|
AHZAB 28 / 29 |
يَا
أَيُّهَا
النَّبِيُّ
قُل
لِّأَزْوَاجِكَ
إِن
كُنتُنَّ
تُرِدْنَ الْحَيَاةَ
الدُّنْيَا
وَزِينَتَهَا
فَتَعَالَيْنَ
أُمَتِّعْكُنَّ
وَأُسَرِّحْكُنَّ سَرَاحاً
جَمِيلاً {28} وَإِن
كُنتُنَّ
تُرِدْنَ
اللَّهَ وَرَسُولَهُ
وَالدَّارَ الْآخِرَةَ
فَإِنَّ
اللَّهَ
أَعَدَّ
لِلْمُحْسِنَاتِ
مِنكُنَّ
أَجْراً
عَظِيماً {29} |
28. Ey
Peygamber! Zevcelerine De ki: "Eğer dünya hayatını ve onun zinetini
istiyorsanız gelin size bağışta bulunayım ve sizi güzellikle salıvereyim.
29.
"Yok eğer Allah'ı, Resulünü ve ahiret yurdunu istiyorsanız, muhakkak Allah
içinizden güzel davrananlara büyük bir mükafat hazırlamıştır."
Bu buyruğa dair
açıklamalarımızı sekiz başlık halinde sunacağız:
1- Peygamber (s.a.v.)'in Hanımlarının
Tercih Yapmakta Serbest Bırakılmaları:
2- Peygamber (s.a.v.)'in Hanımları:
3- Muallak (Şarta Bağlı) Talak ve
Muhayyer Bırakmak:
4- Peygamber'in Hanımları Ondan
Boşanmayı Tercih Etselerdi ... :
5- Peygamber (s.a.v.)'ın Hanımlarını
Muhayyer Bırakması:
6- Muhayyer (Tercih Yapmakta Serbest)
Bırakılan Kadın Kocasının Nikahı Altında Kalmayı Tercih Ederse:
7- Mülkiyeti Vermek (Temlik) ve Serbest
Bırakmak (Muhayyerlik Vermek):
8- Kadın Muhayyerlik Hakkına Ne Zaman
Sahib Olur?
1- Peygamber
(s.a.v.)'in Hanımlarının Tercih Yapmakta Serbest Bırakılmaları:
"Ey Peygamber!
Zevcelerine de ki" buyruğu ile ilgili olarak ilim adamlarımız şöyle
demişlerdir: Bu ayet-i kerime, daha önceden geçmiş bulunan Peygamber (s.a.v.)'a
eziyet vermenin yasaklanışı ile bağlantılıdır. Peygamber (s.a.v.), bazı
hanımları tarafından rahatsız edilmişti. Dünya malından ondan bir şeyler
istedikleri söylendiği gibi, kendilerine daha çok harcamalarda bulunmasını
istemişlerdi diye de açıklanmıştır. Birinin diğerini kıskanması suretiyle ona
eziyet verdikleri de söylenmiştir. Denildiğine göre; Peygamber (s.a.v.) bu
ayeti onlara okuyup onları dünya ile ahiretten istediklerini seçmekte serbest
bırakması emrolunmuştur.
Şafii -Allah'ın rahmeti
üzerine olsun- dedi ki: Bir kimsenin bir hanımı varsa onu istediğini seçmekte
serbest bırakmak yükümlülüğü yoktur. Peygamber (s.a.v.) hanımlarını
istediklerini seçmekte serbest bırakmakla emrolundu, onlar da kendisini
seçtiler.
Bunların özeti şudur:
Yüce Allah, Peygamber (s.a.v.)'ı, hükümdar bir peygamber olup dünya
hazinelerinin anahtarlarının kendisine sunulması ile yoksul bir peygamber olmak
arasında dilediğini seçmekte serbest bırakmıştı. Bu hususta Cebrail (a.s)'a
danışmış, o da ona yoksulluğu tercih etmesini tavsiye edince, onu seçmişti. İki
konumun daha yükseği olan bu konumu seçince Yüce Allah hanımlarını da seçimde
serbest bırakmasını emretti. Çünkü aralarında onunla beraber zorluğa
katlanmaktan hoşlanmayanları bulunabilirdi. Bu suretle ondan uzak kalmış olacaktı.
Bir diğer açıklamaya
göre, seçimde serbest bırakılmalarını gerektiren sebep şudur: Hanımlarından
birisi ondan kendisine altından bir bilezik yaptırmasını istemişti. O da
gümüşten bir bilezik yaptırıp bunu altın ile kaplatmış -zaferan ile kaplattığı
da söylenmişti- fakat hanımı altından olmasında diretmiş, başkasını kabul
etmemişti. Bunun üzerine bu şekilde tercihte serbest bırakan bu ayet-i kerime
nazil olunca, onları istediklerini seçmekte serbest bıraktı, onlar da: Allah'ı
ve Rasülünü seçtik, demişlerdi.
Denildiğine göre,
onlardan bir tanesi de ayrılmayı seçmişti. Doğrusunu en iyi bilen Allah'tır.
Lafız Müslim'in olmak
üzere Buhari ile Müslim, Cabir b. Abdullah'tan şöyle dediğini rivayet
etmektedirler: Ebu Bekir gelip Resulullah'ın huzuruna girmek üzere izin istedi.
İnsanların kapısında oturmakta olduklarını ve aralarından kimseye izin
verilmediğini gördü. (Cabir) dedi ki: Ebu Bekir'e (girmek üzere) izin verdi, o
da huzuruna girdi. Daha sonra Ömer geldi, o da girmek üzere izin istedi, ona da
izin verildi. Peygamber (s.a.v.)'ın, etrafında hanımları bulunduğu halde öfkeli
olmakla birlikte susmakta olduğunu gördü. (Cabir) dedi ki: Ömer: Allah'a yemin
olsun ki Resulullah (s.a.v.)'ı güldürecek bir şey söyleyeceğim, dedi ve: Ey
Allah'ın Resulü dedi. Bir görsen, Harice'nin kızı (kendi hanımını kasdediyor)
benden masraf istedi. Ben de kalktım, onun boynunu kırdım. Resulullah (s.a.v.)
güldü ve şöyle dedi: "İşte bu kadınlar da gördüğün gibi etrafımda
bulunuyorlar ve benden nafaka istiyorlar." Ebu Bekir, Aişe (r.anha)'a
kalktı ve onun boynunu büktü. Ömer de kalkıp Hafsa (r.anha)'ın boynunu büktü.
