DEVAM: 32- SELAM'DAN
SONRA OKUNAN (ZİKİR VE DUA) BABI
حَدَّثَنَا
هِشَامُ بْنُ
عَمَّارٍ.
حَدَّثَنَا
عَبْدُ
الحميد بْن
حبيب.
حَدَّثَنَا
الأوزاعي. ح
وحَدَّثَنَا
عَبْدُ
الرحمن بْن إبراهيم
الدمشقي، قال:
حَدَّثَنَا
الوليد بْن
مسلم. قَالَ:
حَدَّثَنَا
الأوزاعي.
حَدَّثَني
شداد، أبو
عمار. حَدَّثَنَا
أبو أسماء
الرحبي.
حَدَّثَني
ثوبان؛ - أن
رَسُول
اللَّهِ
صَلَى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسلَّمْ كان
إذا انصرف من
صلاته استغفر
ثلاث مرات. ثم
يقول ((اللهم
أنت السلام
ومنك السلام
تباركت يا ذا
الجلال
والإكرام)).
Sevban r.a.'den
rivayet edildiğine göre şöyle demiştir :
Resulullah
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem), namazdan çıktığı zaman üç defa istiğfar ederdi
ve sonra:
'Estağfirullah
estağfirullah' dersin.» diye istiğfar şekli bildirilmiştir.
Diğer tahric:
Müslim, Ebu Davud, Tirmizi ve Nesai
AÇIKLAMA: Nevevi, hadiste geçen ''İnsiraf'' kelimesini selam
vermek anlamına yorumlamıştır.
Bu hadisten
anlaşılıyor ki Nebi (s.a.v.) namazın bitiminde selam verirken üç defa istiğfar
ederdi ve bunun hemen sonunda, anılan zikri okurdu.
Müslim'in
rivayetinde,''Ravi el-Velid: Ben, el-Evzai'ye: 'Nasıl istiğfar edilir?' diye
sordum, Evzai dedi ki: 'EstağfiruIlah estağfiruIlah' dersin,'' diye istiğfar
şekli bildirilmiştir.
Nebi (s.a.v.)
günahlardan tertemiz olup her türlü hatadan masum olduğu halde istiğfar
etmesinin hikmeti hususunda Tuhfetu'I-Ahvezi yazarı, İbn-i Seyyidi'n-Nas'ın
şöyle dediğini nakletmiştir: 'Nebi (s.a.v.)'in istiğfar etmesi kul hakkını
vermek ve şükür görevini yapmaktır. Nitekim bir hadiste: ''Ben niçin çok şükreden bir kul
olmayayım?'' buyurmuştur. İstiğfar etmesinin diğer bir nedeni de dua ve niyaz
hususunda sözle olduğu gibi fiilen de mü'minlere sünnetini beyan
etmesidir. Ta ki onlar da zat-i
nebevilerine iktida etsinler.'
EI•Menhel
yazarı da: 'Namazdan çıkılınca istiğfar etmenin hikmeti kulun yaptığı ibadetle
mağrur olmaması, nefsini kusurlu sayması ve Allah Teala'ya layıkı vechiyle
kulluk görevini yapmadığını itiraf etmesidir. Bu duygunun iyice yerleşmesi için
istiğfarın üç defa tekrarlanması meşru kılınmıştır. Kulun mağrur olmadan ve
nefsini kusurlu sayarak yaptığı ibadet Allah katında daha çok kabule şayan
olur,' demiştir. Hadiste geçen zikrin manası 924 nolu hadiste geçmiştir.
Farz
namazlardan sonra yukarıda anlatılan zikirlerden başka bir takım sure, ayet ve
zikirlerin okunmasının meşruluğuna dair hadisler vardır. Bunları buraya
aktarmak uzun sürer. Bu nedenle sadece dört mezhebin kavlini özlü olarak
nakletmekle yetiniyorum.
FARZ
NAMAZLARDAN SONRA ZİKİRLERE AİT DÖRT MEZHEBİN KAVLİ :
1- Hanefi
mezhebine göre farz namazdan çıkılınca 424 nolu hadiste geçen zikir okununcaya
kadar bir ara verip hemen sonra farz'a bağlı sünnet varsa bunu kılmaya
kalkılmalıdır. Daha uzun ara vermek tenzihen mekruhtur. Sünnet kılındıktan
sonra üç defa istiğfar etmek, Ayete'l-Kürsi, İhlas ve Muavvizeteyn surelerini
okumak ve daha sonra otuz üçer defa tesbih, hamd ve tekbir getirmek, bundan sonra
yüzüncü defa olmak üzere; ''La ilahe illallahu vahdehu la şerike Leh, Lehul
mulk ve Lehul hamd ve Huve ala kulli şey'in kadir'' zikrini okumak ve bunun
arkasında; ''Allahumme la manie lima a'teyte vela mu'tiye lima nene'te vela
yenfeu zel ceddi minkel cedd'' zikrini okumak müstahabtır.
Kişi bunun
akabinde arzuladığı duayı yapar ve sonunu şöyle bağlamalıdır: ''Sübhane Rabbike
Rabbil izzeti amma yesifun''
2- Şafii
mezhebine göre farz. namazdan sonra önce varid olan zikirler ve duayı yapmak,
bundan sonra kalkıp farza bağlı sünneti kılmaya başlamak efdaldır. Zikirler şöyle yapılır: Önce üç defa istiğfar
edilir, sonra 924 nolu hadiste geçen zikir okunur. Sonra Fatiha, Ayet'i-Kürsi,
İhlas ve Muavvizeteyn sureleri okunur. Sonra otuzüçer defa tesbih, hamd ve
tekbir getirilir ve Hanefi mezhebinde olduğu gibi yukarıdaki ''La ilahe
illallahu vehdehu la şerike leh. ..." zikri okunur. Başka ayetlerin ve
zikiderin okunması da müstahabtır. Biz bu kadarını aktarmakla yetiniyoruz.
3- Maliki
mezhebine göre farz namazdan sonra okunması varid olan Ayet'i-Kürsi, İhlas
suresi, otuzüçer defa tesbih, hamd ve tekbir getirildikten sonra yukarıda
geçen: "La ilahe illallahu.... " zikrini okumak ve bundan sonra
kalkıp farz'a bağlı sünneti kılmak daha efdaldır.
4- Hanbeli
mezhebine göre de farz namazdan sonra önce zikretmek, ondan sonra farza bağlı
sünnete kalkmak sünnettir. Bu mezhebe göre zikir, şu sırayla yapılmalıdır: Üç
defa istiğfar edilir, sonra "AIlahumme ente's-Selam... '', "La ilahe
illa'Ilah... '' ve ''AIlahumme Ia mania... '' zikirleri okunur. Bundan
sonra"SübhaneIlah velhamdu lillah vallahu ekber'' zikri birlikte otuz üç
defa tekrarlanır. Ve yüzüncü defa olmak üzere, diğer mezhebler gibi ''La ilahe
ill'Ilah... " zikri okunur ..