SAHİH-İ MÜSLİM |
HAC |
40- TAVAF ESNASINDA
YALNIZCA İKİ YEMANİ RÜKNÜ İSTİLAM ETMENİN MÜSTEHAP OLUP DİĞER İKİ RÜKNÜ İSTİLAM
ETMENİN MÜSTEHAP OLMADIĞI BABI
3050-242/1- Bize Yahya b. Yahya tahdis
etti, bize Leys haber verdi, (H.) Bize Kuteybe de tahdis etti, bize Leys, İbn Şihab’DAN
tahdis etti, o Salim b. Abdullah'tan, o Abdullahb. Ömer'den şöyle dediğini rivayet etti: Ben Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'i Beyt'in iki Yemani rüknünden başka bir tarafını mesh ettiğini (ellerini
sürüp istilam ettiğini) görmedim.
Diğer tahric: Buhari, 1609; Ebu Davud, 1874; Nesai, 2949
3051-243/2- Bana Ebu't-Tahir ve Harmele de tahdis etti, Ebu't-Tahir dedi ki: Bize Abdullah b. Vehb
haber verdi, bana Yunus, İbn Şihab'dan
haber verdi, o Salim'den, o babasından şöyle dediğini rivayet etti: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in Beyt'in rükünlerinden
ancak (Hacer-i) Esved rüknü
ile ona bitişik olan Cumahlıların evleri tarafındaki
rükünleri istilam etmiştir.
Diğer tahric: Nesai, 2951; İbn Mace, 2946
3052-244/3- Bize
Muhammed b. el-Müsenna da tahdis
etti, bize Halid b. el-Haris, Ubeydullah'dan
tahdis etti, o Nafi'den, o
Abdullah'tan şunu zikrettiğini rivayet etti: Rasulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)
ancak Hacer (-i Esved)
rüknü ile Rükn-i Yemaniyi
istilam ediyordu.
Diğer tahric: Nesai, 2948
AÇIKLAMA: (3050)
"Rasulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'in ... görmedim" diğer
rivayette (3051) "Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
istilam etmezdL" (3052) diğer rivayette de:
"Ancak hacer(-i esved)
rüknü ile rükn-i Yemaniyi
istilam ederdi."
Bu rivayet birbirleri
ile ittifak halindedir. İki Yemani rükün Hacer-i Esved rüknü ile rükn-i Yemanidir. Her ikisine iki
Yemani rükün adı tağlib
dolayısı ile verilmiştir. Baba ile anneye ebeveyn, güneş ile aya kamereyn, Ebu Bekir ve Ömer
(r.a.)'a Ömereyn, su ve hurmaya el-esvedeyn denilmesi gibi. Benzeri de pek çok ve meşhurdur.
"Yemaniyan: İki Yemenli (Yemani
rükün)'' söyleyişinde fasih ve meşhur söyleyiş ile ye harfi şeddesizdir. Sibeveyh ve Cevheri ile başkaları ise bunların bir başka
söyleyişle ye harfi şeddeli söylendiğini nakletmektedirler. Bunu şeddesiz
söyleyenler: Bu Yemen'e nisbetledir diye açıklarlar.
Buradaki elif, iki nisbet ye'sinden
birisinin yerini tutmakta olup diğer ye ise şeddesiz kalmaktadır. Eğer onu
şeddeli okuyacak olursak böylelikle hem yerini tutan harf ile yerine harf
geçirilen harfi bir arada zikretmiş olacağız. Bu ise imkansızdır. Şeddeli
okuyanlar ise "Yemani" söyleyişindeki elif
fazladan gelmiştir. Aslı "yemeni" dir. Bu
durumda ye şeddeli olarak kalır. Elif de fazla olur. Tıpkı sanani,
rakbani ve diğerlerinde elif ilave edildiği gibi.
Allah en iyi bilendir.
"Mesh ederdi
(ellerini sürerdi)"den kastı istilam ederdi demektir. İstilamın açıklaması
daha önce yapılmıştır. Şunu belirtelim ki Beyt'in
dört rüknü (köşesi) vardır. Hacer-i Esved rükni ile Rükn-i Yemaniye daha önce geçtiği
gibi İki Yemani Rükün denilir. Diğer iki rükne ise
İki Şami Rükün adı verilir. Hacer-i
Esvedin bulunduğu rüknün iki fazileti bulunmaktadır.
Birincisi
İbrahim (aleyhisselam)'ın temeli üzerinde
bulunması, ikincisi ise bu rükünde (köşede) Hacer-i Esvedin bulunmasıdır.
Yemani rüknün ise bir tek fazileti vardır o da İbrahim (aleyhisselam)'ın temelleri
üzerinde olmasıdır. Diğer iki rüknün ise bu iki fazilet gibi bir üstünlükleri
bulunmamaktadır. Bundan dolayı Hacer-i Esvedin iki özelliği vardır.
