DEVAM: 71- (HAC VE
UMRE'DE) SAÇ TIRAŞI BABI
حدّثنا
مُحَمَّدُ
بْنُ عَبْدِ
اللهِ بْنِ نُمَيْرٍ.
حدّثنا
يُونَسُ بْنُ
بُكَيْرٍ. حدّثنا
ابْنُ
إِسْحَاقَ.
حَدَّثَنَا
ابْنُ أَبِي
نَجِيحٍ عَنْ
مُجَاهِدٍ،
عَنِ ابْنِ
عَبَّاسٍ؛
قَالَ: قِيلَ:
يَا رَسُولَ
الله! لِمَ
ظَاهَرْتَ
لِلْمُحَلِّقِينَ
ثَلاَثاً،
وَالْمُقَصِّرِينَ
وَاحِدَةً؟ قَالَ
((إِنَّهُمْ
لَمْ
يَشُكُّوا)).
İbn-i Abbas (r.a.)'dan
rivayet edildiğine göre: Ya Resulallah! Niçin
saçlarını traş edenlere üç defa ve saçlarını
kısaltanlara bir defa dua etmekle saçlarını traş
edenlere müzahir oldun, destek oldun diye (hikmeti) soruldu. Resul-i Ekrem (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
«Saçlarını traş edenler (saç traşı
konusunda Resulullah'a uymanın daha iyi olduğunda)
şüphe edercesine kat'iyyen davranmadılar.»
AÇIKLAMA: Bu babın
ilk hadisini Buhari ve Ahmed
de rivayet etmişlerdir. İkinci hadis Nesai hariç Kütüb-i Sitte sahibIeri, Maiik ve Beyhaki de rivayet
etmişlerdir. İbn-i Abbas (r.a.)'ın
hadisine dair Zevaid notu bulunmamakla beraber Kütüb-i Sitte'nin kalanlarında
rastlayamadım. Tuhfe ve Tekmile yazarları bunun İbn-i Mace tarafından rivayet
edildiğini beyan la yetinmektedir. Bu itibarla bunun ZevcUd
nevinden olması muhtemeldir.
Müellifimizin bu
hadislerine göre Resulullah (s.a.v.). saçlarını tıraş
edenlere üç kez dua etmiş ve dördüncü defasında saçlarını kısaltanlara da dua
eylemiştir. Fakat son hadisin zahirine göre saçlarını tıraş edenlere üç defa,
saçlarını kısaltanlara da bir defa dua etmiştir. Bazı rivayetlere göre ise
Resul-i Ekrem (s.a.v.) saçlarını tıraş edenlere iki defa dua etmiş ve üçüncü
defada bunlarla beraber saçlarını kısaltanlara da dua etmiştir. Rivayetler
arasında görülen zahiri ihtiların giderilmesi noktasınd.a
Tekmile yazarı: Olayın müteaddid olması ihtimali
vardır, demektedir.
Hadiste anılan dua
olayı Hudeybiye umresi esnasında ve Veda haccı
sırasında vuku bulmuştur. Tekmile yazarının beyanın da belirtildiği gibi anılan
duanın mezkür iki seferde buyurulduğu,
rivayet olunan hadislerden anlaşılmaktadır. Ancak bu duanın sebebi değişiktir.
Tekmile yazarı bu sebebIeri şöyle açıklamaktadır: Hudeybiye umresinde sahabilerin
bir kısmı Mekke müşriklerinin engellemesine rağmen kendilerini bu mukaddes
beldeye girmeye güçlü gördükleri için Mekke'ye girmeden geri dönmeleri yolunda
yapılan andlaşma onları çok üzmüştü. Bilindiği gibi Resül-i Ekrem (s.a.v.) ile Mekke müşrikleri arasında Hudeybiye'de yapılan andlaşmaya
göre müslümanlar o yıl Mekke'ye girmeden Medine-i Münevvere'ye dönecekler ve ancak ertesi yıl Mekke'ye umre
ibadeti için girebileceklerdi. İşte akdedilen bu karar gereğince Resül-i Ekrem (s.a.v.), Hudeybiye'de
kurbanını kesip, mübarek saçlarını tıraş etmek süretiyle
umre ihramından çıktı ve sahabilerin de ayni şeyi
yapmalarını istedi. Sahabilerin bir kısmı
üzüntülerinden dolayı ilk anlarda ihramdan çıkmak istememişlerdi. Bunun üzerine
önce Resül-i Ekrem (s.a.v.) anlattığım şekilde
ihramdan çıktı. Sahabiler de O'na bakarak ihramdan
çıkmak üzere tıraş oldular. Artık bazıları saçlarını tamamen tıraş ettiler. Bir
kısmı da kısalttılar. Resül-i Ekrem (s.a.v.),
saçlarının tamamını tıraş ettiği için, O'na uymak niyetiyle saçını tamamen
tıraş eden sahabiler, saçlarını kısaltanlara nazaran
daha hızlı ve tam biçimde O'na uymuş sayıldılar. İşte sahabilerin
bir kısmının ihramdan çıkmak husüsunda duraklaması Resül-i Ekrem (s.a.v.)'ın anılan
duasını buyurmasına vesiIe olmuştur.
Veda haccında bu
duanın tekrarlanması sebebine gelince, İbn-i EsIr. en-Nihaye'de
şöyle der: Resülullah (s.a.v.)'in beraberinde Veda
haccına gidenle'rin çoğunun beraberinde kurbanlık
yoktu. Mekke'ye kurbanlık götürmek durumunda olmayanların haclarını umre'ye
çevirmeleri ve umre menasikini bitirip saçlarını
tıraş ederek ihramdan çıkma'arı yolunda Resül-i Ekrem (s.a.v.) tarafından er:ıir verilince ve bu emirden dışarı çıkmak da mümkün
olmayınca bu durumda olanların ekserisi saçlarını kısalttılar. Bu, saç
tıraşından onlara daha hafif geldi. Bir kısmı da saçlarını tıraş ettiler. Resül-i Ekrem (s.a.v.) saçlarını tıraş edenlerin
hareketini, diğerlerinkine tercih ederek anılan duayı buyurdu.
HADİSLERİN FIKIH YÖNÜ
1. Rahmet dileme:ıt ölülere mahsus değildir.
Diriler için de rahmet duasında bulunmak meşnidur.
2. İhramdan çıkmak
için saçları kısaltmak, saçları tıraş etmek yerine geçer. Alimler
bu hususta ittifak halindedir.
3. Saçları tamamen tıraş
etmek, kısaltmaktan efdaldır. Çünkü Resul-i Ekrem (Aleyhi's--salatü ve's-selam) saçlarını tıraş edenlere defalarca dua
etmiştir.
4. Saçları tıraş etmek
veya kısaltmak hac ve umre'nin menasikinden
(ibadetinden) dir. Hanefiler, Malik ve zahir olan Ahmed'in görüşüne göre saçları tıraş etmek veya kısaltmak vacibdir. Terkedilmesi halinde
kurban kesmekle onarılır. Şafiiler'in en sahih görÜşlerine göre ise rükündür. Yapılmaması halinde hac
bozulmuş olur. Bu eksiğin kurban kesmekle giderilmesi mümkün değildir.