DEVAM: 19- İHRAMDA OLAN
KİMSENİN GİYEBİLECEĞİ ELBİSE BABl
حدّثنا
أَبُو
مُصْعَبٍ.
حدّثنا
مَالِكُ بْنُ
أَنَسٍ عَنْ
نَافِعٍ،
عَنْ عَبْدِ
اللهِ بْنِ
دِينَارٍ،
عَنْ عَبْدِ
اللهِ بْنِ
عُمَرَ؛
أَنَّهُ نَهَى
رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم أَنْ
يَلْبَسَ
الْمُحْرمُ
ثَوْباً
مَصْبُوغاً
بِوَرْسٍ
أَوْ
زَعْفَرَانٍ.
Abdullah bin Ömer
(r.a.)'dan; Şöyle demiştir: Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) ihramda
olan kimsenin vers veya za'feran (bitkisi) ile boyanmış bir elbiseyi giymesini
yasaklamıştır.
AÇIKLAMA: ibn-i Ömer (r.a.)'ın ilk hadisini Buhari, Müslim. Ebü Davüd, Nesai,
Şafii. Darekutn i ve Beyhaki de rivayet etmişlerdir. Bazı rivayetlerde ifade
veya cümle değişikliği var ise de bunlar çıkarılan hükümler bakımından
değişiklik meydana getirmediği için bu durumları belirtmeye gerek görmüyorum.
İbn-i Ömer
(r.a.)'ın ikinci hadisini Müslim de rivayet etmiştir.
Hadislerden
çıkarılan hükümleri beyan etmeden önce bazı kelimeleri açıklayayım:
Kumus: Kamis'in
çoğuludur, gömlekler manasınadır. Amaim: imame'nin çoğuludur, sarıklar
manasınadır.
Seravilat:
Seravil'in çoğuludur, donlar manasınadır.
Beranis:
Burnus'un çoğuludur. Burnus, başı bedeninden olan ve ona bitişik elbise
manasınadır. Kavuk manasına da gelir. Burada başı örten şey manasında
kullanılmıştır.
Hıfaf: Huff'un
çoğuludur, mestler manasınadır. Bilindiği gibi mest, ayağı topuk kemiklerinin
yukarısına kadar örter.
Na'leyn:
Ayakların topuk kemiklerinin aşağısını kısmen örten papuç, tokyo, terlik gibi
bazı ayakkabı çeşitlerine denilir.
Ka'beyn: Topuk
kemikleri manasınadır. Muhammed bin el-Hasan bu kelimenin burada ayakkabı
bağcıklarının hizasında kalan tarak kemiği manasında kullanıldığı yorumunu
savunmuş ve bu kelimenin Arap dilinde bu manaya geldiğini söylemiştir.
Za'feranı
safran bitkisidir, boya işinde kullanılır.
Vers: Susam
bitkisine benzeyen, san ve güzel kokulu bir bitki çeşitidir. Boya işinde
kullanılır. Yemen tarafının en güzel kokulanndan sayılır. Za'feran veya vers
bitkisiyle boyanan elbise güzel kokulu olduğu için kullanılması ihramlı kimseye
yasaklanmıştır.
Muhrim: İhramda
olan kimse demektir. İhram, hac için veya umre için yahut her ikisi için de
olabilir. Bu bab ta rivayet edilen hadisler ihramda olan kimsenin giyemeyeceği
elbiseleri beyan etmiştir.
İhramlı
kimsenin ne gibi elbise giyebileceğini soran zatın ismine dair bir bilgi
edinilemediği, Tekmile sahibi tarafından belirtilmiştir. Bu sorunun ihrama
girilmeden önce ve Mescid-i Nebevi'de sorulduğu, Nesai ile Beyhaki'nin
rivayetlerinde belirtilmiştir.
