DEVAM: 27- AGACI
ÜZERİNDEKİ MEYVE VE HURMA GÖBEĞİ (NİN ÇALINMASı HALİ) NDE HIRSIZIN ELİ
KESİLMEZ. BABI
حدّثنا
هِشَامُ بْنُ
عَمَّارٍ. ثنا
سَعْدُ بْنُ
سَعِيد
المَقْبُرِيُّ،
عَنْ
أَخِيهِ، عَنْ
أَبِيهِ،
عَنْ أَبِي
هُرَيْرَةَ؛
قَالَ: قَالَ
رَسُولُ
اللّهِ صلى
الله عليه
وسلم:
((لاَقَطْعَ
فِي ثَمرِ
وَلاَ
كَثَرٍ)).
في الزوائد:
في إسناده
عَبْد الله
بْنُ سعيد المقبريّ،
وهو ضعيف.
Ebu Hureyre
(r.a.)'den rivayet edildiğine göre: Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)
şöyle buyurdu, demiştir: «Ne ağacı üzerindeki meyveyi ne de keser (denilen
hurma göbeğini çalması hâlin) de hırsızın elini kesmek yoktur.»
Not: Zevaid'de
şöyle denilmiştir: Bunun senedinde bulunan Abdullah bin Said el•Makbüri
zayıftır.
AÇIKLAMA: Rafi (r.a.)'ın hadisini dört sünen sahipleri', Şafii, Ahmed, Hakim,
Beyhaki ve İbn-i Hibban rivayet etmişlerdir. Ebu Hureyre (r.a.)'ın hadisi
Zevaid türündendir. İki hadis metni aynidir.
Hadiste geçen
"Semer" kelimesini ''ağacı üzerindeki meyve'' diye terceme ettim.
Alimler bu kelimeyi ağacı üzerinde olup henüz kesilip toplanmamış meyve olarak
tarif etmişlerdir. Hattabi bu kelimenin açıklamasıyla ilgili olarak şu bilgiyi
verir; "Şafii; Semer, ağacı üzerinde olup henüz kesilip toplanmamış olan
yaş hurmadır, demiştir. El-Kari de: Semer, Arap dilinde ekseriyetle ağacı
üzerindeki yaş hurma anlamında kullanılır. Bununla beraber bu kelime bütün
meyveler için de kullanılır, demiştir. En-Nihaye'de ise: Hurma henüz ağacından
kesilmemiş iken ona semer denilir. Kesilince ona rutab denilir ve kurutulup
kaldırılınca ona temr denilir, demiştir.
Semer
kelimesinden maksad, ağacı üzerindeki meyve olmuş olur.
Bir kavle göre
bundan maksad çabuk bozulup çürümeye mahkum olan meyvedir. İster ağacı üzerinde
bulunsun ister kesilip harmanda veya başka yerde muhafaza edilmek üzere
toplanmış olsun fark etmez.
"Keser"
kelimesini hurma göbeği terceme ettim. Buna Şahmü'n-Nahl ve Cümmar da denilir.
Hurma ağacının başında çıkar sığır dili gibidir. Süt tadını verir ve
lezzetlidir. Arablar bunu yerler. Keser bir kavle göre hurma koruğu ve hurma
çiçeği anlamında kullanılır ve burada bu mana kasdedilmiştir. Çünkü bu da
yenilir.
Avnü'l-Mabiid
yazarı bu ilk hadisin izahı bölümünde özetle şu bilgiyi verir:
"Şerhü's-Sünne'de şöyle denilmiştir: Ebu Hanife bu hadisin zahiriyle am el
ederek: Ağacı üzerinde olsun kesilip toplanmış olsun yaş meyve hırsızlığından
dolayı kimsenin eli kesilmez, demiş ve etleri, sütleri ve meşrubatı da yaş
meyvelere kıyaslamıştır. Fakat diğer alimler bütün bu maddeler, muhafaza
edilecekleri yerlerde iken çalınırsa hırsızın elinin kesilmesinin vacibliğine
hükmetmişlerdir. (Her malın muhafaza yerinden neyin kasdedildiği fıkıh
kitabIarında uzunca anlatılmıştır. Bu nokta için fıkıh kitabIarına baş vurmak
gerekir.) Şafii ve Malik'in kavli de böyledir. Şafii bu hadisi ağaçları
üzerindeki ve muhafazalı olmayan meyveler hakkında yorumlamış ve: Medine-i
Münevvere hurma bahçelerinin ekserisinin etrafında duvar yoktur, der. Bu
hadisin böyle yorumlanmasının delili ise Amr bin Şuayb'ın (2596 nolu)
hadisidir. Bu hadis, muhafaza altına alınan meyveleri çalmanın el kestirmeyi
gerektirdiğine delll.let eder."
AĞACI ÜZERİNDE
İKEN MEYVEYİ ÇALMA SUÇU EL KESTİRMEYİ GEREKTİREBİLİR Mİ?
Yukarda da sorunun
cevap verilmiş olmakla beraber dört mezhebin bu husustaki görüşlerini özlü
olarak aktarayım:
1. Hanefi ve
Şafii mezhe bine göre ağacı üzerinde iken meyveleri, cümmar denilen hurma
göbeğini ve biçilmemiş zirai mahsulü sahibinin izni olmaksızın yemek, el
kestirmeyi gerektirmez. Böyle bir hırsızlık eden kişi, yediği mikdarın değerini
mal sahibine ödemekle mükelleftir. Şafii mezhebine göre şu da vardır: Meyveler
ağaçlarından kesilip toplanmış ve harman yeri, depo, ev gibi bir yerde muhafaza
altına alınmış ise bu haldeki hırsızlık el kestirmeyi gerektirir. Hanefi
mezhebine göre ise yaş meyvelerin muhafaza altına alınma veya alınmaması
neticeyi değiştirmez.
2. Hanbeli
mezhebine göre ağacı üzerindeki meyve yi çalıp yiyen kimsenin eli kesilmez.
Fakat yediği meyvenin bedelinin iki katını sahibine ödemek zorundadır.
3. Maliki
mezhebine göre ağacı üzerindeki meyveler muhafaza altına alınmış ise bundan
çalıp yiyen kimsenin eli kesilir ve yediği meyvenin bedelini mal sahibine öder.