SAHİH-İ MÜSLİM

ORUÇ

10- ORUCUN VAKTİNİN SON BULMASI VE GÜNDÜZÜN ÇIKMASININ BEYANI BABI

2553- Bize Yahya b. Yahya, Ebu Kureyb ve İbn Numeyr tahdis etti. -Her üçü de hadisin lafzında ittifak ettiler.- Yahya: Bize Ebu Muaviye haber verdi, derken İbn Numeyr bize babam tahdis etti, dedi. Ebu Kureyb ise bize Ebu Usame tahdis etti, dedi. Hepsi Hişam b. Urve'den, o babasından, o Asım b. Ömer'den, o Ömer (r.anh)'dan şöyle dediğini rivayet etti: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) buyurdu ki: "Gece gelip, gündüz gidip güneş de battı mı artık oruç tutan da orucunu açar."

Ama İbn Numeyr: "Fekad: Artık" lafzını zikretmedi.

Diğer tahric: Buhari, 1954; (Ebu Davud, 2351; Tirmizi, 698

AÇIKLAMA: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Gece gelip, gündüz gidip ... " buyruğu şu demektir: Artık oruç tutanın orucu bitmiş, tamamlanmış olur. Bu andan itibaren o kişiye oruçlu denilmez. Çünkü güneşin batması ile birlikte, gündüz çıkmış, gece girmiş olur. Gece ise oruç tutulacak bir zaman değildir.

Yine Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Gece gelip, gündüz gidip güneş de batınca" buyruğu ile ilgili olarak ilim adamları şunları söylemektedir: Bunların her biri diğer ikisini de kapsar ve onlarla birlikte olur. Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in üçünü beraber sözkonusu etmesinin sebebi şudur: Kişi bazı hallerde bir vadi ve benzeri bir yerde güneşin batışını göremeyeceği bir mekanda bulunabilir. O vakit karanlığın gelip aydınlığın gitmesini esas alır. Allah en iyi bilendir.

2554- Bize Yahya b. Yahya da tahdis etti ... Abdullah b. Ebu Evfa (r.anh) dedi ki: Ramazan ayında bir yolculukta Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ile birlikte idik. Güneş batınca: "Ey filan! İn de bize bir bulamaç yap" buyurdu. Adam: Ey Allah'ın Resulü! Üzerin hala gündüzdür, dedi. Allah Resulü: "İn bize bir bulamaç yap" buyurdu. Adam da inip bir bulamaç yapıp onu Allah Resulü'ne takdim etti. Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) içti sonra eli ile (batıyı) göstererek: "Güneş buradan batıp gece de buradan gelirse artık oruçlu orucunu açar" buyurdu.

Diğer tahric: Buhari, 1941, 1955, 1956, 1958,5297; Ebu Davud, 2352

2555- Bize Ebu Bekr b. Ebi Şeybe tahdis etti. Bize Ali b. Müshir ve Abbad b. el-Avvam, eş-Şeybant'den tahdis etti. O, İbn Ebu Evfa (r.anh) dan şöyle dediğini rivayet etti: Bir seferde Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ile birlikte idik. Güneş batınca bir adama: "İn de bize bir bulamaç yap" buyurdu. Adam: Ey Allah'ın Resulü! Akşamı etsen (olmaz mı), dedi. Allah Resulü: "İn de bize bir bulamaç yap" buyurdu. Adam: Üzerimiz henüz gündüzdür, dedi. Sonra inip ona bulamaç yaptı, o da ondan içti. Sonra da: "Gecenin -eli ile doğu tarafına işaret ederek- buradan geldiğini görecek olursanız oruçlu kimse orucunu açar" buyurdu.

2556- Bize Ebu Kamil de tahdis etti, bize Abdulvahid tahdis etti ... Abdullah b. Ebu Evfa dedi ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ile birlikte -o oruçlu iken- bir yolculuk yaptık. Güneş batınca: "Ey filan! İn de bize bir bulamaç yap" buyurdu. Sonra hadisi İbn Mushir ve Abbad el-Avvam'ın hadisi ile aynı şekilde rivayet etti.