Hadisteanılan
elbiseleri ve benzeri elbiseleri giymek erkekler için yasaktır. Bu hüküm onlara
mahsustur. Kadınlar, ihramda iken anılan elbiseleri giyebilirler. Bu hususta icma
vardır. Ancak kadın ihramda iken yüzünü örtemez. Nitekim Buhari, Ebu Davud,
Nesai ve diğer bazı hadisçilerin rivayetlerinde bu hadiste şu ilave vardır:
"ve ihramda olan kadın yüzünü örtemez ve eldivenler giyemez."
Za'feran veya
vers bitkisiyle boyanmış veya kokulanmış elbiseyi giyme yasağı ise kadınlara da
şümullüdür. Bu yasaklama ile ilgili cümlede geçen "Mess" ifadesi
temas ve iyice dokunma manasınadır. Yani bir elbiseye za'feran veya vers
bitkisi iyice dokunmuş ise böyle bir elbiseyi giymek ihramlı erkek veya kadın
için yasal<tır. Anılan bitkilerin iyice dokunması ve teması, boyama şeklinde
olabildiği gibi kokulama şeklinde de olabilir. Bu itibarla bazı ilim adamları
bu ifadeyi boyanma manasına, diğer bir kısmı kokulanma manasına yorumlamışlardır.
Biz bu duruma parantez içi ifade ile işaret etmek istedik.
İhramlı erkek
ve l{adın için güzel koku kullanmanın yasakhğı malumdur. Bu iki bitki ile
boyanmış elbiselerden güzel koku duyulduğu için bunların giyilmesi
yasaklanmıştır.
HADİsLERDEN
ÇıKARıLAN HÜKÜMLER
1. Erkek
ihramda iken gömlek, don, ceket, pantolon ve benzeri elbise giyemez. Bedenin
tamamını veya bir kısmmı örten hiç bir elbiseyi adet ve usulüne uygun olarak
giyemez. Eldivenler de elbiseler gibidir. Tekmile yazarının beyanına göre bu
hüküm hususunda icma vardır. İhrftma girecel< veya ihramda olan bir kimse
şayet gömlek, entari veya dondan başka bir şey bulamazsa ve bunlarla avret
mahallini örtmeye mecbur kalırsa bunları bölerek birisini beline sarınak
suretiyle peştemal gibi belden aşağısına örter. Diğer bir parçayı da omuzlarına
atar.
2. İhramda olan
erkek başını sank, kasket, takke veya herhangi bir şeyle örtemez. Hatta Üdet
olmayan bir biçimde bile örtemez. Mesela başında bir bohça taşıması caiz
değildir. Fakat elini başına koyması, güneşten veya yagmurdan korunmak
maksadıyla şemsiye kullanması veya başını suyun içine sokması caizdir. Çünkü bu
hareketler örf ve adete göre başı örtmek nevinden sayılmaz.
3. Ayağa mest
geçirmek, çorap, çizme ve tQPuklara kadar ayagı örten başka isimli herhangi bir
ayakl<abı nevini giymek ihramda olan erkek için haramdır. Ayagın tamamını
örtmeyen ayakkabıyı giymek ise caizdir. Mesela, tokyo ve hacılarımızın
giydilderi çeşitli terlikler giyilebilir. Giyilecek ayal<kabı topul<
kemiklerini örterse, bazı alimlere göre ayakkabı bağcıklarının hizasına gelen
tarak kemiğini örterse giyilmemesi gerekir.
Şafiiler ile
Hanbeliler'e göre ihramlı erkeğin yüzünü örtmesi haram değildir. Keza ihramlı
kadının yabancı erkeklerden saklanmak niyetiyle elini ve yüzünü örtmesi Hanefiler
ile Şafiiler'e göre caizdir. Ancak yüze çekilen örtünün yüze dokunmaması, yüz
ile bu örtü arasında bir aralığın bulunması şarttır. Hanbeliler'e göre kadının
yüzünü ihtiyaç halinde örtmesi caizdir. Mesela yakınından yabancı erkekler
geçtiği zaman yüzünü örtebilir ve bu gibi hallerde yüzünü örttüğü zaman örtünün
onun yüzüne dokunmasında bir sakınca yoktur. Malikiler'e göre kadın ilgi çekici
derecede güzelolursa veya yabancı erkeğin ona baktığı muhakkak bilinirse kadın
bu maksatla yüzünü ve ellerini örtebilir. Ancak örtü için de bir takım şartlar
var. Bu konuda ayrıntılı bilgi için fıkıh kitablarına müracaat edilmelidir.
