DEVAM: 8- KÖLENİN MALI
VARKEN ONU AZADLAYANıN BABI
حدثنا
مُحَمَّد
بْنُ يَحْيَى.
ثنا سَعِيدُ بْنُ
مُحَمَّد
الجرمِيُّ.
ثنا
المُطَّلِبُ
بْنُ
زِيَادٍ،
عَنْ
إِسْحَاقَ
بْنِ إِبْرَاهِيمَ،
عَنْ جَدِّهِ
عُمَيْرٍ،
وَهُو
مَوْلَى
ابْنِ مَسْعُودٍ؛
أَنَّ عَبْدَ
اللهِ قَالَ
لَهُ:يَا
عُمَيْرُ!
إِنِّي
أَعْتَقْتُكَ
عِتْقاً هَنِيئاً.
إِنِّي
سَمِعْتُ
رَسُولَ الله
صلى الله عليه
وسلم يَقُولُ: ((أَيُّما
رَجُلٍ
أَعْتَقَ
غُلاماً، وَلَمْ
يُسَمِّ
مَالَهُ،
فَالْمَالُ
لَهُ)).
فأخْبَرَنِي
مَا مَالُكَ؟
حدّثَنَا
مُحَمَّد
بْنُ عَبْدِ
اللهِ بْنِ نُمَيْرٍ،
ثنا
المُطَّلِبُ
بْنُ زِيَادٍ
عَنْ
إِسْحَاقَ
بْنِ
إِبْرَاهِيمَ؛
قَالَ: قَالَ
عَبْدُ اللهِ
بْنُ
مَسْعُودٍ
لِجَدِّى.
فَذَكَرَ
نَحْوَهُ.
في الزوائد:
في إسناده
إسحاق ين إبراهيم
المسعوديّ،
قَالَ فيه
البخاريّ: لا
يتابع في رفع
حدينث. وقال
ابن عديّ: ليس
له إلا حديثان.
وقال مسلمة:
ثقة. وذكره
ابن حبان في
الثقات.وشيخه
عمير، ذكره
ابن حبان في
الثقات والمطلب
بْنُ زياد،
وثقه أحمد
وابن معين و
العجليّ وغيرهم.
وباقيهم ثقات.
İbn-i Mes'ûd'un
âzadlısı Umeyr (r.a.)'dan rivayet edildiğine göre Abdullah (îbn-i Mes'ûd)
kendisine: Yâ Umeyr! Şüphesiz ben: seni kolay bir azadlama ile âzadladın, ben
Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'i: «Herhangi bir adam bir köleyi
âzadlar da o (köle)'nin (elinde bulunan) malına değinmezse o mal o (köle)
nindir» buyururken işittim. Artık bana söyle, senin (elinde bulunan) malın ne
(kadar)dır.
Müellif bu
hadîsin kısmen değişik ikinci bir senedle de kendisine intikal ettiğini
belirtir.
Not: Zevaid'de
şöyle denilmiştir: Bunun senedinde İshak bin İbrahim el-Mes'udi vardır. Buhari
bunun hakkında: Bu ravinin hadisini merfu olarak rivayet etmesi hususunda başka
ravi tarafından teyid edilmez, demiştir. İbn-i Adiy de: Bunun yalnız iki adet
hadisi vardır, demiştir. Mesleme de onun sika olduğunu söylemiştir. İbn-i
Hibban da onu sika zatlar arasında anmıştır. Bu ravinin şeyhi Umeyr'i İbn-i
Hibban, sika zatlar arasında anmıştır. Senedde bulunan el-Muttalib bin Ziyad'ı
Ahmed, İbn-i Main, el-İcli ve başkaları sika saymışlardır. Senedin kalan
ravileri sika zatlardır.
AÇIKLAMA: Zevaid türünden olan bu hadis kölenin mülkiyet hakkına sahip olmadığına
delalet eder. Ve eumhurun görüşünü teyid eder. Çünkü kişi köleyi azadlarken
kölenin malına, yani onun elinde bulunan mala değinirse ve: Elinde bulunan mal
ne kadardır? şeklinde bunu dile getirirse mal efendiye ait olur. Ama kişi
kölenin elinde bulunan mala değinmez ve bunu dile getirmezse mal köleye kalır.
Hadis bunu ifade eder. Malın köleye kalması efendisinin bir ikram ve iyiliği mahiyetindedir.
Bu, köle için bir kolaylık ve müsamaha demektir. Nitekim İbn-i Mes'ud (r.a.)
buna işaret etmiş ve kölesini azadladıktan sonra işin bittiğini belirterek
bundan sonra onun elinde bulunan malın mikdannı sormuştur.
Bundan önceki
hadisin izahı bölümünde belirttiğim gibi Malik, Hasan-ı Basri ve İbrahim Nehai
bu ve benzeri hadislerin zahirini tutarak kölenin mülk edinme hakkına sahip
olduğunu savunmuşlardır.
Umeyr, İbn-i
Mes'ud (r.a.)'ın azadlı kölesi ve onun ravilerindendir. Ravileri ise oğlu İmran
ve torunu İshak bin İbrahim'dir. İbn-i Hibban, Umeyr'in sika olduğunu
söylemiştir.