Her ikisi de bu arada şöyle diyordu: Resulullah (s.a.v.)'dan yanında olmayan
şeyleri istiyorsunuz ha! Şöyle dediler: Allah'a yemin ederim. Bir daha
ebediyyen yanında olmayan şeyleri Rasulullah'tan istemeyeceğiz. Daha sonra
onlardan bir ay yahut yirmidokuz gün uzak kaldı. Sonra da şu; "Ey
Peygamber! Zevcelerine de ki ... Allah içinizden güzel davrananlara büyük ecir
hazırlamıştır" ayetini indirdi. (Cabir) dedi ki: Önce Aişe'den başlayarak
ona: "Ey Aişe, dedi. Ben sana annen ve babanla danışmadıkça cevab vermekte
acele etmeni istemediğin bir hususu arzetmek istiyorum." Aişe: O nedir? Ey
Allah'ın Resulü, deyince, ona bu ayet-i kerimeyi okudu. Dedi ki: Ey Allah'ın
Resulü, senin hakkında mı annem babamla danışacakmışım? Ben Allah'ı, Resulünü
ve ahiret yurdunu tercih ediyorum ve senden söylediğimi hanımlarından
hiçbirisine bildirmemeni de istiyorum. Şöyle buyurdu: "Onlardan herhangi
bir kimse bana soracak olursa, mutlaka haber vereceğim. Çünkü şüphesiz Allah
beni ne zora koşmuş, ne de başkasını zora koşan olarak göndermiştir. Beni
öğretici ve kolaylaştırıcı olarak göndermiştir. "
Tirmizi de Aişe
(r.anha)'dan şöyle dediğini rivayet etmektedir: Resulullah (s.a.v.) hanımlarını
istediklerini seçmekte serbest bırakmakla emrolundu. O da benden başladı ve:
"Ey Aişe, dedi. Ben sana bir husustan sözedeceğim. Annen, babanla
danışmadan bu hususta acele etmemekten dolayı senin için sorumluluk yoktur ..
" Aişe dedi ki: O zatenannemin ve babamın bana ondan ayrılmayı
emretmeyeceklerini biliyordu. (Aişe devamla) dedi ki: Sonra şöyle dedi:
Şüphesiz Yüce Allah buyuruyor ki: "Ey Peygamber! Zevcelerine de ki:
Eğer dünya hayatını ve
onun ziynetini istiyorsanız, gelin size bağışta bulunayını ve sizi güzellikle
salıvereyim ... Allah içinizden güzel davrananlara büyük bir mükafat
hazırlamıştır." Ben: Bu hususta mı annemle, babamla istişare edeceğim
dedim. Şüphesiz ki ben Allah'ı, Resulünü ve ahiret yurdunu istiyorum. Peygamber
(s.a.v.)'ın diğer hanımları da benim yaptığım gibi yaptı. Tirmizi dedi ki: Bu
hasen, sahih bir hadistir.
İlim adamları dedi ki:
Peygamber (s.a.v.)'ın, Aişe (r.anha)'ya anne babasıyla danışmasını emretmesi,
onu sevmesinden dolayı idi. Gençliğinin aşırı etkisi, kendisinden ayrılmayı
tercih etme noktasına iteceğinden korkuyor, bununla birlikte anne ve babasının
kendisinden ayrılması doğrultusunda ona bir telkinde bulunmayacaklarını
biliyordu.
2- Peygamber
(s.a.v.)'in Hanımları:
"Ey Peygamber!
Zevcelerine de ki ... " buyruğu dolayısıyla Peygamber Efendimiz'in
hanımları ile ilgili bilgi verelim:
Peygamber (s.a.v.)'ın
pekçok eşi vardı. Bunların kimisi ile gerdeğe girmiş, kimisi ile nikah akdi
yapmış olmakla birlikte gerdeğe girmemiş, kimisine talib olmuş fakat onunla
nikah akdi yapmamıştı.
1. Peygamber
Efendimiz'in ilk hanımı Huveylid kızı Hadice'dir. Huveylid'in babası Esed, onun
babası Abdu'l-Uzza, onun babası Kusayy, onun babası Kilab'dır. Hadice,
Peygamber Efendimiz'den önce Ebu Hale'nin nikahı altında idi. Bunun da adı
Zürare b. en-Nebbaş el-Esedi'dir. Ondan da önce Atık b. Aiz'in nikahı altında
idi. Ondan Abdu Menaf adında bir oğlu olmuştu. Ebu Hale'den de Hind b. Ebi
Hale'yi doğurmuştu. Hind, taun salgını zamanına kadar yaşamış ve o salgında
vefat etmişti. Taunun baş gösterdiği zamana kadar yaşayan kişinin Hind b. Hind
olduğu da söylenmiştir. Ona ağıt yakan kadının vefatı esnasında: Vay Hind b.
Hind'e vay! Resulullah'ın himayesinde büyüyen üveyevladına! dediği duyulmuştur.
Resulullah (s.a.v.), Hz.
Hadice hayatta olduğu sürece başka bir hanımla evlenmemişti. Resulullah
(s.a.v.) ile evlendiğinde kırk yaşında idi. Peygamberliğin yedinci yılından
sonra vefat etti. On yıl sonra vefat ettiği de söylenmiştir. Vefat ettiğinde
ise altmışbeş yaşında idi. Peygamber Efendimiz'e iman eden ilk kadın odur.
İbrahim dışında Peygamber Efendimiz'in bütün çocukları da ondandır.
Hakim b. Hizam dedi ki:
Hadice vefat ettiğinde onun cenazesini evinden çıkarttık ve el-Hacun'da onu
defnettik. Resulullah (s.a.v.) onun mezarına indi, henüz cenaze namazı kılma
sünneti yoktu.
