على حسب ذلك)).
Temim ed-Dari
(r.a.)'den rivayet edildiğine göre. Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, demiştir :
«Kıyamet günü
kulun ilk hesaba çekileceği şey (farz) namazıdır. Eğer farzı tam yapmış ise ona
sevap sayılır. Şayet farzı tam yapmamış ise Allah Sübhanehu ve Teala meleklerine
:
Bakınız! Kulum
için nafile namazdan bir şey bulur musunuz? Bulacağınız nafilelerle noksan
bıtaktığı farzını ikmal ediniz buyuracaktır. Sonra diğer ameller buna göre ele
alınır.»
Diğer tahric:
Müellifin iki senedIe Temim ed-Dari (r.a.)'den rivayet ettiği hadisi Ebu Davud
ve Ahmed de rivayet etmişlerdir.
AÇIKLAMA: Bu hadislerde: «Kıyamet günü müslüman kul önce
farz namazdan hesaba çekilecek. Farz namazı vaktinde eda etmiş ise bu namazı
onun için ecir ve sevab olur. Şayet tam olarak kılmamış ise bunun eksikleri
varsa nafile namazından kapatılacaktır.» buyurulmuştur.
Hadislerin
zahirine göre kişinin kılmadığı farz namazların yeri, nafile namazlarla
doldurulacak. Bu nafile farz'a bağlı sünnetler olabildiğj' gibi sair nafileler
de olabilir.
El-İraki,
Tirmizi'nin şerhinde bu yorumu vermekle beraber, diğer iki yorumun muhtemel
olduğunu belirterek: Farzlardaki sünnetler ve sehiv secdesi ile tamiri mümkün
olan mühim hususlar, namazdaki huşu', zikirler ve dualarda görülecek
noksanlıklar, nafile namazları ve onlardaki benzeri şeylerle kapatılır. Ve
yahut farz namazların şartlarında ve rükünlerinde bir eksiklik görülürse
nafilelerle tamir edilir, demiştir.
İbnü'l-Arabi:
Farzların sayısında görülecek noksanlıkların nafilelerle ikmali muhtemel olduğu
gibi, farz namazda bulunması gerekli huşu' bakımından görülecek noksanın
nafilelerle telafi edilmesi manası da muhtemeldir. Bence birinci ihtimal daha
açıktır. Çünkü hadislerde buyuruluyor ki : ''.. Namazın hesabı bittikten sonra
zekat V.s. amellerin muhasebesi de namaz gibi yapılacaktır."
Bilindiği gibi
zekatta ancak ödenen farz kısmı var. Bir de farzdan fazla olarak ödenen meblağ
var. Zekatın farz bölümünde' görülecek eksiklik, zekattan ayrı olarak ödenen
fazlalıkla ikmal edileceği gibi farz namazdan fazla olarak kılınan nafileler
ile eksik kalan farz namazların yeri doldurulur. Allah'ın fazl-ı geniştir,
demiştir,
Hadislerde:
«Namazın muhasebesinden sonra diğer farz ibadetler namaz gibi hesap
edilir", buyurulmuştur. Yani zekat, oruç, hac gibi sair farzlarda
noksanlık varsa, nafile olarak verilen sadaka, tutulan oruç ve yapılan hac ile
tamir edilir.