DEVAM: 11- CENİN'İN
DİYETİ BABI
حدّثنا
أَحْمَدُ
بْنُ سَعِيدٍ
الدَّارِمِيُّ.
ثنا أَبُو
عَاصِمٍ .
أَخْبَرَنِي
بْنُ جُرَيْجٍ.
حَدَّثَنِى
عَمْرُو بْنُ
دِينَارٍ؛
أَنَّهُ
سَمَعَ
طَاوُساً
عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ
، عَنْ عُمَرَ
بْنِ
الخَطَّابِ؛
أَنَّه
نَشَدَ
النَّاسَ
قَضَاءَ
النَّبِّي صلى
الله عليه
وسلم فِي
ذَلِكَ.
يَعْنِي فِي
الجَنِينِ.
فَقَامَ
حمَلٌ بْنُ
مَالِكِ بْنِ
النَّابِغَةِ
فَقَالَ:
كُنْتُ
بَيْنَ
امْرَأَتْيْنِ
لِي.
فَضَرَبَتْ
إِحْدَاهُمَا
الأخْرَى بِمِسْطَحٍ
فَقَتَلَتْهَا،
وَقَتَلَتْ
جَنِينَهَا.
فَقَضَى
رَسُولُ
اللَهِ صلى
الله عليه
وسلم في
الجَنِينِ
بِغُرَّةٍ،
عبْدٍ. وَأَنْ
تُقْتَلَ
بِهَا.
Ömer bin
el-Hattâb (r.a.)'den rivayet edildiğine göre: Kendisi Peygamber (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem)'in bu meselede, yâni cenin (in diyeti) hakkındaki hükmünü
sahâbîlere sordu. Bunun üzerine Hami bin Mâlik bin en-Nâbiğa ayağa kalkarak:
Ben iki karımın arasında idim. Bunlardan birisi diğerini bir çadır direğiyle
dövüp öldürdü ve ceninini (yâni karnındaki bebeğini) de öldürdü. Resulullah
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem) cenîn (in tazminatı) hakkında ğurre olan bir
kölenin ödenmesine ve öldürülen kadına karşılık katile kadının öldürülmesine
hükmetti.
AÇIKLAMA: Ebu Hureyre (r.a.)'ın hadisini Buh ar i. Ebu Davud ve Tirmizi de rivayet
etmişlerdir. El-Misver (r.a.)'ın hadisini Müslim ve Ebu Davud da rivayet
etmişlerdir. Ömer (r.a.)'ın hadisi ise Ebu Davud ve Nesai tarafından da rivayet
edilmiştir.
Hadislerde
geçen bazı kelimeleri açıklayalım: Cenin: Bu babın baş kısmında belirttiğim
gibi kadının rahminde bulunan bebeğe ve bebek şekline henüz dönüşmemiş olan
hamle de denilir.
Gurre: Bu
kelimenin asıl manası atın alnındaki beyazlıktır. Sonra mülk edinilen insan,
yani köle ve cariye manasına kullanılmıştır. Başka manalar da var ise de burada
bu mana kasdedilmiştir. Hadislerde Gurre kelimesinin arkasında gelen köle ve
cariye bunun açıklaması mahiyetindedir ve cenin katilinin dilerse köle, dilerse
cariye verebileceği anlamını ifade eder.
imlas; Bu
kelimenin lılgat manası bir şeyi düşürmektir. Burda kadının karnından darbe
yemesi sebebiyle doğum zamanından önce çocuk düşürmesi manası kasdedilmiştir.
Buhari, el-itisam bölümünde bu kelimeyi: imlas; Kadının karnına vurmakla cenin
düşürmesidir, diye açıklamıştır. Ebu Davud'un rivayetinde de bir ravi bu
kelimeyi: Yani adam karısının karnına vurdu, şeklinde açıklamıştır.
Mistah: Çadır
direğidir.
HADİSLERİN
FIKIH YÖNÜ
1. Bir kimse,
gebe bir kadının karnına bir şey vurmak suretiyle veya başka bir şekilde
kadının çocuk düşürmesine sebebiyet verirse ceninin diyeti olarak mirasçılarına
bir köle veya bir carıye verilmesi gereklidir. Katil veya yakınları köle ve
cariyeden birisini seçmekte serbesttir. Hangisini arzu ederlerse onu verirler.
2. Bir kimse
gebe bir kadını dövüp onu ve karnındaki bebeği öldürdüğü takdirde bebek diyeti
olarak mirasçılarına bir köle veya bir cariye verilir. Katil kısas olarak
öldürülür.