2. Peygamber
Efendimiz'in bir diğer hanımı Sevde bint Zem'a'dır. Zem'a'nın babası Kays, onun
babası Abdu Şems'dir, Amiroğullarındandır. Oldukça erken dönemlerde İslam'a
girmiş ve Peygamber Efendimiz'e bey'atte bulunmuştur. Önce es-S ekran b. Amr
diye bilinen amcasının oğlunun nikahı altında idi. O da İslam'a girmişti. Her
ikisi, ikinci Habeşistan hicretine katılmışlardı. Mekke'ye geri döndüklerinde
kocası vefat etti. Kocasının Habeşistan'da öldüğü de söylenmiştir. İddetini
bitirdikten sonra Rasulullah (s.a.v.) ona talib oldu, onunla evlendi. Mekke'de
iken onunla gerdeğe girdi, onunla Medine'ye hicret etti.
Yaşlandığında Peygamber
Efendimiz onu boşamak istemişti. Ancak kendisi Peygamber'den kendisini
boşamamasını ve hanımları arasında bırakmasını rica etmiş, Sahih'de de
belirtildiğine göre gecesini Aişe'ye vermişti. Peygamber de onu boşamaktan
vazgeçmişti. 54 yılı Şevval ayında Medine'de vefat etti.
3. Ebu Bekr es-Sıddik'ın
kızı Aişe: Önceleri Cübeyr b. Mut'im ile beşik kertmesi yapılmıştı. Resulullah
(s.a.v.) ona talib olunca, Ebu Bekir: Ey Allah'ın Rasulü dedi. Bana müsade et
de onu Cübeyr'den uygun bir şekilde ayırayım. Bunun üzerine Rasulullah
(s.a.v.), hicretten iki sene önce -üç sene önce de denilmiştir- Mekke'de iken
onunla nikahlanmıştır. Medine'de dokuz yaşında iken de onunla gerdeğe
girmiştir. Peygamber Efendimiz'in yanında dokuz yıl kaldı. Rasulullah (s.a.v.)
vefat ettiğinde onsekiz yaşında idi. Peygamber Efendimız ondan başka bakire bir
kızla evlenmiş değildir. 59 yılında -58 de denilmiştir- vefat etmiştir.
4. Kureyşli
Adiyyoğullarından Ömer b. el-Hattab'ın kızı Hafsa (r.anha): RasuluIlah (s.a.v.)
onunla evlenmiş, sonra da onu boşamıştı. Cebrail ona gelerek şöyle demişti:
"Allah sana Hafsa'ya geri dönmeni emrediyor, çünkü o çok oruç tutan, çok
namaz kılan birisidir." Bunun üzerine Peygamber de ona dönmüştü. Vakidi
dedi ki: Hafsa, Muaviye'nin halifeliği sırasında 45 yılı Şaban ayında vefat
etmiştir. O sırada altmış yaşında idi. Medine'de Osman (r.a)'ın halifeliği
döneminde vefat ettiği de söylenmiştir.
5. Um Seleme: Asıl adı
Ebu Umeyye'nin kızı Hind'dir. Mahzumoğullarındandır. Babası Ebu Umeyye'nin adı
da Suheyl'dir.
Rasulullah (s.a.v.)
onunla dördüncü yılı Şevval ayının son günlerinde evlendi. Sahih olan görüşe
göre oğlu Seleme, Peygamber Efendimize nikahını kıydı. O sırada Ömer adındaki
oğlunun yaşı küçüktü. 59 yılında vefat etmiştir, 62 yılında vefat ettiği de
söylenmiş ise de birincisi daha doğrudur.
Cenaze namazını Said b.
Zeyd kıldırmıştır. Ebu Hureyre'nin kıldırdığı da söylenmiştir. Baki'de
defnedilmiştir, vefat ettiğinde seksen dört yaşında idi.
6. Um Habibe: Adı Ebu
Süfyan kızı Remle'dir. Resulullah (s.a.v.), Amr b. ümeyye ed-Damri'yi, Um
Habibe'yi kendisine istemek üzere Necaşi'ye göndermişti, o da Um Habibe'yi
peygamberle evlendirmişti. Hicretin dokuzuncu yılında meydana gelen bu olayda
Necaşi, Resulullah (s.a.v.) yerine dörtyüz dinar mehir vermişti. Onu Şurahbil
b. Hasene ile Peygamber'in yanına göndermişti.
44 yılında vefat etti.
Darakutni dedi ki: Um Habibe, Ubeydullah b. Cahş'ın nikahı altında idi. O
Habeşistan'da hristiyan olarak öldü. Bunun üzerine Necaşi onu Peygamber
(s.a.v.)'a nikahladı ve onun adına dörtbin (dirhem) mehir verdi. Onu Şurahbil
b. Hasene ile Peygamber'e gönderdi.
7. Esedli Zeyneb bint
Cahş bint Riab: Adı Berre idi. Resulullah (s.a.v.) ona Zeyneb adını vermişti.
Babasının adı da Burre idi. Ey Allah'ın Resulü dedi, babamın adını da değiştir.
Çünkü Bune hakir birşeydir. Bunun üzerine Peygamber (s.a.v.) ona şöyle demişti:
"Şayet baban mü'min bir kimse olsaydı, biz de ona biz ehl-i beytten
birisinin adını verirdik. Ancak ben ona Cahş adını veriyorum, Cahş da
Burre'dendir." Bu hadisi Darakutni zikretmiştir.
Resulullah (s.a.v.) onunla
Medine'de hicretin beşinci yılında evlenmiş ve hicri 20 yılında, elli üç
yaşında iken vefat etmİştir.
8. Zeyneb bint Huzeyme:
Babası olan Huzeyme'nin babası el-Haris, onun babası Abdullah, onun babası Amr,
onun babası Abdi Menaf, onun babası Hilal, onun babası Amir, onun babası
Sa'saa'dır, Hilaloğullarındandır. Cahiliye döneminde Ummu'l-Mesakin
(yoksulların anası) diye anılırdı. Buna sebep ise yoksullara çokça yemek
yedirmesi idi.
Resulullah (s.a.v.)
onunla ramazan ayında hicretin otuzbirinci ayının başlarında evlendi. Yanında
sekiz ay kaldı. Peygamber hayatta iken rebiu'l-evvel'in sonlarında, hicretin
otuzdokuzuncu ayın başlarında vefat etti. Baki'de defnedildi.
