DEVAM: 10- ASABE (İSMİ
VERİLEN KİMSELERİN) MİRASÇILlĞI BAB!
(Abdullah) bin
Abbâs (r.a.)'dan rivayet edildiğine göre; Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)
şöyle buyurdu, demiştir: «(Ölenin) malını belirli hisse sahipleri arasında
taksim ediniz. Hisselerden artakalanı
(ölüye) en yakın erkeğe veriniz.»
AÇIKLAMA: Ali (r.a.)'ın hadisini Tirmizi ve Hakim de rivayet etmişlerdir.
Hadiste geçen
"Ayanu Beni'l-Ümm" ana ve baba bir kardeşler manasınadır. Bunlara
"Benü'ı-Ayau" da denilir. Yine hadiste geçen "Benü'l-Allat"
ise yalnız baba bir kardeşler manasınadır.
Yukardaki
terimler erkek ve kız kardeşlerin hepsi hakkında kullanılır. Bu hadisten
kasdedilen mana şudur:
Bir kimse
öldüğü zaman ana baba bir kardeşleri ve yalnız baba bir kardeşleri varsa, ana
baba bir kardeşleri mirasçı olurlar. Fakat yalnız baba bir kardeşleri mirasçı
olmazlar. Bu iki grup kardeşler asabe ismi verilen mirasçılardan olmakla beraber
birinci grubun, yani ana baba bir kardeşlerin akrabalığı, ikinci grubun, yani
yalnız baba bir kardeşlerin akrabalığından daha kuvvetli olduğu için birinci
grup ikinci grubu mirasçılık hakkından düşürür.
Şayet bir
kimsenin ana baba bir kardeşleri yok de. yalnız baba bir kardeşleri varsa
bunlar da asabe sayılır ve mirasçı olabilirler.
Erkek kardeşler
bizatihi asabedir. Beraberlerinde bulunan kız kardeşlerini de asabe durumuna
geçirirler.
İbn-i Abbas
(r.a.)'ın hadisini Buhari , Müslim, Tirmizi ve Ebu Davud da rivayet
etmişlerdir.
Feraiz:
Feriza'nın çoğuludur, Kur'au-ı Kerim'de tayin ve takdir edilmiş olan miras
hisseleridir. Bu hisseler 1/2, 1/3, 2/3, 1/4, 1/6 ve 1/8 oranındaki paylardır.
Kur'an-ı Kerim bu hisselerin hangi mirasçılara ait olduğunu beyan buyurmuştur.
Ayrıca bu hususta hadisler de vardır.
Bir kimse
öldüğü zaman feraiz, yani belirli hisselere sahip mirasçılardan kimseler varsa
önce onların hisseleri verilir. Bundan artakalan varsa ölüye en yakın erkek
kişilere verilir.
Belirli hisse sahiplerinin
hisseleri ödendikten sonra artakalan malın ölüye en yakın er kişiye verilmesine
dair cümleden kasdedilen mana şudur; Ölenin yakınlarından asabe sayılan er
kişiler arasında ölüye en yakın olan mirasçı olur. Diğerleri olmaz. Şayet
yakınlık derecesi eşit olan er kişiler çok iseler hepsi mirasçılıkta ortak
olurlar. Mesela ölen kişinin ka,:ısı, annesi, iki oğlu ve iki kardeşi
bulunursa, bunlardan 1/8 nisbetinde hisse sahibi olan karısına ve 1/6
nisbetinde hisse sahibi olan annesine hisseleri ödenir. Yani ölünün malı 24
hisse itibar edilerek bunun 1/8'i olan 3 hisse karıya, 1/6'sı olan 4 hisse
ölünün annesine verilir. Geriye 17 hisse kalır. Ölünün oğulları ve kardeşleri
asabe sayılır. Ölünün oğulları, ölünün kardeşlerine nisbeten ölüye daha yakın
sayılır. Çünkü oğulları doğrudan ölüye ulaşır. Fakat kardeşleri ölünün babası
aracılığıyla kendisine ulaşır. Şu halde artakalan 17 hisse ölünün oğullarına
verilir ve ölünün kardeşleri mirasçılıktan düşmüş sayılırlar.
Ölünün asabe sayılan
er kişilerin beraberlerinde ayni derecedeki kadın kişiler de varsa Nisa
süresindeki miras ayetlerinde belirtildiği gibi kadın kişiler er kişilerle
beraber mirasçı olurlar. - Er kişilere iki kadın kişinin hisseleri kadar
verilir. Mesela ölünün oğlu ve kızı varsa oğluna iki hisse, kızına da bir hisse
verilir. Keza ölen kimsenin ana baba bir erkek kardeşleri ve ana baba bir kız
kardeşleri varsa kız kardeşler erkek kardeşlerle beraber mirasçı olurlar ve
erkek kardeşlerin her birisine iki kız kardeşin hisseleri kadar verilir.
Ölünün er kişi
akrabalarının yakınlık sırası genellikle şöyledir; Ölününoğulları, oğullarının
oğulları, ölünün babası, babasının babası, ölünün ana baba bir erkek
kardeşleri, bunların oğulları, ölünün baba bir erkek kardeşleri, bunların
oğulları, ölünün amcası, amcasının oğulları...
Konu hakkında
geniş bilgi ve bazı noktalardaki ihtilafları öğrenmek isteyenler fıkıh
kitabIarına başvurmalıdır. Biz bu özlü bilgi ile yetinmek durumundayız.