16 -. TAŞ iLE iSTİNCA:
HEVS VE RiMME'DEN NEHİY BABI
حَدَّثنَا
مُحّمَّد بْن
الصباح.
حَدَّثنَا سفيان
بْن عيينة،
عَن ابْن
عجلان، عَن
القعقاع بْن
حكيم، عَن
أَبِيْ صالح،
عَن أَبِيْ هُرَيْرَة؛
قَالَ:
- قَالَ
رَسُول
اللَّه صَلى
اللَّه
عَلَيْهِ وَسَلمْ:
((إنما أنا مثل
الوالد لولده
أعلمكم. إِذَا
أتيتم الغائط
فلا تستقبلوا
القبلة ولا
تستدبروها)).
وأمر بثلاثة
أحجار، ونهى
عَن الروث
والرمة، ونهى
أَن يستطيب
الرجل بيمينه.
Ebu Hureyre
r.a.’den rivayet edildiğine göre Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem:
''Şüphesiz
(eğitim ve öğretim bakımından) benim size olan yakınlığım ancak babanın
çocuğuna olan yakınlığı gibidir.Size (dininizi) öğretiyorum. Abdest bozacak
yer'e vardığınız zaman kıble’ye doğru durmayınız, sırtınızı da kıbleye vermeyiniz
'' buyurdu ve 3 taş ile (istinca etmeyi) emretti, Revs (= hayvan tersi) ve
Rimme (=kemik) ile istinca etmeyi yasakladı ve adamın sağ eli ile istinca
etmesini yasakladı.
AÇIKLAMA:
Hadisin baş
kısmında abdest bozmakla ilgili adabın açıkça ögretilmesi ve bu hususta
çekingen davranılmaması gereğine işaret buyurularak bir baba, sıkılmadan kendi
çocuğuna gerekli bilgiyi verdiği gibi Resul-i Ekrem'in de ümmetine bu talimi
yapmak durumunda olduğu ifade edilmektedir. Bu girişten sonra da kaza-ı hacet
yapılırken nasıl durulacağı belirtiliyor. Daha sonra 3 taş ile istinca yapma
emri veriliyor, hayvan tersi ve kemik ile istinca yapılamıyacağı ifade
ediliyor. Son olarak da sağ el ile istinca yapılması yasaklanıyor.
Buhari'nin
şerhi Kastalani'de kemik ve hayvan tersi ile istinca edilmesinin yasaklığı
sebebi şöyle açıklanmıştır:
Çünkü kemik ve
hayvan tersi cinler için yiyecek maddesidir. Nitekim Buhari'nin rivayet ettiği
bir hadiste, Resul-i Ekrem istinca için Ebu Hureyre r.a.'den taşlar istemiş ve
kemik ile hayvan tersini getirmemesini tenbih etmiştir. Resul-i Ekrem
istincasını yaptıktan sonra Ebu Hureyre O'na kemik ve hayvan tersinin neden
istincada kullanılamıyacağını sormuş, Resul-i Ekrem de:
Bu iki madde
cinlerin yiyeceğidir, diye cevap vermiştir. Ebu Davud'un İbn-i Mes'ud'den
rivayet ettiği bir hadise göre cinlerden bir cemaat Resul-i Ekrem'e gelerek:
Ya Muhammed!
Ümmetini kemik ve hayvan tersi ile istinca etmekten men et. Çünkü Allah bu iki
madde de bize rızık kılmıştır, dediler. Bunun üzerine Resulullah s.a.v. bu
yasağı koydu.
Bazı Alimler de
yasağın nedenini şöyle anlatmışlardır:
Kemik, pürüzsüz
olduğu için pisliği gidermez. Eğer hikmet bu ise cam ve benzeri maddeler de
kemik hükmündedir. Diğer taraftan kemikler genellikle yağlı olurlar. İstincada
kullanılmamalıdır. Hayvan tersi ise kuru olsa bile yine pistir, pisliği
gidermez, bilakis sürüldüğü yeri daha da kirletir. Hikmet onun pisliği ise; pis
olan bütün maddeler onun hükmüne tabidir.
Hanbeliler'in
bir kısmı ile Zahiriyye mezhebine göre istinca baştan başka bir madde ile
yapılamaz. Fakat diğer alimlere göre hadiste yasaklanan iki madde ve onların
hükmündaki şeyler hariç başka maddelerle de istinca yapılabilir.
Hanefi ve Şafii
mezheplerine göre istinca taşla yapıldığı gibi temiz olan kerpiç, tuğla, ağaç
ve benzeri pürüzlü şeylerle yapılabilir. Önce böyle bir madde ile temizlenmek
ve ondan sonra da su ile yıkanmak daha efdaldır. Çıkan necaset, menfezin
çevresine yayılırsa taşlar ve benzeri şeyler ile temizlemek kafi değil; su ile
istinca etmek farzdır. Hanefi'lere göre taş ve benzeri maddeler ile istinca
yapılırken 3 taneyi kullanmak şart değildir. Daha az da olabilir. Fakat Şafii
mezhebine göre en az üç taş veya bir taşın üç kenarı ile istinca gerekir.