2557- Bize İbn Ebu Ömer de tahdis etti, bize Süfyan haber verdi (H.) Bize İshak da tahdis etti, bize Cerir haber verdi (Süfyan'la) ikisi eşŞeybani'den rivayet etti, o İbn Ebu Evfa'dan rivayet etti (H.) Bize Ubeydullah b. Muaz da tahdis etti, bize babam tahdis etti (H.) Bize İbnu'l-Müsenna da tahdis etti, bize Muhammed b. Cafer tahdis edip (Muaz ile birlikte) dediler ki: Bize Şu'be, eş-Şeybani'den tahdis etti, o İbn Ebu Evfa (r.anh)'dan, o Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den İbn Müshir ve Abbad'ın hadisi ile AbdÜıvahid'in hadisi ile aynı manada rivayet etti. Fakat hiçbirinin hadisi rivayetinde "Ramazan ayında" ibaresi de "gece buradan gelirse" ibaresi de yoktur. Bu yalnızca Huşeym'in rivayetinde geçmektedir.

AÇIKLAMA: (2554) Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "İn de bizim için bir bulamaç yap" buyruğu üzerine "o da inip bir bulamaç yaptı."

Cedeha fiili bir şeyi başka bir şeye karıştırmaktır. Burada maksat ise sevik (denilen yağ ile kavrulmuş un)a su katıp pişinceye kadar karıştırmaktır. Mim harfi kesreli olarak "micdah" ise bazen üç kolu olabilen, kendisi ile içilecek şeylerin karıştırıldığı ucu eğilmiş bir sopadır.

"Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ile bir seferde bulunuyorduk. Güneş batınca bir adama: in de bize bulamaç yap dedi..." Hadisin anlamı şudur: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ve ashabı oruçlu idiler. Bu hadise de Ramazan ayında olmuştu. Nitekim Yahya b. Yahya'nın rivayetinde (2554) bunu açıkça ifade etmiş bulunmaktadır.

Güneş batınca Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ona oruçlarını açmak üzere bir bulamaç yapmasını emretti. Ancak bu emri alan muhatap kişi güneşin batışından sonraki aydınlığın kalıntılarını ve kırmızılığı görünce oruç açmanın ancak bunların kayboluşundan sonra helal olacağını düşünüp kendisince Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in bunları görmediğini bir ihtimal olarak varsaydığından ona bu hususu hatırlatıp bildirmek istedi. Bunu ise hadisteki: Üzerin henüz gündüzdür, sözü desteklemektedir. Çünkü ona göre gördüğü bu aydınlık oruçla geçirilmesi icab eden gündüzün bir parçasının devam ettiğini zannetmişti. Onun bu sözleri ise akşamı etsen sözleri ile aynıdır. Yani akşam girene kadar geciksen nasıl olur demektir.

Ona bir kaç defa hatırlatmada bulunması ise henüz yemenin haram olduğu gündüzün hala devam ettiğine dair ağırlıklı kanaatinin bulunmasından dolayıdır. Bununla birlikte Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in bu aydınlığa iyi bir şekilde bakıp onu gözönünde bulundurmama ihtimalini de düşünüyordu. İşte bundan ötürü aydınlığın hala devam ettiğini ona iyice anlatmak istemişti.

Hadisten çıkartılan bazı hükümler:

1. Seferde oruç tutmak caizdir. Ayrıca yolculukta oruç tutmaktan dolayı belli bir meşakketle karşılaşmayacak kimseler için oruç tutmaktan daha faziletlidir.

2. Mücerred güneşin batması ile birlikte oruç süresinin bittiği beyan edilmektedir .

3. Oruç açmakta eli çabuk tutmak müstehabtır.

4. Alim kişiye unutmuş olabileceğinden korkulan bir hususu hatırlatmakta bir be is yoktur.

5. Hurma ile oruç açmak vacip değildir. Ancak bir müstehabtır. Bunu terk etse de caizdir.

6. Bundan sonra daha faziletli olan ise su ile oruç açmaktır. Bu sıralama Ebu Davud'un Süneni ile başka kaynaklarda yer alan bir hadiste geçmektedir ki hurma ile oruç açmak emr edilmekle birlikte eğer hurma bulamaz ise su ile oruç açsın. Çünkü o tertemizdir buyurulmaktadır.

Sonraki sayfa için aşağıdaki link’i kullan:

11- VİSAL ORUCUNUN YASAK OLDUĞU BABI