9. Cüveyriye bint
el-Haris b. Ebi Dirar: Huzaalı ve Mustalıkoğullarındandır. Mustalıkoğulları
gazvesinde onu cariye olarak almıştı. İlkin Sabit b. Kays b. Şemmas'ın payına
düşmüştü. Sabit onunla mükatebe akdi yaptı. Resulullah (s.a.v.) onun mükatebe
akdi bedelini ödeyip onunla evlendi. Evliliği altıncı yıl şaban ayında olmuştu.
Adı Berre idi. Resulullah (s.a.v.) ona Cuveyriye adını verdi. 56. yılı
rebiu'l-evvel ayında vefat etti. 55. yıl denildiği de söylenmiştir. Vefat
ettiğinde altmışbeş yaşında idi.
10. Safiye bint Huyey b.
Ahtab el-Haruniye (Harun a.s soyundan): Peygamber (s.a.v.) Hayber günü onu esir
almış ve esirler arasından kendisi için seçmişti. O da İslam'a girmiş,
Peygamber Efendimiz de onu azad etmişti. Böylelikle onu hürriyete kavuşturmayı
da mehri kılmıştı. Sahih'te belirtildiğine göre Safiye, Dıhye el-Kelbi'nin
payına düşmüştü. Resulullah (s.a.v.) yedi esir karşılığında onu satın almıştı.
50. yılında vefat etti. 52. yılında vefat ettiği de söylenmiştir, Baki'de
gömülmüştür.
11. Reyhane bint Zeyd b.
Amr b. Hunafe: Nadiroğullarındandır. Resulullah (s.a.v.) onu esir almış ve sonra
hürriyetine kavuşturup onunla altıncı yılda evlenmişti. Veda haccından
dönüşünde vefat etti, onu Baki'de gömdü.
el-Vakidi dedi ki:
Reyhane hicri 16. yılında vefat etti. Cenaze namazını Ömer kıldırdı.
Ebu'l-Ferac el-Cevzi dedi ki: Ben Peygamber (s.a.v.)'ın Reyhane 'yi cariyesi
olarak tuttuğunu ve onu azad etmediğini söyleyenleri de duydum.
Derim ki: Doğrusunu en
iyi bilen Allah'tır ya, Ebu'l-Kasım Abdu'r-Rahman es-Süveyli'nin Reyhane'yi
Peygamber (s.a.v.)'ın hanımları arasında zikretmeyişinin sebebi bu olmalıdır.
12. Hilaloğullarından
Meymune bint el-Haris: Resulullah (s.a.v.) Mekke'den on millik mesafede bulunan
Serif denilen yerde Umretu'l-Kaza diye bilinen umre sırasında hicretin 7.
yılında evlenmiştir. Resulullah (s.a.v.)'ın kendisiyle en son evlendiği hanımı
budur. Yüce Allah'ın takdiri ile Resulullah (s.a.v.)'ın kendisi ile gerdeğe
girdiği mekanda vefat etmiş ve orada defnedilmiştir. Hicri 61. yılında vefat
etmiştir, 63. yılında vefat ettiği söylendiği gibi, 68 yılında vefat ettiği de
söylenmiştir.
"Bunlar Peygamber
(s.a.v.)'ın hanımı olarak meşhur olup kendileriyle gerdeğe girmiş olduklarıdır.
Allah hepsinden razı olsun. Kendileriyle Evlendiği Halde Gerdeğe Girmemiş
Olduğu Hanımları: Kendileriyle evlenip gerdeğe girmediği hanımlarına gelince,
1. Bunlardan birisi
el-Kilabiye diye bilinir. Adı hususunda görüş ayrılığı vardır. Fatima, Amre ve
el-Aliye isimleri verilmiştir. ez-Zühri dedi ki: Peygamber (s.a.v.) Kilablı
ed-Dahhak kızı Fatıma ile evlenmiş, o da kendisinden Allah'a sığınınca onu boşamıştı.
Bu kadın: Ben bedbaht olanım, der dururdu. Hicretin 8. yılı zülkade ayında
onunla evlenmiş ve altmış yılında vefat etmiştir.
2. Kindeli en-Nu'man b.
el-Cevn b. el-Haris kızı Esma' el-Cevniye diye de bilinir.
Katade dedi ki:
Peygamber (s.a.v.) yanına girdiğinde, yanına gelmek üzere onu çağırınca, Esma:
Sen gel deyince, Peygamber de onu boşamıştı.
Başkaları ise şöyle
demektedir: Peygamber'den Allah'a sığınan kadın budur. Buhari de şöyle
demektedir: Resulullah (s.a.v.) Şerahil kızı Umeyme ile evlenmişti.
Peygamber'in yanına girdiğinde, Peygamber elini ona uzatmış, bu hanım bundan
tiksinir gibi olmuştu. Bunun üzerine Peygamber, Ebu Useyd'e, yola göndermek
üzere onu hazırlamasını ve ona iki elbise vermesini emretti.
Bir başka lafızda da
şöyle demektedir: Ebu Useyd dedi ki: Resulullah (s.a.v.)'ın yanına el-Cevniye
diye bilinen hanım getirildi. Onun yanına girdiğinde o hanıma: "Bana
kendini bağışla" deyince, kadın şöyle cevab vermişti: Kraliçe, hiç
kendisini normal kimselere bağışlar mı? Peygamber (s.a.v.) sakin olsun diye
elini üzerine koymak isteyince, bu sefer: Senden Allah'a sığınıyorum, demişti.
Peygamber de şöyle buyurdu: "Sen gerçekten koruma altına alan birisine
sığındın." Sonra yanımıza çıkıp şöyle dedi: Ey Ebu Useyd, buna iki razıki
(uzun ve beyaz keten elbise) ver ve onu aile halkının yanına gönder. ''
3. el-Eş'as b. Kays'ın
kızkardeşi Kuteyle bint Kays: el-Eş'as bunu Peygamber ile evlendirmiş, sonra da
Hadramevt'e geri dönmüştü. Kuteyle'yi ona götürmek üzere hazırlanmış iken
Peygamber (s.a.v.)'ın vefat ettiği haberini aldı. Bunun üzerine onu tekrar geri
götürdü, kendisi de Kuteyle de birlikte irtidat etti. Daha sonra İkrime b. Ebi
Cehil onunla evlendi. Ebu Bekir (r.a) bundan dolayı çok rahatsız oldu. Ömer ona
şöyle dedi: Allah'a yemin ederim. O Peygamber (s.a.v.)'ın hanımlarından olmadı.
