64- AKABE CEMRESİNE
NEREDEN TAŞ ATILıR, BABI
حدّثنا
عَلِيُّ بْنُ
مُحَمَّدٍ.
حدّثنا وَكِيعٌ
عَنِ
الْمَسْعُودِيِّ،
عَنْ جَامِعِ بْنِ
شَدَّادٍ،
عَنْ عَبْدِ
الرَّحْمنِ
بْنِ
يَزِيدَ؛
قَالَ: لَمَّا
أَتَى عَبْدُ
اللهِ بْنُ
مَسْعُودٍ
جَمْرَةَ الْعَقَبَةِ،
اسْتَبْطَنَ
الْوَادِيَ،
وَاسْتَقْبَلَ
الْكَعْبَةَ.
وَجَعَلَ
الْجَمْرَةَ
عَلَى
حَاجِبهِ
الأَيْمَنِ.
ثُمَّ رَمَى
بِسَبْعِ
حَصَيَاتٍ.
يُكَبِّرُ
مَعَ كُلِّ
حَصَاةٍ.
ثُمَّ قَالَ
((مِنْ
ههُنَا،
وَالَّذِي
لاَإِلهَ
غَيْرُهُ!
رَمَى
الَّذِي
أُنْزِلَتْ عَلَيْهِ
سُورَةُ
الْبَقَرَةِ.
Abdurrahman bin
Yezid (r.a.)'den; şöyle demiştir: Abdullah bin Mes'ud (r.a.) Akabe cemresinin
yanına vardığı zaman derenin ortasına geçip yüzünü Ka'be'ye çevirdi ve cemreyi
sağ kaşının hizasına aldıktan sonra yedi tane çakıl attı ve her çakılla beraber
tekbir alıyordu. Sonta şöyle dedi: Kendisinden başka ilah olmayan'a yemin
ederim ki, üzerine Bakara suresi indirilen (Nebi s.a.v.) çakılları şu
(durduğum) yerde attı.
AÇIKLAMA: Bu hadisi TirmizI de rivayet etmiş, Buhari. Müslim, Ebu Davud ile Ahmed
de bunun birer benzerini rivayet etmişlerdir. İbn-i Mes'ud (r.a.)'ın yemin
etmesi sebebi Buhari ve Müslim'in rivayetinde belirtilmiştir. Oralardaki
rivayetlere göre ravi Abdurrahman bin Yezid, İbn-i Mes'üd (r.a.) 'a: Ya Eba
Abdirrahman! Halk Akabe cemresine yukansından taş atıyorlar, dedim (Yani
halbuki sen aşağısından attın). Bunun üzerine İbn-i Mes'üd: Kendisinden başka
(hak) ilah olmayana (Allaha) yemin ederim ki üzerine Bakara süresi indirilen
(Resulullah) in durduğu yer şu (durup da taş attığım) yerdir, diye cevab verdi,
demiştir.
Müellifimizin
rivayeti ile Tirmizi'nin rivayetine göre İbn-i Mes'ud (r.a.) Akabe cemresine
taş atarken kıble'ye doğru durmuştur. Buhari, Müslim ve Ebu Davud'un rivayetlerine
göre ise İbn-i Mes'üd, Ka'be'yi soluna ve Mina'yı sağ koluna almıştır.
Tuhfe'de beyan
edildiğine göre el-Hafız: Sıhhatli olan rivayet Buhari'ninlddir. Tirmizi'nin
rivayeti şazdır. Senedinde el-Mes'ud i (isimli> ravi bulunur. Bu ravi'nin
hafı,
zası son
zamanlarında kanştı, der.
Müellifimizin
rivayet ettiği senedde ayni ravi mevcuttur.
Hanefiler,
Malik, Şafiiler, Ahmed ve Cumlıür Buhari ile Müslim'in rivayetlerine göre
hükmederek: Akabe cemresine taş atarken Ka'be-i Muazzama'yı sol kola, Mina'yı
sağ kola almak sünnet olanıdır, demişlerdir.
