17- NEHİRLERİN VE
PINARLARIN İKTA, (DEVLET BÜYÜĞÜNCE BİR KİMSEYE VERİLMESİ) BABI
İkta: El-Kaari: İktaa:
Yerin belirli bir kıtasını bir kimseye vermektir, demiştir. Avnü'I-Mabüd yazarı
da: İktaa: Sahibsiz bir araziyi belirli kimselere tahsis etmektir. Bu arazi bir
toprak parçası olabildiği gibi bir maden ocağı ve çevresi de olabilir. Böyle
bir tahsis yapılınca başkası o yerden yararlanamaz. Böyle bir tahsisin
yapılabilmesi için o yerin herhangi bir kimsenin malı olmaması gerekir.
İbnü't-Tin de: Bir
tahsisin İktaa sayılabilmesi için bir arazi veya akar olması şarttır. İktaa
ancak sulh yoluyla fethedilen topraklarda uygulanabilir. Bir müslümanın veya
andlaşmalı bir gayr-i müslim'in mülkiyetinde bulunan bir gayr-i menkulde İktaa
olamaz. İktaa mülkiyet veya intifa hakkının verilmesi şeklinde yapılabilir.
حدّثنا
مُحَمَّدُ
بْنُ أَبِي
عُمَرَ
العَدَنِيُّ.
ثنا فَرَجُ
بْنُ سَعِيدِ
بْنِ
عَلْقَمَةَ
بْنِ سَعِيدِ
بْنِ
أَبْيَضَ
بْنِ
حَمَّالٍ.
حَدَّثَنِي
عَمَّي
ثَابِتُ بْنُ
سَعِيدِ بْنِ
أَبْيَضَ
بْنِ
حَمَّالٍ ،
عَنْ أَبِيهِ
سَعِيدٍ، عَنْ
أَبيهِ
أَبْيَضَ
بْنِ
حَمَّالٍ؛
أَنَّهُ
إسْتَقٍطَعَ
المِلْحَ
الذَِّي
يُقَالُ لَهُ
مِلْحُ سَدِّ
مَأْرِبٍ .
فَأَقْطعَهُ
لَهُ. ثَمَّ
إِنَّ
الأقْرَعَ
ابنَ حَابِسٍ
التَّمِيميَّ
أَتَى
رَسُولَ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم فَقَالَ:
يَا رَسُولَ
اللهِ! إِنِّي
قَدْ وَرَدْتُ
المِلْحَ فِي
الجَاهِليِّةَ
وَهُوَ بَأَرْضٍ
لَيْسَ بِهَا
مَاءٌ. وَمَنْ
وَرَدَهُ
أَخَذَهُ.
وَهُوَ
مِثْلُ
الماءِ
العِدِّ.
فَاسْتَقَالَ
رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم أَبْيَضَ
بْنَ
حَمَّالٍ في
قَطِيعَتِهِ
في المِلحِ.
فَقَالَ: قَد
أَقَلْتُكَ
مٍنْهُ عَلَى
أَنْ
تَجْعَلَهُ
مِنِّي
صَدَقَةً.
فَقَالَ رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم (( هُوَ
مِنْكَ صَدَقَةٌ.
وَهُو مِثْلُ
الماءِ
العِدِّ. مَنْ
أَخَذَهُ)).
قَالَ
فَرَجٌ:
وَهُوَ
اليَوْمَ
عَلَى ذلِكَ. مَنْ
وَرَدَهُ
أَخَذَ
.قَالَ،
فَقَطَعَ لَهُ
النَّبِيُّ
صلى الله عليه
وسلم أَرضاً
وَنَخلاً،
بِالجُرْفِ
جُرْفِ مُرَادٍ،
مَكَانَهُ
حِينَ
أَقَالَهُ
مِنْهُ.
Ebyad bin Hammâl
(r.a.)'den rivayet edildiğine göre: Kendisi Me'rib Şeddi Tuzlası denilen
tuzlayı (bağış veya satış yoluyla Resul-i Ekrem (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem)'den) istedi. (Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) de) bu tuzlayı
kendisine verdi. Sonra el-Akra' bin Habis et-Temîmî (r.a.) Resulullah
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'in yanına vararak: Yâ Resûlallah! Ben câhiliyet
devrinde (yâni müslüman olmadan önce) o tuzlaya vardım (gördüm). O tuzla susuz
bîr arazidedir. Kim oraya varırsa tuz alır. Ve o tuz kesintisiz su gibidir
(devamlı bulunur), dedi. Bunun üzerine Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)
Ebyad bin Hammâl'den bu tuzla tahsis akdini kaldırmasını istedi. Ebyad bin
Hammâl da (Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'e): Anılan tuzlayı (ben(im
tarafım)dan bir sadaka kılman üzere tahsis akdini kaldırmak hususunda senin
isteğini kabul ettim, dedi. Resûl-i Ekrem (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) de: «O
(tuzla) senden bir sadakadır ve kesintisiz devam eden su mislidir. Kim ona
varırsa onu(n tuzunu) alabilir (Yâni müslümanlarm müşterek malıdır) buyurdu.
(Müellifimizin
şeyhinin şeyhi) Ferec (bin Saîd): O tuzla bugün de o durum üzerinedir. Kim ona
vardıysa onu(n tuzunu) alır, demiştir.
(Râvî) demiştir
ki: Ebyad bin Hammâl tuzlanın tahsis akdini kaldırmakla Resûl-i Ekrem
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'in isteğini kabul edince Peygamber (Sallallahu
Aleyhi ve,Sellem) bu (tuzla)nın yerine kendisine Cürf-i Mürâd'da bir arazi ve
hurma ağaçlarını verdi.
EBU DAVUD HADİSİ VE İZAH İÇİN TIKLA