DEVAM: 3- MÜKATEB KÖLE
BABI
حدّثنا
أَبُو بَكْرِ
بْنُ أَبِي
شَيْبَةَ. ثنا
سُفْيَانُ
بْنُ
عثيَيْنَةَ،
عَنِ الزُّهْرِيِّ،
عَنْ
نَبْهَانَ،
مَوْلَى
أُمَّ سَلَمَةَ،
عَنْ أُمِّ
سَلَمَةَ؛
أضنَّهَا أَخْبَرَتْ
عَنِ
النَّبِيِّ
صلى الله عليه
وسلم أَنَّهُ
قَالَ:إِذَا
كَانَ
لإِحْدَاكُنَّ
مُكَاتَبٌ،
وَكَانَ
عِنْدَهُ مَا
يُؤَدِّي،
فَلتَحْتَجِبْ
مِنْهُ)).
قَالَ
السنديّ: ذكر
البيهقيّ
عَنْ
الشافعيّ ما
يدل على أن
الحديث لا
يخلو من ضعف،
لأن راويه
نبهان.
Ümmü Seleme (r.anha'dan
rivayet edildiğine göre; Peygamber (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyle
buyurmuştur: «Siz (kadınlar) dan birisinin mükâteb bir kölesi olup kölenin
ödeyeceği meblâğı (para - malı) olduğu zaman artık kölenin sahibesi (kadın)
ondan saklansın (Yâni köle onun odasına girmesin.)»
Not: Sindi
şöyle demiştir: Beyhaki'nın Şafii'den naklen beyan ettiğine göre bu hadisin
ravisi Nebhan olduğu için senedde biraz zayıflık vardır.
Diğer tahric:
Bu hadisi Ebu Davud, Tirmizi ve Nesai de rivayet etmiştir. Tirmizi hadisin
hasen - sahih olduğunu söylemiştir.
AÇIKLAMA: Ümmü Seleme (r.anha) Resul-i Ekrem (s.a.v.)'in muhterem zevcelerindendir.
Nebhan (r.a.) da bu hatunun ınükateb kölesi idi. Bu hadisten çıkarılan hüküm
şudur: Bir kadın kendi kölesi ile Kitabet akdi yapar. Yani ona: Sen şu kadar
para veya bu kadar mal kazanıp bana verdiğin zaman azadlısın, der. İşte kadın
ile kölesi arasında böylece akid yapıldıktan sonra köle, ödemesi gerekli
meblağı temin edince henüz kadına teslim etmemiş olsa bile azadlanmasının
gerçekleşmesi yaklaşmış olduğu için artık köle eskisi gibi kadının odasına
giremez. Kadına bakamaz. Tamamen yabancı bir erkek gibidir.
Avnü'l-Mabüd
yazarı bu hadisin izahı bölümünde es-Sübül'den naklen şu bilgiyi verİr.
Bu hadis şu iki
mesele için delildir:
1. Mükateb köle
ödemesi gerekli şeyi temin edince hür adamlar gibi olur ve sahibi kadın ise
henüz ödeme tamamlanmamış olsa bile artık o köleye karşı örtünür. Kölenin ona
bakması haramdır. Bu hadis Amr bin Şuayb'ın (2519 nolu) hadisine muhaliftir.
(Çünkü yukarda görüldüğü gibi o hadise göre köle ödemeyi tamamlamadıkça kölelik
hali devam eder) Şafii bu iki hadis arasında zahiren görülen çelişkiyi şöylece
kaldırmıştır: Bu hadis, Resul-i Ekrem (s.a.v.)'in zevcelerine mahsustur. Bu
zevceler, köleleri ile Kitabet akdini yapıp köleleri; ödeyecekleri meblağı
temin ettikten sonra henüz bu meblağı teslim etmemiş olsalar bile artık bu
analarımızın odalarına giremezler ve onlara bakamazlar.
(Es-Sübül
yazarı hadisler arasında görülen çelişkinin başka şekil yorumlarla da
kaldırıldığını heyan etmiş ise de o yorumları buraya geçirmeye gerek
görmüyorum. Arzu edenler Avnü'I-Mabüd'a bakabilirler.)
2. Köle,
sahibesi olan kadınla kiUtbet akdini yapmadıkça ona bakabilir. Yani namahrem
sayılmaz. Fakat E b li Hanife' ye göre köle amlan akdi yapmamış iken de
sahibesi olan kadına bakamaz. Tamamen yabancı erkek hükmündedir. Nitekim
azadIamnca köle ayni kadınla evlenebilir."