Peygamber onu ne istediğini seçmekte serbest bırakmıştı, ne de hicabın arkasına
almıştı. Diğer taraftan irtidad etmekle birlikte de Allah o kadını
Peygamber'den uzaklaştırmış olmaktadır. Urve ise Peygamber'in onunla evlenmiş
olduğunu kabul etmiyordu.
4. Ezdli Um Şerik: Adı
Guzeyye bint Cabir b. Hakim'dir. Daha önce Ebu Bekir b. Ebi Selma'nın nikahı
altında idi. Peygamber (s.a.v.) onunla gerdeğe girmeksizin boşadı. Nefsini
Peygamber'e bağışlayan kadın da budur.
Nefsini Peygamber'e
bağışlayan kadının Havle bint Hakim olduğu da söylenmiştir.
5. Havle bint el-Huzeyl
b. Hubeyre, Rasülullah (s.a.v.) bu kadın ile evlenmiş, ancak Peygamber'in
yanına ulaşmadan önce vefat etmişti.
6. Dihye'nin kızkardeşi
Şeraf bint Halife: Peygamber bu hanımla da evlenmiş olmakla birlikte, onunla
gerdeğe girmemiştir.
7. Kays'ın kızkardeşi
Leyla bint el-Hatim: Peygamber bu hanımla evle nmişti. Ancak aşırı derecede
kıskanç olduğundan kendisini boşamasını istedi, o da onun isteğini yerine
getirmişti.
8. Kindeli Amre bint
Muaviye: Peygamber (s.a.v.) bu hanımla evlenmiştir.
eş-Şa'bi dedi ki:
Peygamber, Kindeli bir hanımla evlenmiş, ancak Peygamber vefat ettikten sonra o
hanım Medine'ye getirilebilmişti.
9. Cündalı, Cündüb b.
Damra'nın kızı: Bazılarının dediklerine göre Rasulullah (s.a.v.) bu hanımla
evlenmiş, bazıları ise böyle bir şeyin olduğunu kabul etmemiştir.
10. Gifarlı bir hanım:
Bazılarının dediklerine göre Peygamber (s.a.v.) Gifarlı bir hanım ile evlenmiş,
ona emretmesi üzerine elbiselerini üzerinden çıkartınca, vücudunda bir beyazlık
(alacalık) görünce: "Ailenin yanına geri dön" demişti. Bu beyazlığı
el-Kililbiye'de gördüğü de söylenmiştir.
İşte Peygamber (s.a.v.)'ın
kendileri ile nikah akdi yapmış olduğu halde gerdeğe girmediği hanımlar
bunlardır.
Peygamber Efendimiz'in
Talib Olduğu Halde Nikahın Gerçekleşmediği Hanımlar:
Peygamber (s.a.v.)'ın
talib olmakla birlikte nikahının gerçekleşmediği ve kendisini Peygamber'e
bağışlayan hanımlara gelince:
1. Ebu Talib'in kızı Um
Hani: Asıl adı Fahite'dir. Peygamber (s.a.v.) ona talib olmuş, ancak: Ben çok
çocukları olan bir kadınım, diye özür beyan etmiş, Peygamber Efendimiz de onun
özrünü kabul etmişti.
2. Dubaa bint Amir.
3. Beşilme b. Nadla kızı
Safiye: Peygamber (s.a.v.) buna talib olmuştu, esir alınmıştı. Peygamber
(s.a.v.) onu seçimde serbest bırakmış ve: "Dilersen beni, dilersen kocanı
seçebilirsin" demişti. O da: Kocamı deyince, onu serbest bırakmıştı. Temimoğulları
bundan dolayı onu lanetlemişti. Bu açıklamayı İbn Abbas yapmıştır.
4. Um Şerik de
bunlardandır. Daha önce ondan sözedilmişti.
5. el-Hatim kızı Leylil:
Bundan da daha önce sözedilmişti.
6. Hakim b. ümeyye kızı
Havle: Kendisini Peygamber'e bağışlamış olduğu halde, onu daha sonraya
ertelemişti. Osman b. Maz'un onunla evlenmişti.
7. el-Haris b. Avf
el-Murri kızı Cemre: Peygamber (s.a.v.) ona talib olmuş, babası ise herhangi
bir hastalığı olmadığı halde: Durumu iyi değildir, demişti. Babası, kızının
yanına geri döndüğünde baraş hastalığına yakalanmış olduğunu gördü. Şair Şebib
b. el-Barsa'nın annesidir.
8. Kureyşli Sevde:
Peygamber (s.a.v.) buna talib olmuştu. Küçük çocukları vardı. Çocuklarımın
senin başının yanında ağlayıp sızlanmalarından korkuyorum, demiş, Peygamber
(s.a.v.) da onu övmüş ve ona dua etmişti.
9. Adı belirtilmeyen bir
kadın: Mücahid dedi ki: Rasulullah (s.a.v.) bir hanıma talib olmuş, o da:
Babama danışayım demişti. Babası ile karşılaştığında babası ona izin verdi.
Resulullah (s.a.v.) ile karşılaştığında Peygamber ona: "Biz senden başka
bir yorgan yüzü ile örtünmüş bulunuyoruz" demişti.
İşte Peygamber
(s.a.v.)'ın bütün hanımları bunlardır.
Ayrıca onun iki tane de
cariyesi vardı. Bunlar Kıbti Mariye ile Reyhane idi.
Katade'nin görüşüne göre
böyledir. Başkasının görüşüne göre ise onun dört tane cariyesi vardı. Mariye,
Reyhane ve esirler arasında aldığı Cemile ile Cahş kızı Zeyneb'in kendisine
hibe ettiği bir başka cariye.
