13- GANEM (KOYUN VE
KEÇİ) NİN ZEKATI BABI
حَدَّثَنَا
بكر بْن خلف.
حَدَّثَنَا
عَبْدُ الرحمن
بْن مهدي.
حَدَّثَنَا
سليمان بْن
كثير.
حَدَّثَنَا
ابن شهاب، عَن
سالم بْن
عَبْد اللّه،
عَن أبيه،
-
عَن رَسُول
اللَّهِ
صَلَى
اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسلَّمْ؛
قَالَ: أقرأني
سالم كتاباً
كتبه رَسُول
اللَّهِ
صَلَى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسلَّمْ في
الصدقات قبل
أن يتوفاه
اللَّه. فوجدت
فيه ((في
أربعين شاة،
شاة، إلى
عشرين ومائة.
فإذا زادت
واحدة، ففيها
شاتان، إلى
مائتين. فإذ
زادت واحدة،
ففيها ثلاث
شياه، إلى
ثلاثمائة. فإذا
كثرت، ففي كل
مائة، شاة)).
ووجدت فيه ((لا
يجمع بين
متفرق، ولا
يفرق بين
مجتمع)). ووجدت
فيه ((لا يؤخذ
في الصدقة تيس
ولا هرمة ولا
ذات عوار)).
İbn-i Şihab(-i
Zühri), Salim bin Abdillah (bin Ömer)'den. O da babası (Abdullah) (r.a.)'dan. O
da Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'den rivayetle şöyle demiştir: Resulullah
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'In vefat etmeden önce zekatlar hakkında yazdırmış
olduğu bir mektubu Salim bana okudu (veya okutturdu.) Ben o mektubta şöyle
buyurulduğunu buldum: «(Zekat) kırk şat (koyun ve keçi) de, yüz yirmiye kadar
bir şattır. Yüz yirmiden bir tane fazla olunca, iki yüze kadar, iki şattır.
Ukiyüzden) bir tane fazla olunca, üçyüze kadar, üç şattır. Daha da çoğalınca
artık her yüz tanede bir şat (zekat) olur.»
AÇIKLAMA: Ebu Davud, Tirmizi, Ahmed, Darekutni, Beyhaki ve
Hakim de bu hadisi uzun bir metin halinde rivayet etmişlerdir. Müellif hadisin
bir parçasını 1798 nolu olarak rivayet etmiştir. Peygamber (s.a.v.)'in zekat
ahkamına ait yazdırdığı mektubun bir parçası 1798 nolu hadiste, diger parçası
da burada rivayet edilmiştir. Ebu Davud, mektubun tamamını bir arada
zikretmiştir.
Müellifimizin
böyle yapmasının sebebi develel'in zekatı ile koyun ve keçilerin zekatı için
iki ayrı bab açmış ve her babta mektubun o babla ilgili bölümünü rivayet
etmiştir.
Ğanem i Koyun
ve keçilere denir. Koyun ve keçilerin zekat hükümleri bakımından bir cins
sayıldığını yukarda anlatmıştım.
HADİSTEN
ÇIKARILAN FIKIH HÜKÜMLERİ
1. Koyun ve
keçilerin toplamı 40'tan az olana zekat vacib degildir. Bunların nisabı
kırktır.
2. Kırktan
120'ye kadar olan için bir şat, 121 olunca 200'e kadar iki şat, 201 olunca
300'e kadar üç ,şat ve bundan sonra her yüz tane için bir şat verilir.
3. Hadisin
zahirine göre, koyun ve keçilerin sayısı 400 olmadıkça üç şat zekat verilir.
Cumhürun kavli de budur. Fakat Şa'bi, Nehai, el-Hasan bin Salih ve bir
rivayetinde Ahmed'e göre, 301 tane için de dört şat zekat verilir.
Zekatı
verilecek koyun ve keçinin en az kaç yaşında olmasının gerektigine ait
alimlerin sözlerini 9. bab da anlatmıştım. Tekrarlamaya gerek duymuyorum.
Koyunların zekatının koyundan, keçileri n zekatının keçiden çıkarılması
gerekir. Koyun ve keçiden oluşan nisaba malik bir kimsenin koyunu daha çok ise
zekatını koyundan çıkarır. Keçi fazla ise, keçiden çıkarır. İkisi sayıca eşit
ise mesela 20'şer tane koyunu ve keçisi var ise Hanefi ve Maliki alimlere göre
zekat memuru serbesttir Dilediginden zekat alır.
Şafiiler'e
göre, koyunların zekatını keçilerden vermek ve bunun aksini yapmak caizdir.
Ancak çıkarılacak hayvanın farz olan hayvana değerce eşit veya ondan üstün
olması şarttır.
Hanefiler e
göre 6 ayını doldurmuş kuzuyu keçi yerine ve iki yaşında bulunan keçiyi koyun
yerine vermek caizdir.
Hadiste anılan
mektubun ikinci bölümün bir benzeri 1801 nolu hadisin baş kısmında geçmiş ve
orada gerekli izahat veriimiştir.
Hadisin son
kısmındaki paragrafta, döl hayvanı, malın yaşlısı veya ayıplısının zekat olarak
alınamıyacağı buyurulmuştur
Teys: Arap
dilinde keçinin erkegine denilir. Hadisi şerh edenler ise bu kelimeyi koyun ve
keçinin erkeği, diye yorumlamışlardır. Onun için tercemede koç veya teke diye
karşılığını yazdık Hadisin son fıkrası zekatta koç ve tekenin alınamıyacağına
delalet eder. EI-Menhel yazarının dedigi gibi bu hüküm zekatı verilecek hayvan
sürüsünün tümünün veya bir kısmının dişi olması haline mahsustur. Çünkü bu
takdirde koç ve tekeyi almak fakirlerin zararına olabilir Çünkü pek semiz
olmalı. Diğer taraftan mal sahibi onu döl hayvanı olarak kullanmak isteyebilir
Bu takdirde o hayvanın alınması mal sahibinin aleyhinde olur. Sürünün tamamı
erkek oldugu zaman koç veya teke zekat olarak alınır.
Hadisin bu
paragrafı malın yaşlısının zekat olarak alınamayacağını bildirir. Bu yaşlılıktan
maksat dişleri dökülmüş olan yaşlı hayvandır.
Keza ayıplı
hayvanın da zekat alınmayacağı burada bildirilmiştir Zekat olarak vermeye mani
ayıbın tayini hususunda ihtilaf olmuştur. Alimlerin çoğuna göre bu ayıptan
maksad satın alınan bir malın geri verilmesine sebep olan ayıptır. Bu da
bilirkişilere göre malın degerini eksiIten ayıp ve kusurlardır. Bazılarına göre
buradaki ayıptan maksat hayvanın kurban edilmesine mani olan ayıplardır.
Ayıpsız ve
kusursuz olan bir hayvan sürılsü için verilecek zekat hayvanının kusursuz ve
ayıpsız olması gerekir Eğer sürünün bir kısmı ayıplı, bir kısmı da ayıpsız ise
zekat memuru, kıymeti ayıplıdan üstün ve ayıpsızdan noksan olan vasat bir
hayvanı alacaktır.
Eğer sürünün
tamamı ayıplı ise memur orta bir hayvan alır. Ebu Hanife, Şafii, Ahmed ve bir
rivayetinde Malik böyle demişlerdir. Malik'ten olan diğer bir rivayete göre mal
sahibi ayıpsız bir hayvanı zekat için temin etmekle mükelleftir