Anılan cemre'ye
taş atarken, bir kavle göre kıbleye doğru durmak, diğerbir kavle göre kıble'ye
sırt çevirmek sünpettir. Ancak bu iki görüş zayıf sayılmıştır.
İbn-i Mes'üd
(r.a.)'ın Bakara süresini söz konusu etmesinin hikmeti ise hacile ilgili
hükümlerin çoğunun bu sürede bulunmasıdır.
HADlSİN FIKIH
HÜKÜMLERİ
1. Akabe
cemresine taş atarken derenin ortasında durmak müstehabtır. Şu anda dere durumu
kalmamıştır. Cemrenin çevresi tesviye edilmiş vaziyettedir. Derenin cemrenin
güney doğusunda olduğu kanaati bu hadisten sezilebilir. Anılan derenin cemrenin
hem güney, hem de dOğu tarafında bulunmuş olması ihtimali de vardır. Çünkü taş
atarken Ka'be'yi sola ve Mina'yı sağa almak müstehabtır, diyenler derenin
ortasından taş atmanın müstehablığını da söylerler. Şu halde dere cemrenin
güney tarafına kadar uzanırdı.
Derenin
ortasında durup taşlamanın müstehablığına hükmeden alimler: Salim bin Abdillah,
Sevri, Şafii. Ahmed ve İshak'tır. Bunlara göre taşlan cemrenin yukarısından
atmak mekruhtur. Tirmizi: İlim ehlinin uygulaması böyledir. 'berenin ortasından
taş atmanın mümkün olmaması halinde nereden mümkünse oradan atmaya bazı alimler
ruhsat vermişlerdir, der. Hanefiler ile İbn-i Battal'a göre nereden mümkünse
oradan atmakta bir kerahet yoktur.
2. Akabe
cemresine yedi adet çakıl atmak vacibtir. Bayramın birinci gününü takip eden
günlerde gerek ,Akabe cemresine ve gerekse diğer cemrelere de yedişer aded taş
atmak vacibtir. Hanefi, Şafii ve Maliki mezhebIeriile Cumhur'un görüşü budur.
Ahmed . den de böyle bir rivayet vardır. Fakat meşhur kavline göre taş
sayısının yediden az olmaması evladır. Bir iki taş eksik olsa bile bir sakınca
yoktur.
3. Taşları
birer birer atmak vacibtir. Bu hüküm hadisin: "Her çakılla beraber tekbir
alıyordu" mealindeki cümleden çıkar. Şu halqe bir kimse yedi taşı bir
defada atarsa bunların hepsi bir taş yerine geçer. Malik. Şafii. Ahmed ve
el-Muhit'ın yazarının beyanına göre Ebu Hanife böyle hükmetmişlerdir. Hanefi
fıkıh kitabIanndan et-Tavdih yazarının anlattığına göre ise bu, yedi taş.
yerine geçer. Ata da böyle hükmetmiştir. Fakat böyle bir şey Resül-i Ekrem
(s.a.v.)'den rivayet edilmemiştir. O, her taşı ayrı ayrı atmış ve: Hac ile umre
menasikini benden alınız. buyurmuştur.
4. Her taşı
atarken tekbir almak müstehabtır. Alimler bu hususta ittifak halindedir. Tekbir
şöyle alınır: "Allah'ın adıyla (taşlarımı atıyorum). Allah her şeyden
büyüktür. Şeytan'ı ve hizbini kahrediyorum, tahkir ediyorum." Tekbir
alırken "Allahım! Benim haccımı makbul. çalışmamı hayırlı ve günahımı
bağışlanmış eyle" mealindeki duayı eklemek de müstehabtır.
El-Hafız:
Şeytan'ı taşlarken tekbir almayan kimseye herhangi bir cezanın söz konusu
olmadığı yolunda alimler ittifak halindedir. Ancak Sevri: Tekbir almayan kimse
sadaka verir ve bunu kurban ile onarmak bana daha sevimlidir, demiştir, der.