3- Muallak (Şarta
Bağlı) Talak ve Muhayyer Bırakmak:
Yüce Allah'ın:
"Eğer dünya hayatını ve onun ziynetini istiyorsanız" buyruğu bir
şarttır. Bunun cevabı ise "gelin" buyruğundadır. Böylelikle seçim
yapmakta muhayyer (serbest) bırakmayı şarta talik etmiş (bağlı kılmış)dır.
İşte bu, şarta bağlı olarak
muhayyer bırakmanın sahih ve geçerli olduğunu göstermektedir. Ancak cahil
bid'atçiler buna muhalefet ederek şu iddiada bulunurlar: Koca hanımına sen eve
girecek olursan, boş olursun deyip de hanım o eve girecek olursa, boşama
gerçekleşmez. Çünkü onlara göre şer'ı boşama sadece anında ve derhal geçerli
olmak üzere yapılan boşamadır.
4- Peygamber'in
Hanımları Ondan Boşanmayı Tercih Etselerdi ... :
"Gelin"
buyruğu şartın cevabıdır. Bu hanımlar topluluğu hakkında kullanılan ve:
"(hanım için): Gel" fiilinden çoğuldur. Bu fiil, kendisine doğru
gelmeye yapılan bir çağrı anlamındadır. O bakımdan: "(Bu tarafa doğru)
gel" denilir. Bu üstün bir değeri ve Yüce bir konumu olan kimseler
hakkında kullanılmak üzere ortaya konulmuş bir fiildir. Daha sonra bir tarafa
doğru gelmesi istenen herkes için kullanılmaya başlanmıştır. Burada ise asıl
anlamında kullanılmıştır. Çünkü onları çağıran Rasulullah (s.a.v.)'dır.
"Size bağışta
bulunayım" buyruğunda sözkonusu edilen "müt'a"ya dair
açıklamalar daha önceden el-Bakara Suresi'nde (236. ayet, 6. başlık ve
devamında) geçmiş bulunmaktadır. Bu fiil "ayn" harfi ötreli olarak
okunmuştur. Aynı şekilde: "Sizi... salıvereyim" buyruğunda
"ha" harfi de ötreli okunmuştur ki, bu da isti'naf (yeni bir cümle)
demek olur.
Güzel bir şekilde
ayrılmak ise; herhangi bir zarar ve herhangi bir hakkını engelleme sözkonusu
olmaksızın, sünnete uygun olarak yapılan boşamadır.
5- Peygamber
(s.a.v.)'ın Hanımlarını Muhayyer Bırakması:
İlim adamları Peygamber (s.a.v.)'ın
hanımlarını nasıl muhayyer bıraktığı hususunda iki farklı görüş ortaya
koymuşlardır.
Birinci görüşe göre; o
hanımları olarak kalmak yahut onları boşamak hususunda, Allah'ın izni ile
onları serbest bırakmıştı. Hepsi de onun hanımı olarak kalmayı tercih etmişti.
Bunu Aişe, Mücahid, İkrime, eş-Şa'bi, İbn Şihab ve Rabia söylemişlerdir.
Kimileri de şöyle
demiştir: O kendilerini dünyayı seçip onlardan ayrılmak ile ahireti seçip
onları nikahı altında tutmak arasında muhayyer bırakmıştı. Böylelikle kocaları
olan Muhammed (s.a.v.) hakkında sözkonusu olan o yüksek mertebe onlar hakkında
da sözkonusu olacaktı. Yoksa onları boşamak hususunda muhayyer bırakmış
değildi. Bunu da el-Hasen ve Katade zikretmiştir. Ashab-ı Kiram'dan Ali'nin de
görüşü -Ahmed b. Hanbel'in kendisinden yaptığı rivayete göre- böyledir. Bu
rivayete göre o şöyle demiştir: Resulullah (s.a.v.) hanımlarını sadece dünya
ile ahireti seçmek arasında muhayyer bırakmıştı.
Derim ki: Birinci görüş
daha sahihtir. Çünkü Aişe (r.anha)'a hanımını istediğini seçmekte serbest
(muhayyer) bırakan erkeğin durumu hakkında soru sorulunca şöyle demişti:
Resulullah (s.a.v.) bizi istediğimizi seçmekte serbest bırakmıştı. O bir boşama
mı idi? Bir rivayette de şöyle demiştir: Biz onu seçtik, o da o serbest bırakmayı
bir boşama saymamıştı.
Resulullah (s.a.v.)'dan
da nikahı altında kalmak ile boşanmak arasında yapılacak emredilmiş
muhayyerlikten başka bir husus sabit olmuş değildir. Bundan dolayı Peygamber
(s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Ey Aişe! Ben sana bir hususu söyleyeceğim.
Annen, babanla istişare etmedikçe, bu hususta acele etmemekten dolayı senin
için bir sorumluluk olmayacaktır. .. '' Bilindiği gibi ona dünya ve süsünün
ahirete tercih edilmesi hususunda danışmasını kastetmiş değildi. Böylelikle
danışmanın, ayrılmak yahut da nikah altında kalmak hakkında sözkonusu olduğu
sabit olmaktadır. Doğrusunu en iyi bilen Allah'tır.
6- Muhayyer (Tercih
Yapmakta Serbest) Bırakılan Kadın Kocasının Nikahı Altında Kalmayı Tercih
Ederse:
Seçim yapmakta serbest
bırakılan hanım kocasını tercih edecek olursa, hükmün ne olacağı hususunda ilim
adamlarının farklı görüşleri vardır. Selef'ten, başkalarından ve fetva
imamlarından oluşan ilim adamlarının büyük çoğunluğu şöyle demiştir: Bu durumda
bir veya daha fazla talak sözkonusu değildir. Ömer b. el-Hattab, Ali, İbn
Mes'ud, Zeyd b. Sabit, İbn Abbas ve Aişe'nin görüşü budur.
Tabiinden, Ata, Mesruk,
Süleyman b. Yesar, Rabia ve İbn Şihab da bu görüştedir.