Ömer (r.a.)'ın
Müğire (r.a.)'den ikinci bir şahid istemesiyle ilgili olarak şöyle denilmiştir:
Ömer, bir şahsın hadis rivayetiyle yetinmiyordu, bir dini mes'elenin
halledilmesine esas olacak bir hadisin en az iki sahabi tarafından rivayet
edilmesini araştırıyordu. Diğer bir kavle göre, Ömer (r.a.) ceninin diyetinin
bir köle veya bir cariye olduğuna dair hükmü Muğire'den duyunca bu hüküm
diyetler hakkındaki bilgilerine uymadığı için Ömer hükmün pekişmesi için başka
şahid istemiştir. Yoksa sanıldığı gibi Ömer, bir sahabinin rivayetini red etmek
için böyle dememiştir.
ALİMLERİN CENİN
DİYETİ HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ
1. Hanefi
mezhebine göre, bir kimse hür bir kadının karnına bir şey vurursa bu yüzden
kadın ölü bir cenin düşürürse bir ğurre vacib olur. Eğer cenİn oğlan çocuğu ise
bu ğurre bir erkeğin diyetinin yirmide biri olan beş yüz dirhemdir. Şayet cenin
kız çocuğu ise ğurre, kadının diyetinin onda biri olan beş yüz dirhemdir. Şu
halde ceninin oğlan veya kız olması diyet tutarını değiştirmez. Bu diyet kadını
dövenin AkHesi, yani baba tarafından olan akrabasından alınır ve ceninin
mirasçılarına verilir. Bu diyetin ödeme süresi bir yıldır. Şayet cenin canlı
olarak doğduktan sonra, bu darbenin tesiriyle ölürse tam diyetin ödenmesi
gereklidir. Şayet cenin ölü olarak düşer ve bunun arkasında kadın da bu
darbenin tesiriyle ölürse, cenin için bir ğurre ve kadın için de bir diyet
ödenir. Vücüdunun bazı organları belirmiş cenin, vücüdu tamamlanmış cenin
gibidir. Bir kadın bir ilaç almak veya bir şey yapmakla kasden cenini düşürürse,
kadının yakınları (AkHesil bir köle veya cariyeyi tazminat olarak ceninin
varislerine ödemekle mükelleftir. Ancak kadın bu işi kocasının muvafakatıyla
yapmış ise ğurre lazım olmamakla beraber, bir canlıyı katletmişcesine haram ve
günah işlemiş olur. (Kürtaj ve çocuk düşürmek meselesi ayrı bir konudur. Bu
hususta biraz bilgi 1926 - 1928 nolu hadisler bölümünde geçti.)
2. Şafii
mezhebine göre, hamile bir kadın, dövmek, tehdid etmek gibi bir nedenle ölü bir
cenin düşürürse bir ğurer, yani bir köle veya bir cariye olaya sebep olanın
AkHe'sinden, yani baba tarafından gelen yakınlarından alınıp ceninin
mirasçılarına verilir. Ceninin dışarıya çıkması ister anasının hayatına
rastlasın, ister anasının ölümünü müteakip olsun hüküm aynidir. Şayet hamile
kadına yapılan darp gibi bir işlemden dolayıcenin diri olarak doğup elemsiz bir
süre yaşadıktan sonra ölürse bir tazminat lazım gelmez. Eğer cenin doğduğu
zaman ölürse veya doğup elemi devam edip neticede kurtulamayarak ölürse tam bir
diyet ödenir. Cenin tam olduğu takdirde hüküm budur. Şayet yukarda anlatıldığı
gibi düşürülen cenin bir et parçası şeklinde olup bilir kişiler bunun bazı
organlarının oluştuğunu mesela el veya ayak gibi bir tarafının teşekkül
ettiğini söylerler ise yine bir ğurre gerekir. Gurre ismi verilen bu diyet üç
yıl süre içinde ödenir.
3. Maliki
mezhebine göre cenin bir kan pıhtısı halinde bile olsa anasına bir darp veya
korkutma gibi yapılan bir işlemden dolayı ölü olarak düşerse ve düştüğünde
anası hayatta ise, anasının tam diyetinin onda biri değerinde bir ğurre ödenir.
Gurre denilen tazminat olaya sebep olan şahıstan alınıp ceninin mirasçılarına
fara izdeki nisbetler dahilinde ödenir. Şayet cenin henüz düşmemiş iken anası
ölürse ve sonra cenin ölü olarak dışarı çıkarsa cenin için bir diyet verilmez.
Eğer cenin diri olarak dışarı çıktıktan sonra ölürse ve velileri yapılan tehdid
ve darp gibi bir müdaheleden dolayı öldüğüne yemin ederlerse cenin için bir
diyet verilir.