103- 'NAMAZ iÇİN
KAMET'E BAŞLANACAĞI ZAMAN FARZDAN BAŞKA NAMAZ KILlNAMAZ' HAKKINDA GELEN
HADİSLER BABI
حَدَّثَنَا
محمود بْن
غيلان.
حَدَّثَنَا
زهر بْن
القاسم. ح
وحَدَّثَنَا
بكر بْن خلف،
أبو بشر.
حَدَّثَنَا
روح بْن
عبادة. قالا:
حَدَّثَنَا
زكريا بْن
إِسْحَاق،
عَن عمرو بْن
دينار، عَن
عطاء بْن
يسار، عَن أبي
هُرَيْرَة؛ - أن
رَسُول
اللَّهِ
صَلَى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسلَّمْ قال
((إذا أقيمت
الصلاة، فلا صلاة
إلا
المكتوبة)).
حَدَّثَنَا
محمود بْن
غيلان. حَدَّثَنَا
يزيد بْن
هارون.
أَنْبَأَنَا
حماد بْن
يزيد، عَن
أيوب، عَن
عمرو ابن
دينار، عَن عطاء
بْن يسار، عَن
أبي
هُرَيْرَة،
عَن النَّبِي
صَلَى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمْ،
بمثله.
Ebu Hureyre
(r.a.)'den rivayet edildiğine göre. Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)
şöyle buyurdu, demiştir:
«Namaz için
ikamet edileceği zaman (O) farzdan başka hiç bir namaz kılınmasın (veya
kılınmaz.)»
Diğer tahric:
Buhari'den başka Kütüb-i Sitte sahipleri, Beyhaki, Darimi ve Tahavi bu hadisi
rivayet etmişlerdir.
AÇIKLAMA: ذا أقيمت
الصلاة cümlesinin manası:
"Namaz için kamete başlanacağı zaman''dır. Nitekim İbn-i Hibban'ın Amr bin
Dinar'dan olan rivayetinde:
"Müezzin kame! etmeğe başlayacağı zaman ... '' buyurulmuştur.
فلا
صلاة cümlesindeki olumsuzluk, nehiy (yasaklama) anlamında
olabilir. Yani kamet edilecek farzdan başka bir namaza başlamak yasaktır.
Kametten önce
başlanmış olan namaz bu yasağın kapsamına girmez. Aksi takdirde o namazı bozmak
gerekir. Halbuki; "amellerinizi bozmayınız.,.. ayeti başlanmış bir ibadeti
bozmayı yasak kılmıştır. (Muhammed 33)
Söz konusu
cümledeki olumsuzluk asıl manasında ibka edilebilir. Artık cümlenin manası
şöyle olur: '' .... Kamet edilecek farzdan başka başlanacak namaz sahih değil
(veya mükemmel bir namaz sayılmaz,),.
Nebi (s.a.v.),
bir gün sabah farzını kıldırırken mescide girip sabah sünnetini kıldıktan sonra
cemaata iltihak eden kişiyi Resulullah (s.a.v.) ikaz ederken; sabah sünnetini
yeniden kılmasını emretmediği, bundan sonra gelen Abdullah bin Sercis (r.a.)'ın
hadisinden anlaşılmaktadır. Şu halde o zatın kıldığı sünnet sahih sayılmıştır.
Bu olay, hadisimizdeki olumsuzluğun, namazın mükemmelliği ile ilgili olduğuna
delildir. Yani kamet'e başlandıktan sonra kılınacak başka namaz sahih ise de
mükemmel değildir.
Kamet'e
başlanınca, ilgili farz'dan başka bir namaz'a durmanın yasaklanmasının hikmeti,
başından itibaren farza yetişrnek, iftitah tekbirinin faziletine kavuşmak.
imama muhalefet gibi yanlış yorumlara meydan vermemektir.
Hadis kamete
başlanınca, kamet edilen farz'dan başka her hangi bir namaza durmanın caiz
olmadığına delalet eder. Bu hususta sabah namazı sünneti ile başka namazlar
arasında bir fark yoktur. Bu konuda alimler arasında ihtilaf vardır.
Tuhfetü'ı-Ahvezi sahibialimlerden dokuz kavil rivayet etmiştir. EI-Menhel
yazarı da bunların çoğunu anlatmıştır. Bunu şöyle özetleyebiliriz :
1. Ömer, Ebu
Hureyre, Urve bin Zübeyr, İbn-i Sirin, Said bin Cübeyr, İbnü'I-Mübarek. Şafii,
Ahmed ve İshak (r.anhum)'a göre kamet'e başlanınca, başka namaza durmak
mekruhtur .
2. İbn-i
Abdi'l-Berr ve Zahiriyye mezhebine göre, kamete başlanınca sünnete durmak caiz
değildir. Sabah sünneti ile başka sünnet arasında fark yoktur.
3. İbn-i
Mes'ud, İbn- i Ömer, İbn-i Abbas. Ebu'd-Derda, Mesruk, Hasen-i Basri, Mekhul,
Mücahid, Evzai, Ebu Hanife ve arkadaşları (r.anhum)'a göre imam sabah farzını
kıldınrken. farzın son rek'atinde imam'a yetişeceğine inanan kişi mescidin
dışında veya içinde önce sabah sünnetini kılabilir. Bunların delili. bu hadisin
sonunda Beyhaki'nin rivayet ettiği: ''Sabah sünneti müstesna'' ziyadesidir.
Fakat Beyhaki, bu ziyadenin aslı yoktur. Çünkü ravileri zayıftır, demiştir.
EI-Menhel yazan
bu grubun başka delillerini de zikretmiştir.
4. Malik'e
göre, ilk rek'atte imama yetişmemek endişesi çok ise mescidin dışında sabah
sünneti kılınır. tık rek'atı kaçırma endişesi var ise sünnet kılınmadan: hemen
imama uyulur. Sevri de böyle demiştir. Şu fark ile ki Sevri'ye göre söz konusu
halde sabah sünneti mescidin dışında kılınabildiği gibi mescidin içinde de
kılınabilir.
EI-Menhel
yazarı ile Tuhfetü'I-Ahvezi yazarı birinci kavlin tercih edildiğini
söylemişlerdir.