Yine Ali ve Zeyd'den de
şöyle dedikleri rivayet edilmiştir: Şayet kadın kocasını tercih edecek olursa,
bu bain bir talak olur. Aynı zamanda bu Hasanı Basri ile el-Leys'in de
görüşüdür. el-Hattabi ile en-Nekkaş bunu Malik'ten de nakletmişlerdir. Bu
kanaatin sahipleri delil olarak şunu ileri sürerler: Kocanın hanımına:
Tercihini yap demesi, talakı gerçekleştirmeyi ifade eden kinaye bir lafızdır.
Eğer bunu hanıma izafe edecek olursa, bir talak olur ve tıpkı: Sen bainsin,
demeye benzer. Fakat sahih olan birinci görüştür. Çünkü Aişe (r.anha) şöyle
demiştir: Rasülullah (s.a.v.) bizi seçmekte serbest bırakmıştı. Biz de onu
tercih ettik ve bu teklifini bizim hakkımızda bir talak olarak saymamıştır.
Bunu da Buhari ve Müslim rivayet etmişlerdir.
İbnu'l-Münzir dedi ki:
Aişe (r.anha)'ın hadisi şuna delildir: Muhayyer bırakılan hanım eğer kocasını
tercih edecek olursa, bu bir talak sayılmaz. Bu durumdaki bir hanımın kendisini
(boşanmayı) tercih etmesinin talakı gerektirdiğine de delil teşkil etmektedir,
Ayrıca bu üçüncü bir hususa daha delalet etmektedir ki o da şudur: Muhayyer
bırakılan kadın kendisini (boşanmayı) tercih edecek olursa, bu kocanın ric'at
yapma imkanına sahib olduğu bir boşamadır. Zira Rasülullah (s.a.v.)'ın Allah'ın
kendisine vermiş olduğu emre muhalif olarak boşamada bulunması düşünülemez.
Bu görüş aynı zamanda
Ömer, İbn Mes'ud ve İbn Abbas'tan rivayet edilmiştir. İbn Ebi Leyla, es-Sevri,
Şafii de bu görüştedir. Ali'nin de şöyle dediği rivayet edilmektedir: Kadın
şayet kendisini (boşanmayı) tercih edecek olursa, bir bain talak olur. Bu Ebu
Hanife ve arkadaşIarınında görüşüdür. İbn Huveyzimendad bunu Malik'ten de
rivayet etmektedir.
Zeyd b. Sabit'ten gelen
rivayete göre ise kadın kendisini (boşanmayı) tercih edecek olursa, bu üç talak
olur. Hasan-ı Basri'nin görüşü de budur. Malik ve el-Leys de böyle demişlerdir,
çünkü (tercih sonucu hanımın) kendisine malik olması ancak bu yolla mümkün
olabilir.
Yine Ali'den rivayet
edildiğine göre kadın kendisini (boşanmayı) tercih edecek olursa, bunun hiçbir
kıymeti yoktur. Ondan gelen bir diğer rivayete göre eğer kadın kocasını seçecek
olursa, bu bir ric'i talak olur.
7- Mülkiyeti Vermek
(Temlik) ve Serbest Bırakmak (Muhayyerlik Vermek):
Medineli alimlerden ve
başkalarından bir topluluğun kanaatine göre temlik (mülkiyeti vermek) ve
muhayyer bırakmak aynı şeydir. Hüküm de kadının her ikisi hakkında verdiği
karara göredir. Bu aynı zamanda Abdu'l-Aziz b. Ebi Seleme'nin de kabul ettiği
görüştür.
İbn Şa'ban dedi ki: Bu
bizim mezhebimize mensub ilim adamlarının çoğunun tercih ettiği görüştür.
Medinelilerden bir topluluğun da kabul ettiği görüş budur.
Ebu Ömer (İbn
Abdi'l-Berr) dedi ki: Fukahanın çoğunluğu bu görüştedir.
Ancak Malik'in
mezhebinde meşhur olan görüş, her ikisi arasında fark bulunduğudur. Çünkü
Malik'e göre temlik kocanın hanımına: Ben (kendini boşama) mülkiyetini sana
verdim, demesidir. Yani Yüce Allah'ın ona hak olarak vermiş olduğu boşama
yetkisinin bir, iki ya da üçünü de sana veriyorum, anlamındadır. O bu hakkın
bir bölümünü temlik ederken, diğer bir bölümünü temlik etmemesi caiz olduğuna
göre, bu hususta herhangi bir iddiada bulunacak olursa, eğer erkek böyle bir
hak vermediğini iddia ederse, yemini ile birlikte onun sözü kabul edilir.
Medinelilerden de bir
kesim şöyle demektedir: Kendisi ile gerdeğe girilmiş kadın hakkında, kocanın,
mülkiyeti vermek ve muhayyer bırakmak hususlarını verdiğini inkar etmek hakkı
vardır.
Birincisi meşhur olan
rivayete göre Malik'in görüşüdür. İbn Huveyzimendad da Malik'ten rivayet
ettiğine göre, kocanın üç talakta hanımını muhayyer bıraktığı hususunu reddetme
yetkisi vardır. O takdirde bu, Ebu Hanife'nin dediği gibi bain bir talak olur.
Ebu'l-Cehm de böyle demiştir. Suhnun dedi ki: Mezhebimize mensub ilim
adamlarının çoğunluğu bu görüştedir.
Malik'in mezhebinden çıkartılan
sonuç şudur: Muhayyer bırakılan kadın, kendisi ile gerdeğe girilmiş ise,
kendisini tercih ettiği takdirde bu, talakın tamamı demektir. Kocası bunu inkar
edecek olursa, bunu inkar etme hakkı yoktur. Şayet tek bir talak seçecek
olursa, bunun hiçbir değeri yoktur. Çünkü muhayyerlik kat 'ı bir talak (talak
elbette, üç talak) demektir. Bunu bu şekilde ya alıp kabul etmiş yahut
terketmiş demektir. Çünkü muhayyer bırakmanın anlamı tesrıh (ayırmak)dır. Yüce
Allah, muhayyer bırakmanın sözkonusu edildiği ayet-i kerımede şöyle
buyurmaktadır: "Gelin, size bağışta bulunayım ve sizi güzellikle
salıvereyim." Burada tesrih (güzellikle salıvermek) kesin (üç talak ile)
boşamak demektir.
