19- ZİMMETİNDE BİR ADAK
BULUNDUĞU HALDE ÖLEN KİMSE(NİN ADAĞINA AİT HÜKÜMLERİ BEYAN EDEN HADİSLER) BABI
حَدَّثَنَا
مُحَمَّد بن
رمح. أنبأنا
الليث بن سعد،
عن ابن شهاب،
عن عبيد
اللَّه بن عبد
اللَّه،
-
أن سعد بن
عبادة استفتى
رَسُولَ اللَّهِ
صَلَى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَم في
نذر كان على
أمه. توفيت
ولم تقضه.
فقال رَسُولَ
اللَّهِ
صَلَى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَم ((أقضه
عنها)).
İbn-i Abbas
(r.a.)'den; şöyle demiştir: Sa'd bin Ubade (r.a.), bir adak adayıp da yerine
getiremeden ölen annesinin zimmetinde olan bu adağın hükmünü Resulullah
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'e sordu. Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) o'na: «Sen annen yerine o
adağı kaza et.» buyurdu.
AÇIKLAMA: Bu hadis Kütüb-i Sirte'nin hepsinde rivayet
edilmiştir. Avnü'l-Mabud yazarı bu hadisin şerhinde şöyle der: Sa'd (r.a.)'ın
annesinin adağının ne olduğu hususunda ihtilaf vardır. Bunun oruç olduğunu
söyleyenler olduğu gibi köle azadlamak olduğunu söyleyenler de vardır. Bir
kavle göre sadaka, diğer bir kavle göre mutlak adak, başka bir kavle göre Sa'd
tarafından bilinen muayyen bir adak idi. Bu hadis, ölünün zimmetinde kalan
vacib hakların, onun yerine kaza edileceğine delalet eder.
Zimmetinde bir
mali adak bulunduğu halde ifa etmeden ölen kişi, ifasını vasiyet etsin,
etmesin, onun terekesinden bunun kaza edilmesinin vacibliğine cumhur
hükmetmiştir. Ancak kişinin, son hastalığında adadığı adak, onun terekesinin
tamamından değil, üçte birisinden ödenir.
Malikiler ile
Hanefiler'e göre ölünüIl zimmetinde kalan mali nezrin ödemesi için onun vasiyet
etmesi şarttır.
Hattabi de: Bu
hadis, ölünün şahıslara olan borcu, terekesinden ödendiği gibi, adadığı
adakların ve tahakkuk etmiş kefaretlerinin de onun terekesinden kaza
edileceğine delalet eder. Şafii ve arkadaşlarının mezhebi budur. Ebu Hanife'ye
göre ölü vasiyet etmemiş ise ne adakları ne de kefaretleri ödenir, demiştir.
Kastalani de:
Zimmetinde mali bir adak olan ölünün terekesinin tamamından bu adak ödenir.
Ölünün vasiyet etmiş olması şart değildir. Ancak son hastalığında adadığı adak
onun terekesinin üçte birisinden ödenir. Eğer Sa'd (r.a.)'ın annesinin adağı
mali bir adak idi ise .Sa'd ya annesinin terekesinden ya da kendi kesesinden
ödemiş olabilir, demiştir."
Tuhfe yazarı
şöyle der: Ölünün zimmetinde kalan adak, mali olmadığı takdirde cumhura göre
mirasçıları bunu kaza etmeye mecbur değillerdir. Kefaret, adak ve zekat gibi
mali vaciblere gelince eğer ölünün malı yok ise mirasçıları kendi mallarından
bunu ödemeye mecbur değildir. Ama ödemeleri müstahabtır. Cumhüra göre hadisteki
emir teberrü manasına yorumlanır.