DEVAM: 3- HAKİM İCTİHAD
EDER (OLANCA GÜCÜYLE HAKKI ARAR) VE İSABETLİ KARAR VERİR, BABI
حدّثنا
إِسْمَاعِيلُ
بْنُ
تَوْبَةَ.
حدّثنا
خَلَفُ بْنُ
خَلِيفَةَ.
حدّثنا أَبُو
هَاشِمٍ؛
قَالَ: قَالَ:
لَوْلاَ
حَدِيثُ
ابْنِ
بُرَيْدَةَ
عَنْ أَبِيهِ
عَنْ رَسُولِ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم قَالَ:
((الْقُضَاةُ
ثَلاَثَةٌ.
اثْنَانِ فِي
النَّارِ،
وَوَاحِدٌ
فِي
الْجَنَّةِ.
رَجُلٌ
عَلِمَ
الْحَقَّ
فَقَضَى بِهِ
فَهُوَ فِي
الْجَنَّةِ.
وَرَجُلٌ
قَضَى
للِنَّاسِ عَلَى
جَهْلٍ فَهُوَ
فِي النَّارِ.
وَرَجُلٌ
جَارَ فِي الْحُكْمِ
فَهُوَ فِي
النَّارِ)).
لَقُلْنَا: إِنَّ
الْقَاضِيَ
إِذَا
اجْتَهَدَ
فَهُوَ فِي
الْجَنَّةِ.
EbU Hâsım
(r.a.)'den rivayet edildiğine göre şöyle demiştir: (Abdullah) bin Büreyde'nin,
babası (Büreyde bin el-Husayb) (r.a.)'den merfû olarak rivayet ettiği
Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'in: «Hâkimler üçe ayrılır. îkisi ateş
(yâni cehennem) dedir. Birisi de cennettedir. Hakkı bilip bununla hükmeden adam
cennettedir. Hakkı bilmediği halde insanlara hâkimlik eden adam ateştedir.
Hükmünde zulüm eden (yâni hakkı bildiği halde bâtıl ile hükmeden) adam da
ateştedir» hadîsi olmasaydı biz diyecektik ki: Hâkim içtihad ettiği zaman
şüphesiz cennet'tedir.
Diğer tahric:
Bu hadisi Tirmizi ve Ebu Davud da rivayet etmiştir.
AÇIKLAMA: Bu hadiste hakimler üç kısma ayrılmıştır:
1. Allah
Teala'nın hükmünü bilen ve buna göre karar veren hakimdir. Böyle davranan hakim
cennetliktir.
2. Allah'ın
hükmünü bilmeden buna uygun veya aykırı karar veren hakimdir. Bu ise cehennemliktir.
'.
3. Allah'ın
hükmünü bildiği halde bunu bırakıp batıl ile hükmeden hakimdir. Bu da
cehennemliktir.
Avnü'l-Mabüd
yazarı şöyle der: Bu hadis, hakimlerden yalnız hakkı yani Allah'ın hükmünü
bilip bununla amel edenlerin cehennemden kurtulduklarını ve diğerlerinin
kurtulamadıklarına delalet eder. Muteber olan uygulamadır. Bu itibarla hakkı
bilip de tatbik etmeyen bir kimse bilmeyen kişi gibidir ve onunla beraber
cehennemliktir. Hadisin zahirine göre bilmeden hüküm eden ve hükmü tesadüfen
hakka uygun düşen hakim de cehennemliktir. Çünkü hadiste bir istisna yoktur.
Hadis, bilmeden
yani Allah'ın hükmü hakkında bilgisi olmadan kişinin hüküm vermesini veya hakkı
bile bile batıl ile hükmetmesini yasaklayıp böylesini tehdid ediyor. Hatib-i
Şirbini: Birinci hakimin hükmü infaz edilir. Fakat ikinci ve üçüncüsünün hükmü
infaz edilmez, demiştir."