Nitekim Yüce Allah şöyle
buyurmaktadır: "Talak iki defadır ya iyilikle tutmalıdır veya güzellikle
salmalıdır. "(el-Bakara, 229) Güzellikle salıvermek ise üçüncü talaktır.
Bu da önceden de geçtiği üzere Peygamber (s.a.v.)'dan rivayet edilmiştir.
Mana bakımından da şöyle
açıklanır: Kocanın hanımına: Beni veya kendini seç demesi, kendisini seçmesi
halinde kocanın lehine kadına karşı herhangi bir müeyyidesinin olmamasını,
ondan herhangi bir şeye malik olmamasını gerektirmektedir. Çünkü koca
böylelikle hanımına ondan malik olduğu hususların dışına çıkma hakkını yahut
kendisini seçecek olursa, kocası ile birlikte kalma hakkını vermiş olmaktadır.
Talakın bir bölümünü seçtiği takdirde, o lafzın gereğini yapmamış olur ve bu
durumda iki şey arasında muhayyer bırakılıp, bu iki şeyin dışında bir şeyi
seçen kimse konumunda olur.
Kendisi ile gerdeğe
girilmemiş olan hanımın muhayyer bırakılıp kendi haklarına malik olması
hususunda, bir talaktan fazla iddia edildiği takdirde bunu inkar etme, reddetme
hakkı vardır. Çünkü böyle bir durumda kadın kocasından derhal bain olur.
8- Kadın Muhayyerlik Hakkına
Ne Zaman Sahib Olur?
Kadının muhayyerlik
hakkına ne zaman sahib olacağı hususunda Malik'ten farklı rivayetler gelmiştir.
Bir seferinde şöyle demiştir: Kadın bu hususun konuşulduğu meclisten kalkmadığı
sürece yahut bu işi kabul etmediğine delalet eden bir başka işle meşgul
olmadığı sürece, muhayyerlik hakkını kullanabilir. Bulundukları meclisten
ayrılacakları vakte kadar, şayet herhangi bir tercihte bulunmaz ve bir hüküm
vermeyecek olursa, bu hususta kadına Verilmiş olan yetki batıl olur. Fukahanın
çoğunluğu bu görüştedir.
Bir başka sefer de şöyle
demiştir: Böyle bir hakkı terkettiği (kullanmak istemediği) bilinmediği sürece
ebediyyen muhayyerlik hakkına sahiptir. Bu ise kocasının kendisi ile ilişki
kurmasına yahut dokunmasına imkan vermesiyle anlaşılır. Buna göre eğer
kendisini teslim etmeyip de herhangi bir şeyi de tercih etmeyecek olursa, ya bu
tercihi kullanıp yahut bu hakkın kaldırılması maksadı ile kocanın bunu hakime
şikayet etme hakkı vardır. Eğer kabul etmeyecek olursa, o takdirde hakim, kendi
kendisine malik olma hakkını ortadan kaldırır.
Birinci görüşe göre
şayet kadın bu konunun dışında bir söze dalar yahut iş yapar, yürür veya
muhayyer bırakmakla -belirttiğimiz gibi- hiçbir ilgisi olmayan bir işle meşgul
olursa, muhayyerlik hakkı da ortadan kalkar. Mezhebimize mensub kimi ilim adamı
bu görüşün lehine Yüce Allah'ın şu buyruğunu delil göstermektedir: ''Onlar
başka bir söze dalıncaya kadar yanlarında oturmayın. "(en-Nisa, 140)
Aynı şekilde koca, onun
neyi tercih ettiğini bilmek maksadı ile ona konuşma yetkisini vermiştir.
Böylelikle bu, aralarında bir akit gibi olur. Bunu kabul ederse mesele yok,
aksi takdirde sakıt olur. Nitekim bir kimsenin birisine: Sana bunu bağışladım
yahut sattım demesi de böyledir. Kabul ederse o akit gerçekleşir, aksi takdirde
mülkiyet önceki hali ne ise öylece kalmaya devam eder.
es-Sevri'nin,
Kufelilerin, Evzai'nin, el-Leys, eş-Şafii ve Ebu Sevr'in görüşü budur.
İbnu'l-Kasım'ın tercih ettiği görüş de budur.
İkinci rivayet de şöyle
açıklanır: Bu(nunla yetki), kadının eline geçmiş ve kocanın bu işi ona
mülkiyetine vermesi suretiyle, kocasına karşı buna malik olmuş olur. O böyle
bir şeye malik olduğuna göre; bu mülkiyetin kocasının elinde kalışı gibi, onun
da elinde kalması icab eder.
Derim ki: Sahih olan da
budur. Çünkü Peygamber (s.a.v.) Aişe'ye şöyle demiştir: "Ben sana bir
husustan sözedeceğim. Bu konuda annen ve babanla danışıncaya kadar acele
etmemekten dolayı senin için bir sorumluluk yoktur." Bu hadisi es-Sahih'de
(Müslim) rivayet ettiği gibi, Buhari de rivayet etmiştir, Tirmizi de hadisin
sahih olduğunu belirtmiştir. Zaten bu hadis daha önce bahsin başında geçmiş
bulunmaktadır. Yine bu hadis: Koca hanımını muhayyer bırakacak olur yahut ona
(kendisine) malik olduğunu söyleyecek olursa, bu konuda istediği hükmü
verebileceğini gösterir. İsterse meclislerinden ayrılmış olsunlar. Bu görüş
el-Hasen ve ez-Zührı'den rivayet edildiği gibi, kendisinden gelen iki
rivayetten birisine göre Malik'in de görüşüdür.
Ebu Ubeyd dedi ki: Bu
hususta bizim kabul ettiğimiz, bu hadiste Aişe (r.anha) hakkında varid olmuş
sünnete tabi olmaktan ibarettir. Peygamber, annesi ve babası ile danışıncaya
kadar onu muhayyer bırakmıştı. Meclisinden kalkıp gitmesini bu işin dışına
çıkmak olarak değerlendirmemiştir.
el-Mervezı dedi ki: Bana
göre bu husustaki görüşlerin en sahih olanı budur. İbnu'l-Münzir de, et-Tahavı
de bu görüştedirler.
SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E
TIKLAYIN