Biri İstilam edilmesi,
diğeri ise öpülmesidir. Buna sebep ise sahip olduğu iki faziletidir. Yemani rükün ise istilam edilir ama öpülmez. Çünkü onun tek
bir fazileti (üstünlüğü) bulunmaktadır.
Diğer iki rükün ise ne
öpülür, ne de istilam edilirler. Allah en iyi bilendir.
Ümmet iki Yemani rüknün istilamının müstehap olduğunu icma ile kabul
etmiştir. Büyük çoğunluk da diğer iki rükne el sürülmeyeceğini ittifakla kabul
etmiş olmakla birlikte seleften bazıları bunu müstehap
görmüştür. Bu iki rüknün de istilam edileceğini söyleyenler arasında Ali
(r.a.)'ın oğulları Hasan ve Hüseyin ile İbn Zubeyr, Cabir b. Abdullah,
Enes b. Malik, Urve b. ez-Zübeyr,
Ebu Şa'sa Cabir b. Zeyd (r.a.) da vardır. Kadı Ebu't-Tayyib
dedi ki: Değişik bölgelerdeki imamlar ve fukaha bu
iki rüknün istilam edilmeyeceği üzerinde icma
etmişlerdir. Ashab-ı kiramdan bazılarının ve tabiinin
bir kısmının bu hususta görüş ayrılığı vardı ama sonradan bu görüş ayrılığı
ortadan kalkmış olup bu iki rüknün istilam edilmeyeceği üzerinde icma etmişlerdir. Allah en iyi bilendir.
(3052) "Rasuluilah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) Hacer-i Esved ile rükn-i Yemaniden başkasını istilam etmiyordu." Cumhur bunu Hacer-i Esvedin içinde bulunduğu
rüknü (köşeyi) dışarıda bırakarak yalnızca Hacer-i Esvedi istilam etmekle yetineceği hususunda bunu delil
göstermişlerdir. Az önce Kadı Ebu't-Tayyib'in bu
husustaki muhalif kanaati geçmiş bulunmaktadır.
3053-245/4- Bize
Muhammed b. el-Müsenna, Zuheyr
b. Harb ve Ubeydullah b. Said de birlikte Yahya el-Kattan’DAN
tahdis etti. İbnu'l-Müsenna dedi ki: Bize Yahya, Ubeydullah’dan
tahdis etti, bana Nafi', İbn Ömer'den şöyle dediğini tahdis
etti: Rasulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'i bu iki rüknü (rükn-i)
Yemani ile (rükn-i) haceriyi istilam ettiğini gördüğümden beri ben de bu iki
rüknü istilam etmeyi ne darlık zamanımda ne rahat zamanımda terk etmiş değilim.
Diğer tahric: Buhari, 1606; Nesai, 2952
3054-246/5- Bize Ebu Bekr b. Ebu
Şeybe tahdis etti ... Nafi' dedi ki: İbn Ömer'i haceri (esvedi) eli ile istilam
edip sonra da elini öperken ve Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in
bunu yaptığını gördüğümden beri ben de bunu terk etmedim dediğini duydum.
Yalnız Müslim rivayet
etmiştir
3055-247/6- Bana Ebu't-Tahir de tahdis etti, bize İbn Vehb haber verdi, bize Amr b. el-Haris'in haber verdiğine göre Katade
b. Diame kendisine şunu tahdis
etti: Ebu't-Tufeyl
el-Bekri'nin kendisine tahdis ettiğine göre o İbn Abbas'ı şöyle derken dinlemiştir: Ben Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in iki Yemani rükünden
başkasını istilam ettiğini görmedim.
Yalnız Müslim rivayet
etmiştir
AÇIKLAMA: (3054)
"İbn Ömer'i eli ile hacer(-i
esvedi) istilam ederken ... gördüm.'' Burada Hacer-i Esvedin kendisini öpme
imkanını bulamadığı taktirde onu istilam ettikten sonra elini öpmenin müstehap olduğu hükmü anlaşılmaktadır. Bu hadis haceri öpme imkanını bulamayan kimse hakkında yorumlanır.
Aksi taktirde Hacer-i Esvedi
öpebilen bir kimse hacerin kendisini öper ve yalnızca
onu istilam etmekle (ona el sürmekle) yetinmez. Sözünü ettiğimiz öpebilme
gücünü bulamayan kimseler için istilamdan sonra eli öpmenin müstehap
olduğu hükmü hem bizim hem de cumhurun görüşüdür. Tabiinden el-Kasım b.
Muhammed -meşhur olan görüşüne göre- eli öpmek müstehap
değildir demiştir. Malik de iki görüşünden birisinde böyle demiştir. Allah en
iyi bilendir.
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan:
41- TAVAF EDERKEN
HACER-İ ESVEDİ ÖPMENİN MÜSTEHAP OLDUĞU BABI