4. İhramlı
erkek ve kadının elbisesine veya bedenine güzel koku sürmesi haramdır. Vers
veya za'feran bitkisiyle boyanmış bir elbiseyi giymeleride haramdır. Hadisin
zahirine göre bu nevi elbisede kokunun eseri kalmamış olsa bile hüküm aynidir.
Malik böyle hükmetmiştir. Şafii: O elbiseye su serpildiği veya ıslandığı zaman
güzel kokusu duyulacak derecede ise giyilemez, kullanılamaz, aksi takdirde
kullanılabilir, demiştir.
Hanefiler'e
göre bu nevi elbise güzel koku yayamayacak biçimde yıkanmış ise ihramIı kadının
bunu giymesinde bir salunca yoktur. İhramlı erkek de giymemek şartıyla
kullanabilir. Bu görüş, Nahai, Sevri, İshak, Ahmed ve Ebu Sevr'den de
nakledilmiştir. Kullanılıp kullanılmamasının dönüm noktası, ondaki kokunun
gidip gitmemesidir. Elbisenin rengi solmuş olsa bile kokusu duyuluyor ise
kullanılması yasaktır.
5. İhramlı
erkek yukarıda durumu anlatılan ayakkabı bulamadığı zaman mest giyebilir. Ancak
bunu ayak topukları kemiklerinin aşağısına kadar kesmesi şarttır. Yani mest
giydiği zaman aşık kemikleri tamamen dışarda ve açık olacak. Bu nedenle mestin
üst kısmını kesip atması gerekir. Hanefi i el-, Şafii, Malik ve Cumhur böyle
demişlerdir.
Ata ve
meşhurkavlinı:ı göre Ahmed: İhramlı erkek zarüret halinde mest giyebilir ve
giydiği zaman bunun topuk kemiklerinin aşağısına kadar olan kısmını kesmesine
de gerek yoktur. Fidye vermesi de söz konusu değildir. İkrime ve Ali (r.a.)'den
de bu görüş rivayet olunmuştur. Bu grubun delili İbn-i Abbas (r.a.)'ın 2931
nolu hadisidir. Ahmed ve Ata o hadisi delil gösterdikleri gibi: Mestin üst
kısmını kesmek bir malı telef etmektir. Bir malı bozup telef etmek ise Allah
katında sevimli bir şey değildir, derler.
Hattabi, Ahmed
'e cevaben: Anılan. vasıfta ayakkabı bulamayan kimsenin giyeceği mestin yukarı
kısmını kesmesi bir malı kasden telef etmek yasağının şümülüne girmez. Çünkü
bir maslahat ve yarar uğruna yapılan mali zararlar malı telef etmek sayılamaz.
Şer-i Şerif'in emrine mutlak itaat ve uymak durumu vardır, der.
Cumhur, İbn-i
Abbas'ın bu babtan sonraki babta rivayet edilen 2931. hadisine şöyle cevab
verir: İbn-i Abbas'ın hadisi mutlaktır. İbn-i Ömer (r.a.)'ın hadisi ise mesti
giyebilmek için topuk kemiklerinin aşağısına kadar olan kısmı kesmek kaydı ile
kayıtlanmıştır. Kayıtsız olan İbn-i Abbas'm hadisi kayıtlı olan İbn-i Ömer'in
hadisi gibi ve ona uygun biçimde yorumlanır. Ayrıca Nesai'nin rivayetinde İbn-i
Abbas'm hadisinde de; "ve mestleri topuk kemiklerinin aşağısına kadar
kessin" kaydı mevcuttur.