DEVAM: 8. RE'Y VE
KIYASIN BİR KISMINDAN KAÇINMANIN BEYANI
حَدّثَنا
مًحَمَّد بن
العلاء
الهمداني، حَدّثَني
رشدين بن سعد،
وجعفر بن عون،
عَنْ ابْن
أنعم، هو عبد
الرحمِن بن
رافع، عَنْ
عَبْدُ اللّه
بن عمرو،
قَالَ:
-
قَالَ رَسُول
اللّه صلى
اللّه عليه وسلم:
((العلم ثلاثة.
فما وراء ذلك
فهو فضل. آية
محكمة، أو سنة
قائمة، أو
فريضة عادلة)).
Abdullah b. Amr
r.a.'dan; Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)’in şöyle dediği rivayet
edilmiştir; Dini ilim(lerin aslı) üçtür. Bunlar (ve bunları bilebilmek için
bilinmesi gerekli ilimler ile bunlardan çıkarılan ilimler)in ötesinde kalan
ilimler(in bilinmesi) fazla (zaruri değil)dir.
(Bu
üç ilim) muhkem ayet(ler), sabit sünnet ve adil fariza (miras payı) ile ilgili
ilimlerdir.
AÇIKLAMA: Bu hadis-i şerifte dini ilimIerin esasının önemi belirtiliyor. Din
sahasında önemle üzerinde durulacak ilimIerin başında gayet tabii muhkem olan
ayetlerle ilgili bilgiler gelir. Çünkü muhkem ayetler dini hükümlerin önde
gelen kaynağını teşkil eder.
Sindi'nin
beyanına göre; muhkem'den maksad mensuh olmayan ayetlerdir. Muhkem ayetlerden
sonra 2. kaynak olan sabit sünnet önem kazanır. Sabitten murad da mensuh
olmayan ve isnad bakımından sahih olan hadislerdir. Hadis'te geçen «Fariza-i
adile» iki şekilde manalandınımıştır.»
Birincisi:
İlahi adalete uygun olarak tayin ve tesbit edilmiş bulunan miras hissesidir.
Tereke taksimine ait «Feraiz İlmİ»nin dindeki önemli mevkii burada belirtilmiş
oluyor. Başka bir hadis-i şerifte "Feraiz, ilmin yansıdır» tabiri bile
kullanılmıştır. Burada Feraiz ilminin kasdedilmiş olduğu kuvvetle muhtemeldir.
İkinci ihtimal:
"Fariza,. onunla amel edilmesi gerekli olan her şeye, «Adile» de denk
demektir. Yani bu fariza Kitab ve Sünnetle sabit olan farizaya denktir. Bu
ihtimale göre "Fariza-İ Adile,. ile icma' ve kıyas kasdedilmiş olur.
İbn-i Maceh bu
hadis-i şerifi burada zikretmekle kişilerin dini kaynaklara dayalı olmayan ve
şahsi arzularından ibaret re'y lerinin dinde yeri olmadığını te'yid etmek
istemiştir. Eğer İbn-i Maceh fıkıhçılar arasında kullanılan ıstıIahİ ma'nadaki
re'yi kabul etmiyenlerden ise ve bu maksadla hadisi. bu "baba almış ise o
zaman "Fariza-i Adile» ilk mana ile yorumlamış olur.