DEVAM: 2- HACC'IN FARZ
KILlNMASI BABI
حدّثنا
يَعْقُوب
بْنُ
إِبْرَاهِيمَ
الدَّوْوَقِيُّ.
حدّثنا
يَزيِدُ بْنُ
إِبْرَاهِيمَ.
أَنْبَأَنَا
سُفْيَانُ
بْنُ
حُسَيْنٍ عَنِ
الزُّهْرِيِّ،
عَنْ أَبِي
سِنَانٍ،
عَنِ ابْنِ
عَبَّاسٍ؛
أَنَّ
الأَقْرَعَ بْنَ
حًابِسٍ
سَأَلَ
النَّبِيَّ
صلى الله عليه
وسلم فَقَالَ:
يَا رسُولَ
اللهِ!
الْحَجُّ فِي
كُلِّ
سَنَةٍ، أَوْ
مَرَّةً
وَاحِدَةً؟ قَالَ
((بَلْ
مَرَّةً
وَاحِدَةً.
فَمَنِ
اسْتَطَاعَ،
فَتَطَوَّعَ)).
(Abdullah) bin
Abbâs (r.a.)'dan; Şöyle demiştir: El-Akra bin Habis, Nebi (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem)'e: Yâ Resûlallah! Hac her yıl (mı) veya (hayatta) bir defa (mı
farzdır), diye sordu? Resûl-i Ekrem (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) (buna
cevaben): «Hac, her yıl değil, (hayatta) bir defa farzdır. Bundan sonra kim
(birden fazla hac) yapabilirse o (fazla hac) nafiledir» buyurdu.
AÇIKLAMA: Ali (r.a.)'ın hadisini Tirmizi de rivayet etmiştir. Hadiste geçen Al-i
İmran suresinin 97. ayeti hacc'ın farz olduğunu bildirir. Bu ayetin meal'i
şöyledir: "Ka'be (nin bulunduğu Mekke) yoluna gücü yeten insanların
Ka'be'yi hac (ziyaret) etmeleri Allah'ın onlar üzerinde vacib bir
hakkıdır,"
Bu ayet inince
sahabiler gücü yetenlerin her yıl mı, yoksa hayatta bir defa mı hac etmelerinin
farziyetinde tereddüd ettikleri için durumu Peygamber (s.a.v.)'e sormuşlar.
Peygamber (s.a.v.) soruyu cevapsız bırakınca soru sahibIeri tekrar sormuşlar.
Bunun üzerine Resül-i Ekrem (s.a.v.) hacc'ın bir defa ifasının farz olduğunu
beyan etmiş ve: ''Eğer ben evet deseydim gücü yetenlerin her yıl hac etmeleri
rarz olurdu'' buyurmuştur.
Tuhfe yazarı bu
hadisin şerhinde şöyleder: Bu hadis hacc'ın ömürde bir defa farz olduğuna
delalet eder. Nevevi, Hafız ve diğerlerinin dediği gibi bu hususta icma vardır.
Umre de, farz olduğunu söyleyenlere göre böyledir. Ancak hac ve Umre
ibadetlerini eda eden bir kimse daha sonra bunu yapmak için adakta bulunursa
adağı ifa etmesi farzdır. Peygamber (s.a.v.)'in: ''Eğer ben evet deseydim her
yıl hac etmek farz olurdu'' buyruğu, O'nun şer'i hükümleri koymaya yetkili
olduğuna delalet eder. Bu mesele hakkında bulunan ihtilaf Usül kitablarında
tafsilatlı olarak anlatılmıştır.
Sindi de bu
cümle ile ilgili olarak: Bu hadisin zahirine göre hacc'ın her yıl ifa
edilmesinin farz kılınması işi Peygamber (s.a.v.)'in takdirine bırakılmıştır.
Bu nedenle O, evet deseydi her yıl ifası farz olurdu. Bu yorum uzak değildir.
Çünkü Allah Teala'nın hac işini mutlak olarak farz kılması ve bunun hayatta bir
defa veya defalarca yapılmasını farz kılma yetkisini Peygamber (s.a.v.)'e
vermesi ve gerekli açıklamayı da O'na bırakması mümkündür, diye bilgi
vermiştir.
Hacc'ın hayatta
bir defa mı, her yıl mı ifa edilmesinin farz kılındığının Peygamber (s.a.v.)'e
sorulması ve gerekli cevabın verilmesi üzerine inen ve hadiste anılan M a i d e
süresinin 101. ayeti ile bunun arkasındaki ayetin meali şöyledir: "Ey iman
edenler! Öyle şeyleri sonnaymız ki, eğer size açıklanırsa sizi üzecektir ve
eğer siz Kur'an (ayetleri) indirildiği sırada sorarsanız onlar size açıklanır.
Allah sorduğunuz şeyleri affetmiştir. Allah bağışlayandır, Halim'dir. Sizden önce bir kavim onları sordu, sonra da
o sebebIe kafir oldu."
Bu ayetlerin
açıklaması ile ilgili bilgi için tefsir kitablarma müracaat edilmelidir.
Enes (r.a.)'ın
hadisi Zevaid türündendir. Bu hadis de farz ibadeti ihmal etmenin aza bı mucib
olduğuna delalet eder.
İbn-i Abbas
(r.a.)'ın hadisini Ebu Davud, Nesai, Ahmed, Beyhaki, Hakim ve Darekutni de
rivayet etmişlerdir. Bu hadis de birden fazla yapılan hacc'ın nafile olduğuna
ve ömürde bir defa hac etmenin gücü yetenlere farz olduğunu delalet eder.
Hacc'ın gücü
yetenlere farziyeti Kitab, Sünnet ve İcma ile sabittir. Bilindiği gibi hac
ibadeti İslam'ın rükünlerindendir. Hacc'ın meşrıliyetindeki hikmet Ka'be-i
Muazzama'yı yüceltmek, dünyanın uzak ve yakm ülkelerinde bulunan müslümanların
toplanıp tanışmalarını ve yardımlaşmalarını sağlamak ve kıyamet gününde
Allah'ın huzuruna tüm insanların toplanması halini hatırlatmaktır. Hacc'ın
meşruiyetinde maddi, manevi, sosyal, kültürel ve ekonomik bir çok yararlar
bulunduğu gibi müslümanlar arasmda bulunması gerekli birlik, beraberlik,
yardımlaşma, dayanışma ve sevişme bağlarını da kuvvetlendirir.
Hacc'ın ne
zaman farz olduğuna dair rivayetleri bundan önceki bAbm hadislerinin izahı bölümünde
açıkladım.